Ərbaycan Respublikası Prezidentinin
Şəkil 2. Turizm sektorunun əlavə dəyər göstəriciləri
Yüklə 2,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Şəkil 2. Turizm sektorunun əlavə dəyər göstəriciləri
(milyard ABŞ dolları, 2011-ci ilin real qiym ətləri ilə) 1. Okeaniya ölk ələri də daxil olmaqla M ənbə: Dünya Səyahət və Turizm Şurası Bu sektorun inkişafı Avropa və Şimali Amerikada mövcud olan ənənəvi turizm m ərkəzləri ilə yanaşı, yeni turizm mərkəzlərinin də yaranmasına səbəb olmuşdur. Bel ə ki, 2015-ci ildə inkişaf etməkdə olan ölkələrdə yaradılmış turizm mərkəzləri inkişaf etmiş ölkələrlə müqayisədə çoxdur. BMT-nin Dünya Turizm Təşkilatının proqnozlarına əsasən, beynəlxalq turizm sənayesinin davamlı inkişafı nəticəsində xarici turistl ərin sayı ildə orta hesabla 43 milyon nəfər artmaqla, 2030-cu ilədək 1,8 milyard n əfərə çatacaqdır. Yeni yaranmış turizm mərkəzlərində xarici turistlərin sayı ənənəvi turizm mərkəzləri ilə müqayisədə 2 dəfə çox olacaqdır. Statistik t əhlillərə əsaslanan proqnozlar turizmin iqtisadiyyatdakı çəkisinin əhəmiyyətli olduğunu deməyə əsas verir. Belə ki, bu sektor, eyni zamanda, sosial- iqtisadi inkişafın əsas təkanverici qüvvəsi kimi dünyanın bir çox ölkələrinin milli iqtisadi prioriteti hesab edilir. Ümumilikd ə isə turizmin təsiri üç əsas kateqoriyaya bölünür. Birincisi, hava n əqliyyatı, mehmanxanalar, avtomobil kirayəsi ilə məşğul olan şirkətlər kimi turizm altsektorlarının ÜDM-ə birbaşa təsirindən əlavə, digər sektorların da dolayı təsiri turizmin əhəmiyyətini daha da artırmaqdadır. Turizm sektorunun birbaşa və dolayı təsirlərindən başqa, xidmət, tikinti, habelə istehsal sektorlarını əhatə edən və onlar vasitəsilə ÜDM-i artıran induksiya edilmiş təsirləri (“induced impact”) d
ə mövcuddur. Bundan əlavə, turizm sektoru inkişafda olan və keçid dövrünü yaşayan ölkələr üçün xarici valyuta daxilolmalarının da əsas təminatçısı qismind ə çıxış etməkdədir. İkincisi, turizm sektorunun inkişafının məşğulluğa və regionların sosial-iqtisadi inkişafına təsiridir. Belə ki, bu sektorda istənilən inkişaf yalnız şəhərlərdə deyil, eyni zamanda, ekoturizm, k ənd turizmi, çimərlik və dini turizm kimi çoxsaylı turizm növl ərinin inkişafı vasitəsilə regionlarda və kənd yerlərində də məşğulluq imkanlarının yaradılmasına təkan verir. Üçüncüsü, turizmin inkişafı ölkə üzrə güclü infrastrukturun yaradılması ilə müxt əlif regionların, o cümlədən kəndlərin infrastrukturunun inkişafına səbəb olur. Əlavə olaraq, uğurlu turizm strategiyası ölkənin imicinin beynəlxalq miqyasda yaxşılaşdırılmasına kömək etdiyindən turizm həm də ölkələr üçün marketinq aləti rolunu oynayır. Nəhayət, turizm sektoru ekoloji dayanıqlılıq, mədəni irs, yerli d əyərlərin mühafizəsi və inkişafı istiqamətində göstərilən səyləri də dəstəkləyir. 9 Ümumiyy
ətlə, hesab edilir ki, turizm sektorunda cəlbedici münasib təkliflər uyğun olaraq öz tələbatını yaratmaqdadır. Belə ki, hər bir turizm məkanı özünün təbii xüsusiyy ətlərinə, mədəni irsinə və xidmət infrastrukturuna görə müqayisəli üstünlüyə malikdir. M əqsədyönlü tədbirlər bu aktivləri digər sektorlardan daha sürətlə turizm sektorunun r əqabət üstünlüyünə çevirə bilər. Bu cür səylər üç əsas amili əhatə edir: əsas vasitələrin təchiz edilməsini (məsələn, hava əlaqəsi, infrastruktur, təhlükəsizlik v ə s.), cəlbedici turizm təkliflərini (məsələn, nəzərdən keçirilən turizm növlərindən asılı olaraq, çimərlik istirahəti, əyləncə parkları və s.) və bunların uğurlu marketinqinin t əşkilini. Bunların həyata keçirilməsi üçün ölkədə və ölkədən kənarda turizm imkanlarının geniş təbliği, beynəlxalq səviyyədə turoperatorlar ilə əməkdaşlıq və ölk
ənin imicinin dəstəklənməsi istiqamətində müxtəlif tədbirlərin təşkili mütləqdir. Dig
ər tərəfdən turizm sektorunun inkişafı üçün güclü koordinasiya tələb olunur. Bu kontekstd ə, turizm sektoru ilə bağlı inkişaf strategiyasının müəyyən edilməsi, maraqlı tərəflərin koordinasiyası və müxtəlif turizm növlərinin inkişafının idarə edilm əsi kimi məsələləri əhatə edən dövlət siyasəti turizm sektorunun r əqabətqabiliyyətliliyinin əsas təkanverici qüvvəsidir. Bunun nəticəsidir ki, əksər ölk ələr turizm sektorunda inkişafı təmin etmək üçün turizmlə bağlı mövcud siyasətin koordinasiyasını qurmuş və turizmlə bağlı marketinq tədbirlərini həyata keçirmişlər. Turizm sektorunun inkişafına nail olmaq üçün turizm növlərinə də xüsusi diqq ət yetirməklə, tələb və təklifin məqsədyönlü şəkildə uzlaşmasını təmin etmək t ələb olunur. Təklif nöqteyi-nəzərindən hər bir turizm növü üzrə rəqabətqabiliyyətli sah ələrin araşdırılmasına və həmin sahələr üzrə rəqabətin təmin edilməsinə ehtiyac vardır. Tələb faktoru baxımından isə bazarlara yaxınlıq, viza rejimi və nəqliyyat əlaqələri, o cümlədən birbaşa uçuşların mövcudluğu ən əsas hərəkətverici mexanizml ərdir. Buna əlavə olaraq, sosial, demoqrafik və səyahətlə bağlı davran ışların öyrənilməsi ən səmərəli proqramların qurulmasına kömək edə bilər. Qlobal miqyasda işgüzar turizm və şəhər turizmi ölçüsünə görə ən böyük turizm növü olmaqla, kruiz, dini v ə idman turizm növlərini də əhatə edir. Daha kiçik turizm növl ərinə isə tibbi turizm, ekoturizm və əyləncə parkları aiddir. ABŞ, Avropa İttifaqı ölkələri və ya Yaponiya kimi ənənəvi və kütləvi turizm ölkələrinin yaxınlığında yerl əşən ölkə və şəhərlər davamlı artıma nail olmaq istiqamətində öz turizm təkliflərini yaxşılaşdırmaq məqsədilə turizm strategiyalarında işgüzar və şəhər turizmi kimi geniş yayılmış turizm növlərinə xüsusi diqqət yetirirlər. Bu sahəyə diqqət regional bazarlarda, xüsusil ə Yaxın Şərq və Asiya kimi inkişafda olan ölkələrdə də artmaqdadır. Ölkələr, ümumiyyətlə, daha çox ixtisaslaşmış turizm təkliflərini artırmağa çalışırlar, belə ki, müvafiq turizm növlərinin və strategiyanın seçilməsi ölk ənin mövcud müqayisəli üstünlüklərindən çox asılıdır. Məsələn, sağlamlıq turizmi b əzi ölkələr üçün uğurlu inkişaf sahəsi olsa da, başqa bir ölkədə səmərə verməyə bil ər.
Ümumiyy ətlə, turizm sənayesinin dəyişən dinamikasına müvafiq olaraq son ill ərdə turizm strategiyasının inkişafı sahəsində beş əsas istiqamət qlobal trend kimi mü əyyənləşdirilmişdir. Birincisi, ölk ələr və turizm məkanları turizm brendinin hazırlanmasına və t əbliğinə daha çox diqqət yetirirlər. Dünya miqyasında yeni biznes modelləri, sosial şəbəkə və güclü istehlakçı kütləsinin formalaşması qlobal bazarı nəzərəçarpacaq şəkildə dəyişmişdir. Turistlərin sayının artmasını nəzərə alaraq, fərqli maraq dair əsinə malik turistlərə xidmət məqsədilə turizm sektoru mümkün olan bütün seçiml əri və növləri diversifikasiya etmişdir. Turizm məkanlarının geniş seçimini təmin etm əklə yanaşı, bu amillər yeni bazar təmayüllərinə uyğunlaşmaq üçün mövcud struktur v ə marketinq strategiyalarının yenidən qiymətləndirilməsi zərurətini ortaya çıxarmışdır. Bu baxımdan, dövlət və özəl sektorun nümayəndələri eksklüziv və innovativ t əklifləri artırmaqla ixtisaslaşmış turizmi, müxtəlif biznes modellərini və
10 m əhsul brendlərini hədəfləyərək, turizm mərkəzlərini daha da təşviq etmək üçün t əşəbbüslər həyata keçirməyə çalışırlar. İkincisi, dünya ölkələrində mühüm amil kimi hava əlaqəsinin və əlçatanlığın gücl
əndirilməsinə xüsusi diqqət yetirir. Belə ki, qabaqcıl ölkə təcrübələrində iqtisadi s əmərə üçün milli aviadaşıyıcıya sahib olmaqla yanaşı, həm də uyğun qiymətə aviabiletl ərin təşkili məqsədilə müxtəlif istiqamətli tədbirlər görülür və bazarın genişləndirilməsi təmin edilir. Bundan əlavə, əksər ölkələr ciddi investisiya qoyuluşu h əyata keçirmədən əlçatanlığın yaxşılaşdırılması məqsədilə viza proseslərini asanlaşdıracaq tədbirlər həyata keçirirlər. Üçüncüsü, turizm m əkanları üzrə flaqman layihələr sektor strategiyasının h əyata keçirilməsi baxımından mühüm element hesab edilir. Flaqman layihələr sektor strategiyasını dəstəkləyən operativ, böyükmiqyaslı və nəzərəçarpan investisiya layih
ələridir və daha geniş islahatların həyata keçirilməsində həm güclü əlaqə vasit
əsi, həm də marketinq aləti rolunu oynaya bilər. Nəhayət, bu cür layihələr coğrafi əhatə dairəsini kiçiltmək və islahatların mürəkkəbliyini azaltmaqla, bütövlükdə sektor üçün s əmərəli təsir göstərə bilər. Dördüncüsü, master planın inkişafı turizm sektorunun sürətli inkişafı üçün əsas al ət kimi istifadə edilir. Qurumlar bu planların hazırlanmasına və icrasına məsuliyyət daşıyır və bu master plan proseslərin sadələşdirilərək investorlar üçün cəlbedici edilm
əsi ilə yanaşı, həm də inteqrasiya edilmiş brend strategiyasının tətbiqinə də şərait yaradır. Dövlət təşkilatları master planda bu inkişafın ayrılmaz tərkib hissəsi kimi n əzərdən keçirilir, nəqliyyat və ya ətraf mühitin mühafizəsi üzrə fəaliyyətlərinin genişləndirilməsi nümunəsində tələb edilən infrastrukturun məqsədyönlü planlaşdırılması işinə xidmət edirlər. Beşincisi, inkişafda olan ölkələr turizmin inkişafı üçün birbaşa xarici investisiyalara daha çox üstünlük verir. Bu, əsasən, bəzi inkişaf prosesləri üzrə yüks
ək investisiya qoyuluşlarının tələb edildiyi, xüsusən də infrastruktura investisiya qoyuluşlarının zəruri olduğu hallarla daha çox bağlıdır. Bununla belə, dəyər z əncirində ən çox beynəlxalq şirkətlər iştirak etdiyinə görə, investisiyaya tələb zəruri olmadığı hallarda belə, beynəlxalq investorlarla əməkdaşlıq səmərəli ola bilər.
|