Eritib payvantlashda vodorodning metallga va payvand chikiga ta’siri

Eritib payvantlashda vodorodning metallga va payvand chikiga ta’siri.
Reja
1. Eritib payvantlash haqida tushuncha
2. Eritib payvantlashda vodorod
3. Eritib payvantlashda vodorodning metallga va payvandchilik ta`siri
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar


Eritib payvantlashda vodorodning eramizdan 8-7 ming yil oldin eng sodda payvandlash usullari mavjud bolgan. Bunda asosan mis buyumlar oldindan qizdirilib so‘og bosim bilan pavvandlanar cdi. Mis, bronza, qo'rg'oshin xususiyatii metallardan buyumlar tayyorlashda, o'ziga xos quyma payvand usuli qollanilgan. Birikadigan dctallar qoliplanib, qizdirilar va tutushadigan joyiga oldindan tayyorlangan erigan mctall quyular edi. Tcmir va uning qotishmalaridan buyumlarni tayyorlashda tcmirchilik o*chog‘ida «payvand tobi» darajasigacha qizdirib, so'ng toblash natijasida buyumlar tayorlanar cdi. Bu usul tcmirchilik o‘chog*ida payvandlash deb nom olgan. Payvandlash usullari juda sekin rivojlangan. shuning uchun ko'pincha payvandlashning jihozlari, qurilmalari va texnik usullari o‘zgarishi vuz yillar davomida sezilarli darajada o*zgarmagan. Tcxnika sohasida keskin o'/garishlar X IX asr oxiri X X asr boshlarida sezila boshladi. 1802- yilda rus olimi akadcmik V.V. Petrov birinchi bo'lib yoy zaryadsizlanishini tadqiq qildi va ochdi. 1803-yilda u «Galvanik-voltli tajribalar haqida yangiliklar» kitobida yoyli zaryadsizlanish yordamida mctall erish ini bayon qilgan. Yoyli zaryadsizlanish yuqori darajali issiqliq manbayi va yuqori darajada yorituvchanligi bilan amaliy qo'llanishga tez kiritilmadi. chunki bu davrda yoy ta’minlanishi uchun zarur bo'lgan tok kuchlanishini yetkazib beruvchi manba yo'q edi. Bunday manbalar faqatgina X IX asr oxirida paydo bo‘ldi. Yoy zaryadsizlanish ochilishi davriga clcktrotcxnika endigina tashkil etilayotgan edi, elektrotexnika sanoati yo'q edi. 1821-yilda ingliz fizigi M. Faradey elektromagnetizmni eksperimental tadqiq qilishida elektromagnit induksiyani ochdi va shu orqali clektryurutuvchi va elektr gcncratorning qurilmalar prinsipini ishlab chiqdi. Ingli/. fizigi П. Maksvell matematik hisoblashlar bilan jarayona hosil bo'ladigan elektromagnit maydon xususiyatlariga tadqiqotlar natijasida tenglama ishlab chiqdi. 1870-yilda fransuz olimi Z.T. Gramm mexanik elektromagnit mashina uchun uzukli langar ishlab chiqdi, bu clektr generator vazifasini bajarishi mumkin. uning vazifasi mexanik energiyani elektr encrgivaga aylantirib berishdan iborat. 1882-yilda nis injeneri \.N . Benardos crimaydigan ko'mir Lk.rod bilan elektr yoyli payvandlash usulini ixtiroqildi O'/.ining ixtirosiga N V Bella id о s ttiq matcriallami biriktirish texnologik jarayoni bo'lib. bular payvandlanayotgan qismlarda mahalliy bosim yoki birgalikdagi plastik deformatsiya natijasida hosil bo'ladi. Atomlararo kuchlar ta’siri oqibatida birikmalar hosil qilish jarayoniga mareriallamipayvandlash deyiladi. Ma’lum bo'lishicha, detal metali yuzasidagi atomlarning erkin. to'yinmagan aloqalari mavjud bo'lib. bular atomlararo kuch ta’siri masofasida bo’lgan har xil atom va molekulalarni o’z ichiga oladi. Agar ikki metall detalni atomlararo kuch ta’siri masofasigacha yaqinlashtirsak, ya’ni metall ichida qanday masofada bo'lishsa shungacha, unda tutashgan yuzalarning bir butun ulanishini ko'ramiz. Birikish jarayoni energiya xarjisiz. tez. beixtiyor, amaliy va oniy ravishda kechadi. Ayrim metallar xona haroratida nafaqat oddiy tutashishda. balki kuchli qisishda ham birikmaydi. Qattiq metallarning birikishiga ularning qattiqligi xalaqit bcradi. tutashish qismiga qanchalik ishlov berilsii ham ularni tutashtirishda ko'p joylari tutashmaydi (1.1.1-rasm). Birikish jarayoniga metall yuzalarining kirligi - oksidlar. vog'li plyonkalar va boshqalar hamda ga/ molekulalarining adsorblashgan qatlami katta ta’sir ctadi va yuzani qan- 1.1.1-rasm. Mctalli detaining chalik u/oq vaqt toza saqlash faqat mcxanik tutashishi: yuqori vakuumga bog'liq (1 10 4 mm M r ~ elementar (yagona) sim. ust.). Payvandlashdagi qiyinchiliklarni bartaraf dish uchun bosim va qizdirish qollaniladi. Haroratni oshirib borish bilan qizdirishda metall mavin bo‘Ia boshlaydi. Metallni yanada qizdirish bilan uni suyuqlantirish mumkin; bu holatda suyuk metall hajmi umumiy payvandlash vannasi hosil qiladi. Pawandlash davrida suyuk metall havoning azot va kislorod tarkibi bilan faol ta’sirlashadi, bu esa chok mustahkamligini pasaytiradi va nuqsonlar paydo bo’lishiga olib keladi. Payvandlash zonasini havo muhitidan himoya qilish uchun hamda chok sifatini oshirish uchun kcrakli bo’lgan clcmcntlarni qo’shish uchun, mctall o’zakning yuza qatlamiga maxsus moddalar qoplanadi yoki kukunsimon holatida kavak o’zak ichiga presslanadi. Payvandlash jarayonida criyotgan flyus yoki maxsus moddalar, shlak qatlamini hosil qiladi, bu qatlam erigan metallni havo muhitidan ishonchli himoya qiladi (1.1.3- rasm). Biriktirilayotgan qismga qo'yilayotgan bosim, metallga ulkan plastik deformatsiya hosil qiladi va u suyuqliq kabi oqishni boshlaydi. Metall vuza ajratuvchi chegara bo'yicha harakat qilib, o‘zi bilan yuza qatlamining iflosliklarini va adsorblashgan gaz plyonkasini olib ketadi; yuzaga chiqayotgan yangi qatlamlar zichli tutashib birikma hosil qiladi
Yoy dastakli payvandlash — yoyli payvandlashda yoy yonishi. elektrod uzatilishi va siljitilishi qo‘lda baj riladi. Yoy dastakli payvandlashda yoy yonishi. payvandlash davrida uni ushlab turishni, payvandlanayotgan yuza bo'yicha siljitishni payvandchi qo'lda bajaradi. Normal yoy uzunligi 0,5—1,1 ga elektrod diamctridan oshmaydi. Elektrod diametri 3 6 mm ni tashkil ctadi. Payvandlash ishlarining asosiy hajmi 90-350 A va 18-30 V kuchlanishda bajariladi
Himoya ga/lar muhitida payvandlash — bu yoyli payvandlash bo'lib, bunda voy va erigan metall, ayrim hollarda soviyotgan chok, payvandlash zonasiga maxsus qurilma bilan yetkazib bcrilayotgan himoya gazlar ta'sirida boladi, ya’ni havo ta’siridan himoyalanadi. Himoya gazlar muhitida payvandlash g'ovasini X IX asr oxirida N.N. Benardos taklif ctdi. X X asrning 20- yillarida AQSH da muhandis Aleksander va fizik Lengmyur gaz aralashmalarida o'zakli elektrod bilan payvandlashni amalga oshirishdi. 1925- yilda Lengmyur erimaydigan volfram elektrod bilan va himoya muhiti sifatida vodorodni, ya'ni atom-vodorodli payvandlash usuli sifatida yoyli payvandlashning bilvosita ta’siri orqali payvandlashni ishlab chiqdi. XX asrning 40- yillarida Aviatsiya tcxnikasi ilmiy tadqiqot institutida inert gaz muhitida volfram elektrod bilan payvandlash ishlab chiqildi. 1949- yilda elcktr payvandlash institutida ko'mir elektrodi bilan karbonat angidrid ga/i muhitida payvandlash ishlab chiqildi. Himoya gazlar muhitida payvandlashni eriydigan va erimaydigan elektrodlar bilan amalga oshirsa bo'ladi. Himoya gazlar muhitida erimaydigan elektrod bilan payvandlash ~ bu jarayonda issiqlik manbayi sifatida yoyli razryad qollaniladi. yoyli razryad buyum va volframli, ko'mirli, grafitli elektrodlar orasida qo‘zg‘atiladi Elcktr-shlak payvandlash - bu eritib payvandlash usuli bo*lib, bunda chokni qizdirish uchun, issiqlik erigan shlak orqali o'tayotgan elektr tok yordamida hosil qilinadi. Elcktr-shlak payvandlash usuli XX asrning 50- yillarida Ukraina Fanlar Akademiyasining Elektr payvandlash institutida ishlab chiqildi. 1949- yilda G.Z. VoIoShkevich birinchi boMib elektrod simlari bilan elektr-shlak payvandlashni amalga oshirdi. 1955-yilda Y.A. Stcrcnbogen Novoknmator mashinasozlik zavodida sanoat sharoitida yassi elektrodlar bilan elektr-shlak payvandlashni birinchi bolib amalga oshira oldi. Plazmali payvandlash - bu eritib payvandlash usuli bolib. bunda mctall qizishini siqilgan yoy ta’minladi. Plazmali payvandlashda issiqliq manbayi sifatida elektr yoy qollaniladi. uning ustuni ishlanayotgan buyumning issiqliq energivasi tarkibini oshirish maqsadida iloji boricha qisilgan. Plazmali payvandlashda asosiy uskuna bo‘lib plazmatron - plazmaning gcneratori, ya'ni yuqori haroratga ega bolgan ionlashgan gaz hisoblanadi. 1921-yilda Ximes yoyli gorelkaga patent oldi. Yoyli gorelka kimyoviy moddalarni sintez qiladi va bu zamonaviy plazmotronlarning avlodi hisoblanadi. Shu davrda Gerdiyen va Lots yoy ustunida. tuig'unlashgan suv to'lqini yordamida haroratni 50(ХЮ °C gacha ko'tara olishdi. Payvandlash tcxnikasida plazmatronlarni qo'llash X X asrning 50- yillarda boshlandi

Xulosa
Eritib payvantlashda vodorodning eramizdan 8-7 ming yil oldin eng sodda payvandlash usullari mavjud bolgan. Bunda asosan mis buyumlar oldindan qizdirilib so‘og bosim bilan pavvandlanar cdi. Mis, bronza, qo'rg'oshin xususiyatii metallardan buyumlar tayyorlashda, o'ziga xos quyma payvand usuli qollanilgan. Birikadigan dctallar qoliplanib, qizdirilar va tutushadigan joyiga oldindan tayyorlangan erigan mctall quyular edi

Foydalanilgan adabiyotlar
1. M.A. Abraluv, M .M. Abralov. Payvandlash ishi asoslari. Г., Talqin» 2004.
2. Алешин Н.П. Контроль качества сварочных работ. - М.. Высшая школа. 1986.
3. Волченко В.Н. Контроль качества сварных конструкций. - М., Машиностроение. 1986.
4. Григорьянц А. Г. Основы лазерной обработки материалов. - М.. Машиностроение. 1989.
5. Глизманенко Д.JI. Сварка и резка металлов. — М., Высшая школа, 1974.
6. Гуревич С М . Справочник по сварке цветных металлов. - Киев: Наукова думка. 1981. 7. Думов С.И. Технология электрической сварки плавлением. - J1., Машиностроение. Ленинградское отделение, 1987.