Frat har XIL turdagi loyihalarni moliyalashtirishi mumkin, jumladan

Atomobil transportini rivojlantirish jamg‘armasi (RDTF) – davlat yoki avtomobil sanoati tomonidan mamlakat yoki mintaqada avtomobil transportini rivojlantirishni qo‘llab-quvvatlash va rag‘batlantirish uchun yaratilgan tashkilot yoki moliyaviy mexanizm. FRATning vazifasi avtomobilsozlik sanoatida modernizatsiya, innovatsion rivojlanish, infratuzilma, texnologiya va xavfsizlikni takomillashtirishga qaratilgan loyihalarni moliyalashtirishdan iborat.

FRAT har xil turdagi loyihalarni moliyalashtirishi mumkin, jumladan:

Ilmiy tadqiqotlar va ishlanmalar: Jamg‘arma avtomobil transportini takomillashtirishga qaratilgan ilmiy tadqiqotlar, yangi texnologiyalar, materiallar va ishlab chiqarish usullarini ishlab chiqishni qo‘llab-quvvatlashi mumkin.

Infratuzilma: FRAT avtomobil infratuzilmasini rivojlantirishga sarmoya kiritishi mumkin, masalan, yo'llar, ko'priklar, to'xtash joylari, elektr transport vositalari uchun zaryadlash stansiyalari va avtomobil transportini rivojlantirishga hissa qo'shadigan boshqa ob'ektlarni qurish va modernizatsiya qilish.
Ekologik loyihalar: Jamg‘arma avtomobil transportining atrof-muhitga zararli ta’sirini kamaytirishga qaratilgan loyihalarni moliyalashtirishi mumkin, masalan, ekologik toza avtomobillar, energiya tejovchi texnologiyalar va muqobil yoqilg‘i turlarini ishlab chiqish va rag‘batlantirish.
Xavfsizlik: FRAT yo'l harakati xavfsizligini yaxshilashga qaratilgan loyihalarni, jumladan, yangi xavfsizlik tizimlarini ishlab chiqish, takomillashtirilgan yo'l belgilari, haydovchilarni o'qitish va hokazolarni qo'llab-quvvatlashi mumkin.

Avtomobil transportini ishlab chiqish fondi (ya'ni avtomobil fabrikasi yoki avtomobil zavodi) avtomobillarni sotish uchun ishlab chiqaruvchi va ulardan tashqarida xizmat ko'rsatuvchi tashqi mijozlar uchun ishlab chiqarilgan avtomobillarning sanoat maydonlaridir.
Avtomobil transporti sanoatining bir qismi sifatida, avtomobil transportini ishlab chiqish fondlari avtomobillarni boshqarish, montaj qilish va ishlab chiqarish jarayonlari bilan shug'ullanadi. Bu fondlar, avtomobilning har bir qismini yaratishda ishtirok etadigan turli bo'limlardan tashkil topadi, masalan, karobka, motor, tizimlar, elektronika, jild, rang tozalash, kuzov ishlash va yana ko'plab boshqa bo'limlardan iborat bo'lishi mumkin.
Avtomobil transportini ishlab chiqish fondlarida avtomobillarning ishlab chiqarish jarayonlari katta miqdordagi texnologiyalardan foydalaniladi. Bu jarayonlar avtomobillarning qism-qismi ishlab chiqarishidan boshlanib, har bir qismning o'ziga xos xususiyatlarga ega bo'lishi va keyingi bosqichlarda ulardan bir komplekt avtomobilni ishlab chiqarishga biriktirilishi bilan tugaydi. Bu jarayonlar istalgan avtomobil turi uchun o'zgartirilishi mumkin, shuningdek, avtomobillar ustida turli testlar, nazorat va sertifikatlash jarayonlari amalga oshiriladi.
Avtomobil transportini ishlab chiqish fondlari, katta miqdordagi ishchi jalb qiluvchilar, injenerlar, dizaynerlar, sanoatchilar va boshqa mutaxassislar tomonidan boshqariladi. Ularda avtomobillarni sifatli va iste'molchilar uchun qabul qilinishi, qoidalar va talablar bilan muvofiqlashtirilishi va xususiyatlarini ta'minlash uchun qisqa va uzun muddatli loyihalar yaratish bilan shug'ullanadilar.
Avtomobil transportini ishlab chiqish fondlari, avtomobil sanoatining muhim qismidir va milliy iqtisodiyotning katta hissasini egallayadi. Ularning faoliyati avtomobil sotish tarmog'ining iste'molchilarga sifatli, qat'iy vaqtida ishlab chiqarilgan avtomobillar taqdim etishga qodir bo'lishini ta'minlaydi.

Avtomobil transporti korxonalarining ishlab chiqarish texnika bazalari harakatdagi tarkibning ishlash qobiliyatini va uning kafolatli isonchliligini ta’minlashga smenalar oralig’ida saqlash, kunlik xizmat ko’rsatish, texnik servis va joriy ta’mirlash ishlarini bajarishga mo’ljallangan. ATKning ishlab chiqarish fondlaridan yanada samarali foydalanish masalasini hal etish uchun uning texnika bazasi elementlarining quvvati va katta-kichikligi haqida tushunchaga ega bo’lishi kerak. ATKning va elementlarining katta-kichikligi asosan xizmat ko’rsatilayotgan avtomobillar soni bilan belgilanadi. ATKning ishlab chiqarish-texnik bazasi (IChTB) vaqt o’tishi bilan zamon talablariga mos kelmay qolish holatlari yuzaga keladi. Hususan, hozirgi kunda mamalakatimizda gazballonli avtomobillarni keng miqyosda ekspluatatsiya qilinmoqda, lekin ATKlarning texnik bazasi elementlari gazballonli avtomobillarning ekspluatatsiyasiga moslashmagan bo’lib, avtomobillar, ularning agregatlari, tizimlari va uzellari konstruksiyasiga xizmat va ta’mir texnologik jarayonini tashkil etish muammolari mavjud bo’lib, bunda ishlab chiqarish ustaxonalarini ishchi postlarni modernizatsiyalashni, yangi texnologik jihozlar bilan jihozlashni taqozo etadi. Avtotransport tarmog’i korxonalarining muhandis-texnika inshootlari va texnologik jihozlari asosiy ishlab chiqarish-texnik bazasining tarkibiy qismi bo'lib, avtomobillarga texnik servis va ta'mirlashning samaradorligi va sifatini oshirish, hodimlarga qulay ish muhitlarini yaratish, atrof-muhitni muhofaza qilish va resurslarni saqlashni ta’minlaydi. Olib borilgan tadqiqot ishlari shuni ko’rsatadiki muhandis-texnika inshootlari va jihozlari barcha turdagi avtotransport tarmog’i korxonalari uchun umumiy hisoblanadi va quyidagi 1-rasmda keltirilgandek tasniflanadi

Avtotransport korxonalarida jihozlar tashkiliy-texnologik qo’llanilishiga bog’liq holda post va ustaxona jihozlariga bo’linadi. Post jihozlari postda joylashtirilgan transport vositalariga (ko’tarichlar, portalli va tunnelli yuvish moslamalari, rul chambaraklarining burchaklarini sozlash uskunalari va boshqalar) texnik servis va ta'mirlash uchun mo'ljallangan. Ustaxona jihozlari avtomobildan yeshib olingan agregat, uzel va mexanizmlarni diagnostika qilish, sozlash va texnik holatini tiklash uchun (muvozanatlash mashinalari, avtomobilning elektr jihozlarini tekshirish uchun stendlar, g'ildirak disklarini to'g'rilash mashinalari va boshqalar) ishlatiladi.

Jihоzlаrning sоnini hisоblаsh vа ulаrni tаnlаsh ulаrni ishlаtish vаqtigа vа vаzifаsigа qаrаb аmаlgа оshirilаdi [3]: а) Kun dаvоmidа vаqti-vаqti bilаn ishlаtilаdigаn jiхоzlаr tехnоlоgik jihоzlаr vа mахsus аsbоb-uskunаlаr tаbеli yoki garaj jihоzlаri vа аsbоb-uskunаlаr, ro’yхаti, hаmdа ishchi pоstlаr sоnigа qаrаb mахsus sоhа хujjаtlаri bo’yichа tаnlаb оlinаdi; b) Kun dаvоmidа to’хtоvsiz (dоim)ishlаtilаdigаn jihоzlаr sоni esа (pаyvаndlаsh аppаrаtlаri, mехаnik ishlоv bеrish stаnоklаri vа bоshqаlаr) mаzkur ish хаjmi vа jihоzini ish vаqti fоndigа qаrаb аniqlаnаdi:
Jihozda bir vaqtda ishlovchi ishchilar soni bajariladigan ishning tavsifiga bog’liq bo’lib, dvigatel, uzatmalar qutisi va ramalarni ajratish-yig’ish uchun 1-2 ishchi, avtomobillarni yuvish, ish qobiliyatini tiklash stanoklarida 1-1,5 ishchi, katta turkumli avtomobillarni ajratish-yig’ishda 3-4 ishchi qabul qilinadi. v) jihоzdаn fоydаlаnish dаrаjаsi vа mаhsuldоrligi bo’yichа (misol uchun: yuvish, bo’yash, quritish, elеktr kimyo ishlоv bеrish mехаnizmlаri):


ko’z tutilgаn ishlаb chiqаrish jаrаyonini mехаnizаtsiyalаsh dаrаjаsigа qаrаb (to’sin krаn, elеktr tеl’fеr vа bоshqа mехаnizаtsiya vоsitаlаri)аniqlаnаdi; d) ishlаb chiqаrish аslаhаlаri (invеntаri) sоni esа eng ko’p ish bоshqаrilаdigаn smеnаdаgi ishchilаr sоnigа qаrаb аniqlаnаdi; е) оmbоrхоnа jihоzlаrining sоni оmbоrхоnа zаhirаsining ro’yхаti vа miqdоrigа qаrаb аniqlаnаdi (1 m2 yuzаgа ruхsаt bеrilgаn yuklаmаgа qаrаb). Аvtоtransport kоrхоnаlаrining turg’un tехnоlоgik jihоzlаrini (mеtаll qirquvchi stаnоklаr, bоsmаlаr, yuvish qurilmаlаri, ko’tаrgichlаr, ko’tаrish-tаshish mаshinаlаri, shаmоllаtgichlаr, diаgnоstik jihоzlаr) o’rnаtish (mоntаj qilish)shu jihоzlаrni ishlаb chiqаrgаn zаvоd ko’rsаtmаlаri yoki yo’riqnоmаlаri аsоsidа, shuningdek texnologik jihozlar tabelidan foydalanish orqali аmаlgа оshirilаdi. Yangi ATKni loyihalashda yoki mavjud bo'lgan avtotransport korxonasini rekonstruksiya qilishda texnologik jihozlarning turlari va modellari texnologik jihozlar tabeli, andozaviy loyihalar ilmiy-texnik adabiyotlar va internet sahifalarida keltirilgan zamonaviy jihozlar asosida tanlanadi, ularning miqdori aniqlanadi va ishlab chiqarish maydonlariga joylashtirish amalga oshiriladi.
Avtomobil transportini ishlab chiqish fondi, avtomobillarni ishlab chiqarish, ulardan tashqarida xizmat ko'rsatish va avtomobil sanoati sohasidagi boshqa loyihalarni qo'llab-quvvatlash uchun yaratilgan moliyaviy tashkilotdir. Bu fondlar, avtomobil sanoatining rivojlanishini, innovatsiyalarini va samaradorligini oshirishga yordam beradi.
Avtomobil transportini ishlab chiqish fondlari odatda davlatlar, sanoat tashkilotlari, korporatsiyalar yoki avtomobil ishlab chiqaruvchilari tomonidan yaratiladi. Ular moliyaviy resurslarni to'plash, barcha jarayonlarni boshqarish, loyihalarni tanlash va tartibga solish, moliyaviy yordam ko'rsatish va monitoringni amalga oshirish bilan shug'ullanishadi.
Bu fondlar avtomobil sanoatining rivojlanishini ta'minlash uchun turli turlarda loyihalarni qo'llab-quvvatlashadi. Ular yangi model va prototiplarning ishlab chiqarilishini, avtomobillarga innovatsiyalar kiritishni, yangi texnologiyalarni ishlab chiqishni va testlashni, ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirishni va effektivlashtirishni, sertifikatlash va standartlarni o'tkazishni kuzatishni o'z ichiga oladi.
Avtomobil transportini ishlab chiqish fondlari avtomobil sanoatidagi raqobatbardoshlikni oshirish, texnologik rivojlanishni ta'minlash, ishlab chiqarish jarayonlarini optimallashtirish va ishlab chiqarishning sifatini yuksaltishga qaratilgan. Ular avtomobil sohasida innovatsiyalarni oshirish, ishlab chiqarish jarayonlarini modernalizatsiya qilish, texnologiyalarni yangilash va avtomobillarni energosamara qiluvchi bo'lgan alternativ energiya manbalari bilan ishlab chiqish jarayonlarini rivojlantirishga yordam beradi.
Fondlar, avtomobil transportini ishlab chiqish sohasining barcha yo'nalishlariga qo'llaniladigan moliyaviy resurslarni taqsimlashga yordam beradi. Ular avtomobil ishlab chiqaruvchilari va sohasidagi tashkilotlarning foydalanishi uchun kreditlar, investitsiyalar, grantlar, subsidialar va boshqa moliyaviy imtiyozlarni taklif etish orqali avtomobil sanoatini rivojlantirishga intiladi.
Avtomobil transportini ishlab chiqish fondlari, soha iqtisodiyotini rivojlantirish, innovatsiyalar va tezkorliklarni oshirish, ishlab chiqarishning sifatini yuksaltish va sifatli avtomobillarni ishlab chiqarishga yordam berishning muhim vositalaridan biridir. Ular avtomobil sanoati va uning bo'limlarini iste'molchilar uchun konkurentsiyaga qarshi qilishga yordam beradi va avtomobil transportining yanada rivojlanishini ta'minlayadi.

Xulosa:
Avtomobil transportini ishlab chiqish fondlari, avtomobil sanoatining rivojlanishini, innovatsiyalarini, avtomobillarning sifatini yuksaltishni va ishlab chiqarish jarayonlarini optimallashtirishni maqsad qilgan moliyaviy tashkilotlardir. Ular avtomobil ishlab chiqaruvchilari, sanoat tashkilotlari va davlatlar tomonidan yaratiladi. Bu fondlar avtomobil sohasidagi loyihalarni qo'llab-quvvatlash, yangi texnologiyalarni rivojlantirish, avtomobillarni energosamara qiluvchi bo'lgan alternativ energiya manbalari bilan ishlab chiqarish, ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish va ishlab chiqarishning sifatini yuksaltish uchun moliyaviy resurslarni taqsimlash bilan shug'ullanishadi. Ular avtomobil sanoatining yanada rivojlanishiga, ishlab chiqarishning samaradorligini oshirishga va avtomobillarni sifatliroq va ekologikroq qilishga xizmat qiladi.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. Islomov Sh. E. “Avtotransport tarmog’i korxonalarini loyihalash”, o’q’uv qo’llanma, 1-qism, JizPI 2020 yil, 266 b. 2. Напольский Г. М., Пугин А.В. Автотранспорт корхоналарини қайта қуриш ва техник қайта жиҳозлаш. Ўқув қўлланма. (М.З.Мусажонов, Н.М.Мўминжонов таржимаси). Тошкент: ТАЙИ, 2004 – 88 б. 3. Sh. Islomov, F.Isroilov Avtotransport korxonalarini rivojlantirish muammolarining texnologik yechimi, Me’morchilik va qurilish muammolari ilmiy-texnik jurnali, SamDAQI, 2-son 2018 yil. 118-120 b. 4. Адилов, О. К., Умиров, И. И., & Уразов, Б. А. (2020). Методика определения деталей, критических по надежности автомобилей. Academic research in educational sciences, (1). 5. Адилов, А. К., Сувонкулов, Ш. А., Кулмурадов, Д. И., Умиров, И. И., & Бойжигитова, И. А. (2019).