|
G. A. Shahmurova yosh fiziologiy as I3.Adabiyot Yosh fiziologiyasi va gigiyena (Q.Sodiqov va b.)Shartli tormozlanish.
Shartli, boshqacha aytganda ichki tormozlanish
m arkaziy nerv sistem asining yuqori bo'lim lariga xos b o 'lib , shartli
t a ’sirlovchi shartsiz t a ’sirlovchi bilan m ustahkam langanda, ikkita
qo'zg'alish o'chog'i vaqtining bir-biriga zid kelishi natijasida hosil bo'ladi.
Shartli tormozlanish hayot davomida asta-sekin yuzaga keladi. Shartli
torm ozlanish so'nuvchi, qiyosiy va kechikuvchi turlarga bo'lin ad i.
So'nuvchi tormozlanish shartli ta ’sirot takrorlanib turgani bilan, shartsiz
ta ’sir orqali mustahkamlanmaganda hosil bo'ladi. Masalan, bir necha
marta qo'ng'iroq chalinib, bolaga ovqat berilmasa, unda ovqatlanishga
bo'lgan harakat refleksi so'na boshlaydi.
So‘nuvchi tormozlanish.
Shartli refleksning so'nishi shartli ta ’sirlovchini
takrorlash soniga, nerv sistemasining tipiga, oldin hosil qilingan shartli
refleksning mustahkamligiga va shartli ta ’sir kuchiga bog'liq bo'ladi.
S o 'n u v c h i sh a rtli refleks q a y ta d a n tik la n ish i m um kin. Bu nerv
sistemasining tipiga, so'nish darajasiga va bolaning yoshiga bog'liqdir.
So'nuvchi tormozlanish muhim biologik ahamiyatga ega.
Qiyosiy tormozlanish.
M a’lumki, organizm retseptorlar vositasida atrof
muhitdagi xilma-xil ta ’sirni qabul qiladi.
Miya yarim sharlari po'stlog'ida shartli refleks faqat shartli ta ’sirga
nisbatan hosil bo'lm asdan, balki shu ta ’sirga yaqin ta ’sirlovchilarga
nisbatan ham bog'liq bo'ladi. Shartli ta ’sirlovchining rangi, shakli yoki
tovush balandligi bir oz o'zgartirilgudek bo'lsa, hosil qilingan shartli
refleks tormozlanadi, Masalan, bolada so'lak ajralishiga shartli refleks
hosil qilishda shartli ta ’sir daqiqasiga 10 marta takrorlansa-yu, shartsiz
t a ’sirlovchi bilan m u stah kalanm asa, hosil qilingan shartli refleks
torm ozlanadi. Shunday qilib, miya yarim sharlari p o 'stlo g 'i shartli
ta ’sirlovchilarga yaqin bo'lgan ta ’sirlovchilarni tabaqalashtiradi.
Dostları ilə paylaş: |
|
|