Forobiv foz1l odamlar t o s h k e n t «o z b e k I s t o n m I l L i y e n s I k L o p e d I y a s i» d a V l a t L m I y n a s h r I y o t I 84(5U)1 a b u n a s r f o r o b I y. F 4 Fozil odam lar shahri

A F L O T U N Q O N U N L A R I M O H I Y A T I
m u h t o j b o 'lis h i m u m k in lig i, y o sh la rig a q a r a b v azifalar q a n d a y
b o 'l i s h i h a q i d a g a p ira d i.
O q s o q o l i a r a m a l g a o s h i r a d i g a n va ta k o m i l l a s h t i r a d i g a n
ish la r y o s h la r u c h u n t o ‘ ri k e lm a y d i. F a y l a s u f b u n i i s h o n c h li 
rav ish d a isbotlaydi.
A f lo tu n , o d a m l a r o r a s id a ta r t i b o 'r n a t i l g a n d a n s o ' n g u ru s h
b o 'l i b q o lis h e h t i m o l i n i h is o b g a o lib , h a r b iy q o ' m o n d o n l a r n i
va b o s h q a r a h b a r l a r n i ta y in la s h k e r a k , d e b t a ’kidlaydi. K ey in
u ta rtib o t g 'o y asig a taalluqli b o s h q a b i r fikrni eslatadi. E h tim o l, 
b u t u n l a y t o 'g ' r i t a r tib n i d a r h o l o ' r n a t i b b o 'l m a s , d e y d i u. 
A g a r b a ’zi n o s h u d va ishni u n c h a yaxshi b ilm a y d ig a n h o k im la r
( i s h d a n ) c h e t l a t i i g a n d a , u l a r d a n f a o l r o q va u s t a r o q b o s h q a
biri to p ils a , u h o l d a ik k in c h isi fa q a t o q k o 'n g i l l i k va h a q g o 'y lik
b ila n o liy m a q s a d g a y e tish u c h u n ta r tib o 'r n a t a d i .
A f l o t u n , k e n g a s h l a r o ' t k a z i l a y o t g a n d a v a z i r l a r ,
s a v d o g a r l a r va m a n s a b d o r l a r n i n g b a j a r a y o t g a n is h l a r i g a , 
ularning o 'z a r o m unosabatlariga — ahil yoki noahil ekanliklariga 
k a t t a e ’t i b o r b e r i s h z a r u r l i g i n i va s h u b i la n b ir g a s o h ib i 
q o n u n l a r va s h a h a r aholisi t o m o n i d a n u l a r n i n g fazilatlarini 
e ’t i r o f qilib r a g 'b a t l a n t i r i s h kerak lig in i t a ’kidlaydi. A f lo tu n
r a h b a r l a r u c h u n z a r u r b o 'l g a n tu rli fa z ila tla rn i t u s h u n t i r a d i . 
E n g b i r i n c h i f a z ila t — o q k o ' n g i l l i k , i k k i n c h i s i — m e h r -
s h a f q a t, u c h i n c h i s i - kelajagi p o r l o q b o 'l i s h i , t o 'r t i n c h i s i — 
o b r o ' - e ’t i b o r q o z o n g a n lig i d e y d i u . Y o 'l b o s h c h i l a r g a kelsak, 
u l a r n i n g b a r c h a fazilatlari fo y d ali b o 'l i b , m o d d i y n e ’rnatlarg a 
taallu q li, u la r n in g o 'rta s id a g i ta rtib , boyliklari m iq d o r i asosida 
b o 'l i s h i z a ru r. Bu t a r t i b l a r n i n g h a m m a s i g a rio y a qilish kerak. 
A f lo tu n o ' z fazilatini q a b o h a t g a a l m a s h t i r g a n , t a n b a l va o 'j a r
o d a m l a r g a q a r s h i h o k i m l a r k u r a s h s a l a r g i n a m a ’qul t a r t i b
b o 'l i s h i m u m k i n l i g i n i t u s h u n t i r a d i . A g a r u l a r n i n g fazilat va 
q a b o h a t l a r i n i h u q u q s h u n o s h is o b g a olib ta r tib g a k e ltirm a s a , 
q o n u n b u z ilish i m u m k i n .
A flo tu n s h a h a r d a ta r tib o 'r n a t i s h b o 'y i c h a q iz iq b i r g 'o y a n i 
eslatib o 'ta d i. Bu - d o 's tlik n i p a y d o qiluvchi tenglikka taalluqli 
b o 'l i b , u l a r n i n g ikkalasi h a m ta r t i b o ' r n a t i s h d a k a tta t a ’sir 
k u c h ig a ega. Q u l l a r va b a d a r g 'a q ilin g a n o d a m l a r b ilan e r k in
b o ' l i b t u g ' i l g a n va fa z ila tli o d a m l a r t e n g d a r a j a d a fozil
85

---

A B U N A S R F O R O B I Y
-------------------------------------------------------------
b o 'l a d i l a r , d e b t u s h u n i s h x a to d ir. T e n g lik u l a r n i n g h a r biriga 
a t o e tilg a n , o 'z i m u n o s i b b o 'l g a n m a v q e d ir . Bu t e n g l i k d a n
m u h a b b a t va d o 's t l i k tu g 'ila d i...
U, xarajat qilishda xotam toylik va ziqnalik haqida so'z yuritadi. 
A g a r y a s h a s h u c h u n b e r i l a d i g a n m a b l a g ' o d a m l a r n i n g
xarajatig a t o 'g ' r i k e lm a s a , turli n o m a q b u l c h i l i k l a r r o 'y beradi. 
Bu —b o s h q a r ilis h i e n g qiy in b o 'l g a n ishdir. K i m d a - k i m o ' z
ix tiy o rid a b o 'l g a n m u l k n i foy d a c h i q a r i s h u c h u n m u o m a l a g a
q o ' s h m a y , o 'z i u c h u n j a m g 'a r s a , j u d a k a tta z a r a r keltiradi. 
H o k i m l a r b u n d a y
o d a m l a r n i n a z o r a t q ilis h la ri ( m u l k n i
i s h l a t m a y j a m g ' a r i s h l a r i n i ) m a n e t i s h l a r i va b o y l i k n i
s o v u ris h la rig a y o 'l q o 'y m a s l i k l a r i k e ra k . A f l o t u n b u fikrni 
b a t a f s i l i z o h l a y d i va o ' z m a b l a g ' l a r i n i o r t i q c h a s a r f l a y -
d i g a n l a r n i n g i Hat lari h a q id a g i m a s a la n i t u s h u n t i r a d i , c h u n k i
x u d d i o ' s h a o d a m l a r n i n g s a i f va m a b la g 'la r i s h a h a r g a g 'o y a t
k a t t a kulfat va z a r a r keltiradi.
A f lo tu n q o 'r i q l o v c h i l a r va s o q c h i l a r h a q id a e s latad i. U la r
ik k i xil b o ' l a d i l a r , d e b t a ’k i d l a y d i . B i r i n c h i s i s h a h a r
q o 'riq lay d ig an lar. U larga tungi so q c h ila r va m u n t a z a m q o 's h in
a s k a r l a r i k i r a d i . B o s h q a s i e s a , q o n u n l a r va s a l t a n a t n i
q o 'r i q l o v c h i l a r d i r . B u la r h u k m d o r l a r , v o izlar, r a h b a r l a r va 
m a n s a b d o r l a r d i r . A f l o t u n b u n d a y d a v la t tu z ilis h in i d e n g iz d a
s u z i b b o r a y o t g a n k e m a g a o ' x s h a t a d i . U y a n a c h o p a r l i k
a l o q a l a r i n i n g , d a v l a t i s h l a r i d a h u s h y o r l i k n i n g f o y d a l a r i ,
ta n b a l l i k d a n voz k ech ish va q o 'r i q c h i l a r s a q la s h n in g foydalari 
h a q id a eslatadi.
A f l o t u n n i n g f i k r i c h a , m a n s a b d o r l a r n i t o ' g ' r i t a y i n l a s h
u l k a n foy d a keltiradi. S h u b ila n b irg a u xalq i c h id a yu rib , g a p
te ra d ig a n jo su sla r v a a y g 'o q c h ila r xususida h a m to 'x ta lib o 'ta d i. 
S o 'n g r a u erka к la m in g m o h iy atig a to'x taladi. Bu m asalan i tahlil 
q i l i s h f o y d a d a n x o li e m a s . C h u n k i b u m a s a l a q o n u n
c h i q a r u v c h i va h o k i m l a m i n g ishlariga y a q in ish larn i a m a lg a
o s h iris h u c h u n e r k a k la rn i ta n lash m u a m m o s i g a ta a llu q lid ir. 
A flo tu n yetarli m i q d o r d a b o 'lis h i k e ra k b o 'l g a n ta b iiy id o ra la r 
to 'g ' r i s i d a batafsil g a p ira d i. Y u z lik , y u z lik k a o 'n l i k , o 'n i i k k a
b irlik , b irlik k a o ' z o ' r n i , h o la ti va vaziyati j i h a t i d a n t o 'g ' r i
kelishi z a ru r. U y a n a d a s ty o rlik m a s a la s ig a to 'x t a l i b , s h a h a r
86

---