Fazaviy o’tishlar

dT T Av , . dT T&V
— yoki — =
dp A dp L

3. 
   «Ikkinchi xil faza o‘tishlar» tushunchasi (1933- y.) Erenfest tomonidan kiritilgan. Erenfest ikkinchi xil faza o'tishlami suyuq He- I ni suyuq He - II ga (o‘ta oquvchanlik holati) o'tishida
   

kuzatadi.


Tajriba natijalari shuni ko'rsatadiki (1-rasm) qattiq geliy T = 4,22 K va normal atmosfera bosimida suyuq holatga o‘tadi (geliy-II) va 0 yaqinida suyuq holatda qoladi. Suyuq geliy-I T = 2,19 K da suyuq geliy-II ga o‘tadi, ya’ni geliy-II da ikkinchi





tu faza o'tish yuz beradi. Suyuq geiiy-II T -> 0 K gacha
suyuq holatda qoluvchi va kvant xossaga ega bo'lgan
makroskopik sistemadir. Boshqa hamma sistemalar kvant
effektlar namoyon bo'lgunga qadar tem peraturalarda
qattiq holatga o‘tib bo'ladi. Suyuq geliy-II va geliy-I
o‘zining fizik xususiyatlari bilan birbiridan farq qiladi. 4.4-
asmdan ko'rinib turibdiki, 30 atm dan katta bosimda,
yuqori temperaturali modifikatsiyadagi suyuq geliy-I tem
peatura pasayishi bilan qattiq holatga o'tadi. Ammo 30


atm bosimdan kichik bosimda T —> 0 K temperaturada ham suyuqligicha qoladi. Lekin, T = 2,19 K tem


peaturada suyuq geliy-I boshqa modifikatsiya, suyuq geliy-II ga o'tadi. Bunda o‘tish yashirin issiqligi
nolga teng bo'ladi. Bunday faza o'tish
ikkinchi xil faza o‘tish deyiladi.
Shuning uchun ham ikkinchi xil faza o‘tishlar Erenfest tenglamalari bilan ifodalanadi. Erenfest
tenglamalari birinchi xil faza o'tishlarni ifodalovchi Klayperon-Klauzius tenglamasi (4.78)ni Lapital qoidasi bo‘yicha o'zgartirish natijasida quyidagi ko‘rinishda olinadi:


A C ^p


( dp ï
t dT J


( dv ï





3.1


( dv ï
t dT J
^p


A


dp (dv ï
“ ^—A I ^— I
dT t dP J


3.2


Agar sistemaga umumlashgan kuch ta’sir etayotgan bo‘lsa, u holda Erenfest tenglamalari urnumiy ko'rinishni oladi:


AC h


( df ï 2 ( d ^ ï
T | — | A | ^L |
^Itd T ^IJtdf1 J_T


3.3


(a¿_ ï t^dT J h


df ( d A1 ï
— A| I
d T tdf1 J_T


A

1. 
   3.3) tenglamalar solishtirma kattaliklar uchun yozilgan
   

. O’ta o'tkazuvchanlik faza o'tish termodinamikasida hajmning o'zgarishini va Hc ning bosimga bog'liqligini hisobga olib, issiqlik hajmiy kengayishi va elastiklik modulining o'zgarishlarini topamiz. Bu masalani sodda yechish uchun o'ta o'tkazgich V hajmli kvazicheksiz silindrdan iborat bo‘lsin. Silindr o‘qiga parallel yo‘nalgan magnit maydonga joylashtirilgan bo'lsin. Bu holda maydon mavjud bo'lgan va u yo‘q bo‘lgandagi Gibbs term odinamik potensialining farqi


O _z (H , T ) = O _z (0, T ) =


2 VH² z


2.1


8 n


ifoda bilan aniqlanadi. Bu ifodadan o'zgarmas H va r da bosim bo'yicha hosila olib, hajmlar farqi uchun quyidagini hosil qilamiz: