Forobiv foz1l odamlar t o s h k e n t «o z b e k I s t o n m I l L i y e n s I k L o p e d I y a s i» d a V l a t L m I y n a s h r I y o t I 84(5U)1 a b u n a s r f o r o b I y. F 4 Fozil odam lar shahri

0 ‘N B E SH IN C H I BO‘LIM
A q l n i n g u s h b u ikki a m a l i y va n a z a r iy k u c h i n i o ‘rganib, 
A r a s t u u l a r ik k alasi h a m x i z m a t k o r , u l a r n i n g h a r a k a t l a r i
( fa o liy a tla ri; t a ’s ir la r ijn i e sa x i z m a t h a r a k a t l a r i , d e g a n fikrga 
keladi. U la r-a y tib o ‘tilgan k u c h l a r x i z - m a t d a b o l g a n narsalarni 
te k s h ir is h b o r a s i d a A r a s tu , b u n a rs a la r g a a v v a la n ta b ia td a g i 
( ta b iiy ) n a r s a l a r va r u h iy k u c h l a r ta a llu q li d e g a n x u lo sa g a
k eladi. U y a n a a q l n i n g tu rla ri x i z m a t q ilu v c h i o ‘s h a n a rs a la r, 
i n s o n d a o ‘z - o ‘zi u c h u n m a v j u d boM uvchi n a r s a la r b o ‘lm a y , 
b alk i u la r i n s o n n i n g aql b o v a r q i l m a y d i g a n b a r k a m o llig ig a
e rish ish i u c h u n m a v ju d d ir , d e b hiso b lay d i.
A rastu in s o n n in g ru h iy k u c h la ri b irin c h i n a v b a td a t ay y o rla- 
n i s h i n i n g boisi b o i m i s h a q l n i te k s h i r a d i u s h b u k u c h la r g a
x i z m a t q ilu v c h i a q l n i n g b ir q is m i u c h u n u l a r ( y a ’n i, ru h iy
k u c h l a r ) m a v j u d m i l a r yoki b u x i z m a t n i b a jo k e ltira tu rib , 
aql u l a r d a x i z m a t d a tu r g a n b o s h q a b ir n a r s a m i , d e g a n savolga 
j a v o b izlay d i. X i z m a t d a boM gan o ‘s h a q i s m o ‘z m o h i y a t i
b o ‘y ic h a x iz m a td a b o ‘lish m a q sad ig a ega b o l g a n i u c h u n x izm at 
q ila d im i yoki u q is m x i z m a t i d a b o ‘lish ig a m a j b u r e ta d ig a n
k u c h l a r b o r lig id a n m i. V a u t u s h u n t i r i b a y ta d ik i, u n d a ( y a ’ni 
x i z m a t k o r q i s m d a ) o ‘s h a k u c h l a r g a x i z m a t qilish m a q s a d i 
y o kq. U ( y a ’n i, x i z m a t k o r q i s m ) x i z m a t q ila d ig a n k u c h l a r d i r , 
a n i q r o q a y t g a n d a , u l a r d a n m o d d a y o k i q u r o l s i f a t i d a
foydalaniladi va u o ‘s h a o ‘zi fo y d a la n a d ig a n k u ch larg a nisbatan 
b o s h , v e ta k c h i boMadi.

---

A B U N A S R F O R O B IY
A ra s tu a q ln in g yetakchiligini tek sh irad i. Va a q ln in g vositasi 
ila x i z m a t q i l i s h m u m k i n b c V l m a g a n n a r s a m i , y o ‘q m i
e k a n lig in i a n i q la y d i. A r a s tu u s h b u y e t a k c h i l i k n i n g b a re ha 
h a r a k a tla ri ( t a ’siri) s h u n d a y h a r a k a tla rk i, u n i n g vositasi ila 
x i z m a t d a b o ‘lm a slik h a m m u m k i n b o ‘lad i, d e g a n x u lo sag a 
keladi.
A ra s tu n a z a riy a q ln i te k s h ira r e k a n , n a z a riy aql e rish a d ig a n
m a ' q u l o t l a r , o ‘z v o s i t a s i d a h e c h h a m x i z m a t d a b o ‘lish
m u m k i n b o N m a g a n m o h i y a t l a r e m a s , d e g a n fikrga keladi 
(y a ’ni b u m a ’q u l o t n a z a riy a q l n i n g x i z m a t d a boMishiga m o n ’e 
b o N m a y d ig a n m o h i y a t d i r ) . U y a n a , u s h b u aql o ‘z i n i n g oliy 
d a r a ja d a g i k a m o l a t i g a e ris h g a n i t a q d i r d a h a m , o ‘zi bilquvvat 
b o M g a n d a n s o ‘n g ( u n i ) o liy d a r a ja d a g i k a m o l a t n i faol aql 
s i f a t i d a q a b u l e t a d i , d e b h i s o b l a y d i . M a ’q u l o t l a r g a
y e t i s h i s h g a n d a n s o ‘n g faol a q l g a e r i s h i l a d i . A r a s t u , faol 
( a k tu a l) m o h i y a t b o i m i s h n a z a riy m a ’q u lo tla r g a n i m a n i n g
v o s italig id a y etilish in i k o ‘rsatib o ‘t a d i va q o ‘s h i m c h a qilib 
ay tad ik i, u la r (n a z a riy m a 'q u l o t l a r ) a n c h a g in a toMaroq sh ak ld a 
id ro k e til a d i l a r va b u aql ( n a z a r iy aql k o ‘z d a t u t i l m o q d a )
o ‘z in in g oliy k a m o l a t i g a e r is h a d i, u n d a n z i y o d a r o q k a m o la ti 
b o l i s h i m u m k i n e m a s . U n i n g fik ric h a , b u h o l d a aql s h u n d a y
ja v h a r g a e g a b o l a d i k i , u j a v h a r o kz - o ‘z i d a n u n i n g ( a q ln in g )
h a r a k a ti va yoki u n i n g h a r a k a ti b o l i s h g a y a q in b o ‘lib q o lad i.