Fuad İskəndərov
Yüklə 2,79 Kb. Pdf görüntüsü
|
Cəfərovun mənzilinə getdim. Üç dəfə onun mənzilində oldum. Dəqiq deyə bilməsəm də, biz orada xeyli oturduq, təqribən gecə saat 10-11-ə qədər. Sual: - Siz birinci dəfə, ikinci və üçüncü gecə Cəfərovun mənzilində nədən söhbət edirdiniz? Cavab: - Məmməd Yusif Cəfərovun xahişi ilə mən İranda inqilab və Kiçik Xanla inqilabçıların apardıqları iş barədə danışdım. 10-15 gün sonra Babayev məni yenidən Məmməd Yusif Cəfərovun xahişi ilə onun mənzilinə apardı. Bu dəfə də yenə Cəfərovun iki qardaşı da orada idi. İkinci gecə Məmməd Yusif mənə sübut etməyə çalışırdı ki, bolşeviklər İranda inqilabı necə boğdular və sonra buraya gəlib bütün ziyaldan güllələdilər. Söhbət yenə gecə yarasmadək çəkdi. Üçüncü dəfə Cəfərovun mənzilində 25 gün keçmiş oldum. O, söhbəti yenə əvvəlki mövzunun üstünə gətirərək dedi ki, siz mühacirlər bolşeviklərdən yaxşı heç nə gözləməyin, yaxşı olar birlikdə işləyək. İranda olan mühacirlər qoy bizimkilərlə işləsinlər. Burdakılar da bizimlə işləsinlər. Türkiyədə bizim öz adamımız Məmməd Əmin Rəsulzadə var. Onun vasitəsilə çox şey Kanstintanipoldan gəlir. Təşkilatın İranın bütün şəhərlərində öz adamları var. Mühacirlərlə birlikdə apnlan iş yaxşı nəticələr verə bilər. Mən bir neçə gün sonra Babayev vasitəsilə cavab verəcəyimi bildirdim. Sonra onunla əlaqə saxlamadım. Sual: - Sonra siz haradasa, nə vaxtsa Cəfərovla görüşmüsü- nüzmü? Cavab: - Bundan sonra Əbdüləli yenə yanıma gəlib məni Məmməd Yusifin də’vət etdiyini bildirdi. Ancaq mən qəti imtina etdim. Orda heç bir işim yoxdur, biz ayn-ayn əqidənin sahibləriyik, dedim. Bir neçə gün keçmiş küçədə Məmməd Yusiflə görüşdüm. O, iki nəfər müsəlmanla dayanmışdı. Soruşdu ki, niyə onun yanın gəlmirəm. Dedim başım qarışıqdır, sonra soruşdu ki, mənim adamlarımdan kimsə İrana getmir. Dedim bəli, mən öz adamım Rzanı Nərimanın qayığında İrana göndərirəm. Məmməd Yusif yanındakı adamları göstərib bu iki nəfəri də İrana keçirmək lazımdır, yoxsa onları həbs edərlər. Onları mənə təqdim etdi. Yadımda qaldığına görə onlardan birinin adı Abbasqulu, o birinki 82 Məmməd Əli idi. Onunla bir də 8 ay sonra hərbi komissarlıqda görüşdük. Kök bir müsəlmanla söhbət edirdi, deyəsən yol. Musabəyovun katibi idi. Sual: - Məmməd Yusif, Hacı Əhməd doğrumu danışır? Cavab: - Bütün bunlar yalandır.” Qayıqla Müsavatçılan İrana keçirdiklərinə görə Qasımovlar ailəsindən bir neçə adamı həbs edirlər. Onlardan Nəriman Qasım oğlu və onun oğlanlarından biri Aliman Qasımovun günahsız olduğu barədə sübutlar toplandıqdan sonra 1926-cı il yanvann 4- də həbsdən buraxmaq haqqında qərar qəbul edilir. Məhz həmin ərəfədə artıq istintaq M.Y.Cəfərovun əleyhinə ifadə vermiş şəxslərin nə üçün yalan ifadə vermələrini təftiş edirdi. İstintaqın birdən-birə “həqiqət tərəfdarı” cildinə girməsi, M.Y.Cəfərova qarşı münasibətin bu şəkildə dəyişilməsi nə ilə izah oluna bilər? Bu suala işin sonrakı gedişində cavab verildiyini nəzərə alıb əlavə təfərrüata varmır, yalnız bir faktı qeyd edirik ki, M. Y.Cəfərovun sonrakı taleyində həmin münasibət dəyişikliyi müstəsna rol oynayıb. Ən ağır cəzanın bir addımhğmda dayanmış sabiq müsavat naziri və ictimai xadim nə qədər qəribə də olsa həbsdən azad edilib və sürgünə göndərilməyib. 1925-ci il yanvarın 31-də Babayev Əbdüləlini yenidən dindirirlər: “Sual: - Hacı Əhməd sizinlə birlikdə Məmməd Yusif Cəfərovun mənzilinə gedibmi? Cavab: - Xeyr getməyib. Sual: - Nə üçün siz əvvəlki ifadənizdə deyirdiniz gedib. Cavab: - Məni Hacı Əhməd öyrətdi ki, de gedib. Mən dedim lazım deyil, onda soruşarlar ki. Məmməd Yusifin neçə otağı var, giriş haradandır, o dedi eybi yoxdur. Sual: - Siz Hacı Əhmədə demisinizmi ki, Cəfərov müsavatçıdır və Müsavat hökumətində nazir olub? Cavab: - Mən Cəfərovun nazir olduğunu demişəm, ancaq müsavatçı olduğunu deməmişəm. O, məndən soruşurdu ki, əvvəllər Məmməd Yusif Cəfərov kim olub. Mən dedim Dövlət Dumasının üzvü, Tiflisdə komitənin sədri, nazir olub. Bir il sonra eyni gündə dindirilən Hacı Əhməd üzləşdirmədə Məmməd Yusif Cəfərovun mənzilində olduğu barədə yalan dedi 83 yini boynuna alır və bunu özünün müsavatçılarla, əksinqilabçılarla əlaqədə günahlandırıldığı üçün etdiyini söyləyir. Az. FK İƏH əks-kəşfiyyat şöbəsi 1-ci “B” qrupu müvvəkil köməkçisi Pevzner 1925-ci il yanvarın 21-də 894 saylı həbs işi üzrə ittihama baxaraq qərara alır: “1. Babayev Məmməd Əlieəbryıl oğlu Bakı quberniyası Zirə kənd sakini 47 yaş, savadsız, bitərəf, ailəli, Cəfərovun gizli “Müsavat” təşkilatında işini gizlətməkdə və kömək göstərməkdə və Bakıdan gizli şəkildə qayıq vasitəsilə Müsavat partiyası liderləri - Abbasqulu Kazımzadəni və Məmməd Əli Rəsulzadəni İrana yola salmaqda günahlandırılaraq Az.SSR CM-in 68-ci maddəsi ilə ittiham olunur. 2. Əmirbəy Məşədi Əlağa oğlu 31 yaş, savadsız, muzdur. Zirə kənd sakini, ailəli gizli şəkildə qayıq vasitəsilə Müsavat partiyası liderləri - Abbasqulu Kazımzadəni və Məmməd Əli Rəsulzadəni İrana yola salmaqda günahlandırılaraq Az.SSR CM- in 68-ci maddəsi ilə ittiham olunur. 3. Qasımov Orucqulu Nəriman oğlu 23 yaş, savadsız. Bibi Heybət mədənlərində fəhlə, eyni ittihamla. 1922-ci ildə Cəfərov Məmməd Əli Babayevə deyib ki, iki nəfəri İrana göndərmək üçün necə olur-olsun yelkənli qayıq tapmaq lazımdır. Babayev uzun axtarışdan sonra bu məqsədlə dayısı Nərimanın qayığından istifadə etmək barədə onunla razılaşıb. Zirə kəndində onun qohumu Əmirbəy Məşədi Əlağa oğlunun evində gizlənən həmin şəxslər İrana yola salınıblar.” Sənədə Pevznerlə yanaşı “razıyam” qeydi ilə əks-kəşfiyyatın rəisi Qolikov qol çəkmiş, İƏH rəisinin köməkçisi Nikolayev və Az FK sədrinin müavini Qaber-Kom təsdiq etmişlər. 1925-ci il fevral ayının 1-də FK əməkdaşı Pevzner agentura işi üzrə 129, həbs işi üzrə 582 və 894 saylı işlərə baxaraq növbəti qərar qəbul edir: “Cəfərov Məmməd Yusif Hacıbaba oğlu 45 yaş, ali təhsilli, keçmiş Dövlət Dumasının üzvü, keçmiş xarici işlər naziri, meşşan ailəsindən, ailəli, bitərəf, həbs olunana qədər Azod. ZXK-da şöbə rəisinin müavini işləyən Az.SSR CM-in 61 və 68-ci maddələri ilə gizli şəkildə qayıq vasitəsilə Müsavat partiyası liderlərini - Abbasqulu Kazımzadəni və Məmməd Əli Rəsulzadəni İrana yola 84 Yüklə 2,79 Kb. Dostları ilə paylaş:
|