Фуат рясулов

 76 
sexlərdə  kifayət  qədər  yüksək  keyfiyyətli  və  tələbatı  çox  olan  mallar  istehsal 
olunmağa başlayıb. 
80-
cı  illərin  ikinci  yarısından sonra yenidənqurma islahatlarının  nəticəsi olaraq 
təsərrüfatçılığın   çoxdan  unudulmuş  formaları:  podrat,   icarə,  kooperativ  və   s. 
yenidən dirçəlməyə başlayıb. 
İstənilən yeni müəssisənin açılması çətin  olmaqla yanaşı, həmişə risklidir. Belə 
ki, ilk 
növbədə avadanlıq, xammal alınmasına vəsait xərclənməsinə ehtiyac yaranır. 
Bundan sonra 
isə işçi götürməli, ofis kirayə etməli, nəhayət məhsul buraxmalı və ən 
başlıcası isə, onun satışı həyata  keçirilməlidir.    
Alıcı  özü   seçim  edir, həmin   məhsulu   alıb  almayacağını  sərbəst   surətdə 
 
müəyyənləşdirir.  Sahibkar  isə  elə  qiymət  təklif  edir  ki,  istehsala  çəkilən  xərcləri 
 
ödəmək  mümkün  olsun. 
 
 
 
 
 
Lakin 
əlverişsiz mühitdə istehlakçı malı almazsa  və ya az alarsa, onda nəticədə 
mənfəət yox, zərər əldə  olunur.  
Hamı  üçün, fəhlələr  və müdiriyyət,  eləcə də sahibkarlar üçün ən vacib məsələ 
mənfəət və zərərin sahibkarlıqda rolunu düzgün başa düşməkdən  ibarətdir. 
İş yerləri  ilə təminat imkanları,  işləyənlərin məvacibləri və onların ölçüsü bazar 
iqtisadi 
sistemində mənfəətin alınması uğurundan çox asılıdır. 
Sahibkar o 
insandır ki, öz işinə risk etməklə başlayır. Sahibkar qərar qəbul edən 
və  bu  qərar  üçün  məsuliyyət  daşıyan  şəxsdir.  Sahibkar  bazar  iqtisadiyyatının 
h
ərəkətverici qüvvəsidir. Sahibkarlıq fəaliyyəti «nə istehsal etməli?”, “necə istehsal 
etməli?” və “kimin üçün istehsal etməli?” suallarının həllini təmin edir. Sahibkarın 
daima 
gəlir (mənfəət) götürməsi üçün onun vaxtında düzgün qərarlar qəbul etməsi, 
kapital  qoymaq  üçün  yeni  sah
ələr axtarması, resurslardan  istifadənin  yeni  və  daha 
səmərəli üsullarını tapması, keyfiyyətli məhsul buraxması, xidmətin yeni üsullarını 
tapması,  istehsalın,  əməyin  və  satışın  səmərəli  təşkilinə  nail  olması,  bazarı  və 
rəqiblərini hərtərəfli öyrənməsi lazımdır.  
 
Mənfəətdən başqa onlar üçün digər stimullar da vacib hesab oluna bilər: 
- özün- 
özünə rəis olmaq; 
- 
şöhrətlənmək imkanları çərçivəsində insanlar arasında 
tanınmaq, seçilmək  və s. 
 Sahibkar
lıq fenomenini daha yaxşı başa düşmək üçün onun əsas əlamətləri ilə 
tanış olaq. 
Müstəqillik - sahibkarlığın başlıca əlamətidir.   
Lakin 
müstəqilliyi  hərfi  mənada  başa  düşmək  olmaz.  İqtisadiyyatda  mütləq 
azadlıq   yoxdur.   Sadəcə   olaraq  sahibkar  tam  sərbəst  olmalıdır   ki,  ona  göstəriş 
verilməsin ki, bunu yox,  onu elə  və yaxud onu yox, bunu elə. Lakin istənilən halda 
М янфяят
 
саhибкарын  баъарыьы, сяйи вя риски 
hесабына ялдя етдийи м алиййя стим улу вя 
эялиридир. 
 

---

 77 
sahibkar 
bazarın sərt tələblərindən  azad deyildir. 
Özünün 
şəxsi sərfəsi  sahibkarlığın hərəkətverici amili sayılır və  bu zaman şəxsi 
məqsədlər üçün çalışan sahibkar son nəticədə bütövlükdə cəmiyyət üçün işləyir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Sah
ibkarlıq  fəaliyyəti  -  hər  hansı  şəxsin  müstəqil  surətdə,  öz  riski  ilə  həyata 
keçirdiyi, 
əsas məqsədi əmlak istifadəsindən, əmtəə satışından, işlər görülməsindən 
və  ya  xidmətlər  göstərilməsindən  mənfəət  götürmək  olan  və  qanunla  qadaüan 
edilməyən fəaliyyət növüdür. Belə fəaliyyətlə məşüul olanları sahibkar adlandırırlar. 
Sah
ibkarlıq  gəlir  və  mənfəət  əldə  etmək  məqsədi  ilə  iqtisadi  fəaliyyətin  qanunla 
qadaüan  olunmayan  h
ər hansı bir növünün təşkili və həyata keçirilməsi prosesidir. 
Sah
ibkarlıq  fəaliyyəti  gəlir,  mənfəət  əldə  edilməsini  təmin  etmək  üçün  mühüm 
təsərrüfat qərarlarının qəbul edilməsi ilə və fəaliyyətin nəticələrinə görə məsuliyyət 
daşımaqla baülıdır.  
Sah
ibkarlıq fəaliyyəti sahəsində aşağıdakı məsələlər üzrə  azadlıq  və sərbəstlik 
nəzərdə tutulur: 
- 
fəaliyyət növünün seçilməsində; 
- 
fəaliyyət metodunun seçilməsində; 
- 
təsərrüfat  qərarlarının   qəbulunda  və  reallaşdırılması   vasitələrinin 
seçilməsində; 
- 
maliyyələşdirmə mənbələrinin seçilməsində; 
- 
əməyin ödənilməsi sisteminin və həcminin  təyin edilməsində; 
- öz  
məhsuluna qiymət qoymaqda; 
- 
qazandığı  mənfəəti  mövcud  qanunvericiliyin  tələbləri  və  prosedur 
qaydaları  əsasında  bölüşdürməkdə  və  onun  sərəncamında  qalan  hissəsini 
sərbəst şəkildə  istifadə etməkdə. 
İndi  isə  aydınlaşdıraq  görək, haqqında  bəhs  etdiyimiz  fiziki  və  hüquqi  şəxs 
kimdir.  
Fiziki 
şəxslər-   qanuna  müvafiq  surətdə  əmlak  və  digər  məsuliyyəti  daşımaq, 
müqavilə və saziş imzalamaq qabiliyyətinə malik olan fərdi sahibkardır. 
Hüquqi 
şəxs - əmlak hüququ və öhdəliyinin daşıyıcısıdır. O, iqtisadiyyatda öz 
adından  çıxış edir, onun tərkibinə daxil olan insanlardan asılı olmayaraq mövcud 
olur.   
 
 
Саhибкарлыг
- 
физики вя йа  hцг уг и шяхс 
тяряфиндян  юз рискляринин сявиййясиня  эюря 
фярг ли имканлар (тяшкилати, техники, малиййя вя 
с.) чярчивясиндя hяйата кечирилян истеhсалат вя 
йа коммерсийа фяалиййятинин башлыъа нювцдцр. 
 
Щцг уг и шяхс - г анунла мцяййянляшдирилян г айдада 
дювлят г ейдиййатындан кечмиш, хцсуси йарадылмыш 
еля бир г урумдур ки, мцлкиййятиндя айрыъа ямлакы 
вардыр, юз юhдяликляри цчцн бу ямлакла 
ъавабдеhдир, юз адындан ямлак вя шяхси г ейри-
 
   
  
 
 

---