Tutuq belgisining vazifalari:
1.
A‟lo, ra‟no
kabi so‗zlarda unlidan keyin kelib, uning cho‗ziqroq aytilishini ta‘minlaydi.
2.
San‟at, in‟om, mas‟ul
kabi so‗zlarda unlidan oldin qo‗yilib, uning undosh tovushdan
ajratib aytilishini ta‘minlaydi.
3.
Is‟hoq, as‟hob
kabi so‘zlarda ―s‖ va ―h‖ undoshlarini ―sh‖ harfiy birikmasidan farqlash
uchun ishlatiladi.
4.
San‟at – sanat, sa‟va – sava, qal‟a – qala, she‟r – sher, ta‟na – tana, a‟yon – ayon,
ma‟tal – metal, ta‟qib – taqib, da‟vo – da‟vo
kabi so‘zlarda so‘z ma‘nosini farqlaydi.
5.
Mo‗jiza, mo‗tadil, mo‗tabar kabi so‗zlarda o‗ unlisi cho‗ziqroq aytiladi, lekin tutuq
belgisi qo‗yilmaydi.
ASOS VA QO‟SHIMCHALAR IMLOSI
1.
a unlisi bilan tugagan fe‘llarga
–v, -q,-qi
qo‘shimchalari qo‘shilganda a unlisi o aytiladi va
shunday yoziladi: sayla-saylov, qayna-qaynoq, sayra-sayroqi.
Shuningdek, o‘qi-o‘quvchi, sovi-sovuq, to‘qi-to‘quvchi so‘zlarida i unlisi u ga aylanadi, va
shunday yoziladi.
2.
K k harfi bilan tugagan so‘zlarga egalik qo‘shimchalari qo‘shilsa, ular g va g‘ ga
aylanadi:
Yurak-yuragi, bilak-bilagi, tilak-tilagim, buloq-bulog‟im, quloq-qulog‟im, qishloq-qishlig‟i.
Erki, ishtiroki, huquqi, ravnaqi so‘zlarida bunday holat kuzatilmaydi.
3.
Quyidagi qo‘shimchalar qo‘shilganda asosda tovush tushish hodisasi ro‘y beradi.
Singil,
o‟rin, ko‟ngil, o‟g‟il, shahar
kabi so‘zlarga egalik qo‘shimchasi (-m, -im, -ng, -ing, -i, -si),
qayir, ayir
so‘zlariga nisbat qo‘shimchasi( -il),
ikki, olti, yeti
so‘zlariga jamlovchi son
hosil qiluvchi qo‘shimchasi( -ov, -ala, -ovlon)
|
