Forobiv foz1l odamlar t o s h k e n t «o z b e k I s t o n m I l L i y e n s I k L o p e d I y a s i» d a V l a t L m I y n a s h r I y o t I 84(5U)1 a b u n a s r f o r o b I y. F 4 Fozil odam lar shahri

A B U N A S R F O R O B I Y
G ‘iz o la n tir u v c h i q u w a t u la r d a asosiy q u w a t h is o b la n a d i. 
I n t i l u v c h i q u v v a t - b u s h u n d a y b i r q u v v a t k i , u y o b ir
n a rs a n i istaydi y o boM m asa u n d a n y u z o 'g ir a d i. U quvvat 
b o s h q a ruvchisi (rais) s a n a lib , u n i n g y o r d a m c h i l a r i boMadi. 
Bu q u v v a t tu fay li u n d a i r o d a (istak) y u z a g a k e la d i, ir o d a esa 
q a b u l q ilin g a n va id ro k q ilin g a n n a r s a d a n y o his o rq a li yo 
x a y o l- ta s a v v u r o rq a li y o b o 'l m a s a n u tq iy q u v v a t o r q a li y u z 
o 'g irita d i. U n d a iro d a b i r o r b ir n a rs a n i bilishi va yoki b a d a n i
o r q a l i y o b o ' l m a s a b i r o r a ’zo si o r q a l i b i r o r n a r s a n i b a jo
keltirishga intilishi kerak. A m m o yu z o 'g irish g a kelsak, u asosiy 
y u z o 'g i r a d a g i n q u v v a td a n iborat b o 'la d i.
A m m o b a d a n i y f e ’llarga kelsak, u la r s h u n d a y q u v v a tla r 
b ila n y u z a g a k e la d ik i, u l a r y u z o 'g i r i s h q u w a t i g a x iz m a t 
qiladilar. Bu q u v v a t a 'z o l a r d a ta r q a lg a n b o 'l a d i , u la rg a bu 
harakatlarini am alg a oshirilishiga im k o n beradi. В ularning ba'zisi 
a s a b la r d ir , b a ’zisi p a y la r d ir , b u la r , o ' z n a v b a tid a , h a y v o n
va i n s o n n i u l a r g a b o ' l g a n i n t i l a d i g a n ( y a ’ni o r z u e t g a n )
fe ’llarini b a jo k e ltirish u c h u n b a d a n ic h ig a y o y ilg a n b o 'la d i. 
Bu a 'z o l a r , c h u n o n c h i , in so n va h a y v o n n in g q o 'lla r i, o y o q la ri 
va b a d a n n i n g istak b ilan h a r a k a t q ila d ig a n b o s h q a a ’zolari 
s a n a la d i. Bu h o ld a y u q o r i d a ay tilg a n va b a d a n n i n g b ir t u r
b o 'lak larig a yoyilgan b u q u v v a tla rn in g h a m m a s i jism iy q u ro lla r
s a n a l i b , y u r a k d a b o ' l g a n a s o s i y h a m b u y u r a d i g a n i r o d a
q u w a t i n i n g b a d a n i y o la tla ri va x iz m a tk o r la r id ir .
Bir n a r s a n i bilish n u tq iy q u v v a t b ilan y o b o 'l m a s a xayol 
s u rish - tax ay y u l q u w a t i b ila n va yoki t u y g 'u l a r - h isla r 
b ila n q o 'l g a kiritiladi. A g a r a q liy q u v v a t b ilan id ro k e tila d ig a n
n a r s a la r xu su siy atig a e g a b o 'l g a n b ir n a r s a n i bilish is ta ig a n d a , 
o r z u q ilin g a n n a r s a n i o ' z i d a s a q l a g a n f e ’l a q liy q u v v a t d a
b o 'l g a n b o s h q a b i r q u v v a td a n tu g 'ila d i. M a n a b u fikriy q u w a t
s a n a la d i. A n a s h u b ila n fikr y u r itis h , t u s h k o 'r i s h , d i q q a t
b ila n te k sh irish , x u lo s a c h i q a r is h m u m k i n b o 'la d i.
B o rd iy u a g a r h is b ilan b ilin a d ig a n n a rs a la rn i his orqali 
bilish istagi p a y d o b o 'l s a va u n g a e rish ish m u m k i n b o 'ls a , 
b u , a l b a t t a , b a d a n fe ’li b i la n r u h f e ’lin in g b i r l a s h i s h i d a n
y u z a g a k e lg a n b o 'l a d i . C h u n o n c h i , k o 'r i s h n i o r z u q ilg a n
32

---

F O Z I L O D A M L A R S H A H R I
n a rs a la r im iz g a q a rash u c h u n n i g o h i m i z n i u n g a q a r a t i s h i m i z
b u n g a m is o l b o ‘la olad i. A g a r u n a rs a u z o q la sh tirilsa , biz u n g a
t o ‘p p a - t o ‘g ‘ri y u r a m i z , b o r d i y u u n g a y e tis h g a b i r o r t o ‘siq 
b o r b o ‘lsa, biz q oM larim iz b i la n u t o ‘siqni b a r t a r a f q ila m iz . 
Bu h o l d a o ' s h a h a r a k a t l a r j i s m o n i y h a r a k a t l a r b o 'l i b , lekin 
h is s la r o ' z y o 'l i d a r u h n i n g b ir f e ’li b o 'lis h i b ila n birga b u t u n
b a d a n f e ’llari b o 'l a d i l a r . B o s h q a t u y g 'u l a r b ila n h a m a h v o l 
x u d d i s h u n i n g o 'z id ir .
B o rd iy u a g a r b ir n a r s a n i n g ta x ay y u li o r z u e tilg a n b o 'ls a , 
b u n a rs a g a h a r xil v o s ita la r y o 'li b ila n e rish ila d i. U l a r d a n
b ir i, a v v a l a n , t a x a y y u l q u w a t i b i l a n i s h l a y d i , m is o li b ir
i s t a l g a n v a y o k i k u t i l g a n n a r s a n i t a s a v v u r q i l g a n d a y , y o
b o ' l m a s a , o 't m i s h d a g i b i r o r n a r s a n i t a s a v v u r q ilis h y o k i 
ta x a y y u l q u v v a t i d a n hosil b o 'l g a n n a r s a n i istash kabi; s o 'n g r a
o 's h a n a r s a n i, misoli q o 'r q i t a d i g a n y o q u v o n tir a d ig a n ishlarni 
ta x a y y u l y o 'li b ila n yoki n o t i q a q u w a t i b ila n ta s a v v u r qilish 
m u m k i n . M a n a b u n a rs a q u v v a tla r s a n alad i.