: پدر، نيا، نياكان. آبا-اژداد (aba-əjdad) : آبا، اجداد، پدر و نياكان

← ايغ و ييغ) ايغييريق (ığırıq) : مغرب، اوّل شب. (زمان تمام شدن روز)

ايل	ıl	: درخشش، برق زدن، به سرعت برخورد كردن. (به تنهايي كار برد ندارد. ← ايل) ايلديريم (ıldırım) : 1- درخشش، برق، صاعقه. 2- نامي است براي پسران. ايلدير-ايلدير (ıldır-ıldır) = ايلدير-بيلدير (ıldır-bıldır) = ايلّير-ايلّير (ıllır-ıllır) : 1- درخشش، جرقه، برق. 2- سوسو، سراب. ايلديرلانماق (ıldırlanmaq) : سوسو زدن، برق زدن. ايلقار (ılqar) : چهار نعل با اسب تاختن و حمله كردن.
ايلـيق سو	ılıq su	: آب نيم گرم.
ايلخى	ılxı	: 1- رمه، گلة اسب. 2- اسب بدون زين. (← ائل، ائلخي و يال3، يالخي)
اينان	ınan	: از پسوندهاست به معني «با». بولوت ياشارينان گلدي. (بولوت با ياشار آمد.)
اينفيريق	ınfırıq	: آب بيني. (فا)
اينگار	ıngar	: انگار، مثل اينكه.
اينكار	ınkar	: 1- انكار، قبول نكردن. 2- آزردگي، دلخوري. اينكار اوْلماق (ınkar olmaq) : آزرده شدن، دلخور شدن. اينكار لـيق (ınkarlıq) : ناراحتي و دلخوري.
اينقيريق	ınqırıq	: مغرب، اوّل شب. (← ايغ، ايغيريق)
اير	ır	(1) : شعر، ترانه، آواز. ايرلاماق (ırlamaq) : ترانه و آواز خواندن.
اير	ır	(2) : فعل امر از مصدر «ايرماق» (ırmaq) : پهن كردن، از هم گسستن. ايرّه‌له‌مك (ırrələmək) : از هم گسستن و پاره كردن. ايرّيل (ırrıl) : از هم گسيخته و پاره شده. ايرّيل-ايرّيل (ırrıl-ırrıl) : 1- پهن و گسترده. 2- پاره پاره. ايرّيلماق (ırrılmaq) : 1- پهن شدن. 2- از هم گسيختن و پاره شدن.
ايرْغا	ırğa	: فعل امر از مصدر «ايرغاماق» (تكان دادن) ايرغاتماق (ırğatmaq) = ايرغالاماق (ırğalamaq) = ايرغاماك (ırğamak) : جنباندن، تكان دادن. ايرغالانماق (ırğalanmaq) = ايرغانماق (ırğanmaq) : تكان خوردن.
ايرْت	ırt	: فعل امر از مصدر «ايرْتماق» (ırtmaq) : پاره كردن. دريدن. ايرتيق (ırtıq) : پاره شده، گسسته. ايرتيلماق (ırtılmaq) : پاره شدن، دريده شدن. ايرتيلى (ırtılı) : دريده و پاره شده.
ايسّى	ıssı	: گرم. (← ايس1) ايسّيتمه (ıssıtmə) : تب. ايسّيرماق (ıssırmaq) : گرم كردن.
ايشّ	ışş	: صوت نشان دادن نور و روشنايي. (← ايش2) ايشّيق (ışşıq) : نور، روشنايي. ايشّيقلاتى (ışşıqlatı) : در هنگام روشنايي. ايشّيلاماق (ışşılamaq) : سوسو زدن، درخشيدن. ايشّيل-ايشّيل (ışşıl-ışşıl) : درخشش، سوسو. ايشّينتى (ışşıntı) : نور، روشنايي.
ايزْم	ızm	: برايِ، به خاطرِ ، به قصدِ، به جهتِ. قوْناق ايزمينا بورا گلميش. (به قصد مهماني به اينجا آمده است.)
ايزّ-و-جيز	ızz-o-cız	: جزع فزع، التماس، تضرّع، گريه و زاري.
اي	i	(1) : مخفّف «ايي» به معني بو، رايحه. (← ايي1) ايپار (ipar) : بو، رايحه. 2- بو و خاصيّت. ايس-ايپار يوْخو. (بو و خاصيتي ندارد.) ايلَتمَك (ilətmək) : 1- بو دادن، بد بو كردن، گندانيدن. 2- مجازاً به معني خارج كردن باد معده. ايلَشمَك (iləşmək) : 1- همديگر را بوييدن. 2- به صورت دسته جمعي بو كشيدن. ايلَنتي (ilənti) : گنديدگي، بوي بد. ايلَنديرمَك (iləndirmək) : گندانيدن، بد بو كردن، فاسد كردن. ايلَنمَز (ilənməz) : آنچه كه بو نگيرد و نگندد. ايلَنمَك (ilənmək) : 1- بو كردن، فاسد شدن. 2- بوييده شدن، عمل بوييدن انجام گرفتن. ايله‌مَك (iləmək) : بوييدن، بو كشيدن. ايله‌نيق (iləniq) = ايله‌نيك (ilənik) : بد بو، گنديده.
اي	i	(2) : دوك نخ ريسي. (← ايي2)
ايب	ib	: نخ، بند. (← ايپ) ايبليك (iblik) : ريسمان.
ايج	ic	: بن فعلي مصدر «ايجمك» يا «اينجمك» (كوبيدن،له كردن) ايجَشمَك (icəşmək) : 1- با هم دعوا كردن، با هم دست و پنجه نرم كردن. 2- با هم مسابقه گذاشتن. (← اؤجشمك) ايجيمك (icimək) : دلخور شدن، آزرده شدن.
ايجلاف	iclaf	: 1- اجلاف، ظريف، خوب و زيبا. (در مورد اشيا گفته مي‌شود.) 2- پست و فرومايه. (در مورد انسان گفته مي‌شود.)
ايچ	iç	: 1- فعل امر از «ايچمَك» (نوشيدن، به درون فرو بردن) 2- داخل، درون، اندرون. 3- امعاء و احشاء. 4- مغز، هسته. 5- باطن، درون، انديشه. 6- آستر. ايچ آلات (iç alat) : اندرون، امعاء و احشاء. ايچ ائدمَك (iç edmək) : مغز كردن، كندن پوست تخمك، گردو، پسته و … و خوردن مغز آنها. ايچ-ايچي يئمك (iç içi yemək) : اظطراب داشتن. ايچديرْتْمَك (içdirtmək) = ايچديرمَك (içdirmək) : نوشاندن، نوشانيدن، به اندرون فرستادن. ايچَرده (içərdə) : 1- داخل است، در اندرون است. 2- داخل، اندرون. ايچَرده كي (içərdəki) : اندروني، داخلي. ايچره (içrə) : در ميان، در داخل. ايچَري (içəri) : داخل، اندرون. ايچ كؤينَگي (iç köynəgi) : در ظاهر به معني پيراهن اندروني و مجازاً به معني يار غار، صميمي‌ترين و نزديكترين شخص به انسان. ايچلَنمَك (içlənmək) : از درد درون به خود پيچيدن، از دل درد بر خود پيچيدن. ايچلي (içli) : 1- مغز دار، هسته دار. 2- آستر دار، پارچة داراي آستر. ايچليك (içlik) : 1- آنچه در درون چيزي ديگر قرار گيرد، ساقه‌هاي بعضي درختان مثل بادام كوهي يا بوته‌هاي نرم كه در داخل كؤله (آلونك مخصوص بزغاله‌ها و برّه‌ها) پهن شود تا جاي بزغاله‌ها و برّه‌ها نرم‌تر و گرم‌تر باشد. ايچمَك (içmək) : 1- نوشيدن. 2- آبياري شدن، سيراب شدن. 3- قسم خوردن، سوگند خوردن. ايچمه‌لي (içməli) : نوشيدني، قابل شرب، نوشابه. ايچَن (içən) : نوشنده، خورنده. ايچ وورماق (iç vurmaq) : 1- از شدّت درد يا گرسنگي به خود پيچيدن. 2- نفس نفس زدن. ايچي اه‌يري (içi əyri) = ايچي دؤنوک (içi dönük) : 1- كج انديش، بد باطن، حسود و متقلّب. 2- مزوّر و سيّاس، تودار. ايچيرْتْمَك (içirtmək) : نوشاندن، نوشانيدن. ايچيرديلمَك (içirdilmək) : نوشانده شدن، نوشانيده شدن. ايچيلمَك (içilmək) : نوشيده شدن. ايچيم (içim) : 1- نوشيدني. 2- جرعه، به اندازة يك بار نوشيدن. 3- نحوة نوشيدن. ايچين–ايچين (için-için) : پنهاني، اندروني، توي خودي. ايچيندَن دوتما (içindən dutma) : بر گزيدن، بهترين را از داخل مجموعه‌اي انتخاب كردن. ايچينمَك (içinmək) : از درد شكم به خود پيچيدن.
ايچّ	içç	: صوتي مخصوص جهت راندن و دفع گوسفند.
ايچون	içun	= ايچي (içi) = ايچين (için) : برايِ، به خاطرِ، از جهتِ. (اصل كلمه «چـون» (براي) بوده كه در تركيب با كلماتي مانند : (نه = چه) به شكل (نه ‌چـون = نه ‌ايچين = نه ايچي، به معني چرا؟ به چه جهت؟) در آمده است.)
ايده	idə	: سنجد
ايدي	idi	: بود. (ماضي سوّم شخص مفرد بودن) حسن ائوده ايدي. (حسن در خانه بود.)
ايف	if	: صداي فوت، آواي دميدن. ايفيرمك (ifirmək) : دميدن، فوت كردن.
ايفليج	iflic	= ايفلينْج (iflinc) : افليج، فلج شده.
ايفليك	iflik	: كهنه، پوسيده، پاره پاره و نخ نخ شده. (اصل كلمه «ايپليك» به معني نخ) ايفليك–ايفليك (iflik-iflik) = ايفليم-ايفليم (iflim-iflim) : نخ نخ شده، كهنه و پوسيده، پاره پوره.
ايگ	ig	: دوك نخ ريسي. (← ايي2)
ايگده	igdə	: سنجد. (← اييده)
ايگدير	igdir	: نام يكي از 24 قبيلة عمدة تركان دنيا كه امروزه گروهي از آنها طايفه‌اي از ايل عملة قشقايي را تشكيل داده‌اند.
ايگينَك	iginək	: نام درختي سردسيري شبيه درخت بيد.
ايگينمَك	iginmək	: 1- از درد شكم به خود پيچيدن، از درد ناليدن. 2- دوري جستن و متنفّر شدن. 3- حالت تهوّع و استفراغ پيدا كردن. (← اير، ايرگنمك)
ايگيرمي	igirmi	= ايگيريم (igirim) : عدد بيست، بيست تا.
ايگيت	igit	= ايگيد (igid) : 1- جوان. 2- جوانمرد.
ايگرَنمَك	igrənmək	: متنفّر شدن، دل به هم خوردن. (← اير2، ايرگَنمَك)
ايغ	iğ	: فعل امر از مصدر «ايغمك» (جمع كردن) (← ييغ) ايغمَك (iğmək) : 1- جمع و جور كردن، چيدن و مرتّب كردن. 2- جمع كردن و برداشتن. 3- متّحد كردن. ايغمه (iğmə) : نحوة چيدن و مرتّب كردن. ايغيريق () : مغرب، زمان تمام شدن روز. ايغيلمَك (iğilmək) : 1- جمع شدن، گرد هم آمدن. 2- جمع و متّحد شدن. 3- جمع شدن و برداشته شدن اشيا. ايغيلي (iğili) = ايغيناق (iğinaq) : جمع و جور.
ايكي	iki	: عدد2، دو تا. ايكي آياقلي (iki ayaqlı) : 1- دو پايي، با دو پا. 2- انسان، آدميزاد. ايكي اللي (iki əlli) : 1- با دو دست، دو دستي. 2- با رضايت و ميل و رغبت كامل. ايكي-اوچ (iki-üç) : يكي دو سه تا، يكي دو تا، يك الي سه. ايكي اوزلو (iki üzlü) : 1- دو رو ، ريا كار، نيرنگ باز. 2- لباس دو رو، دو رويه. ايكي اوزلولوك (iki üzlülük) : دو رويي، ريا كاري. ايكي باشلي (iki başlı) : 1- دو نفره، دو تايي. 2- كسي كه به دو گروه وابسته باشد و از هر دوي آنها سوء استفاده كند. ايكي بير (iki bir) : دو تا يكي، يك در ميان، به نوبت. ايكي جانلى (iki canlı) : باردار، حامله. ايكيجه (ikicə) : فقط دو تا. ايكيسي (ikisi) : 1- دو نفره، دو تايي. 2- دو نفرشان، دو تا از آنها. ايكيلَشمَك (ikiləşmək) : دو تا شدن، جفت شدن، دو نفره و با همديگر كاري را انجام دادن. ايكيم (ikim) : دوّم. ايكيمكي (ikimki) : دوّمي، دوّمين. ايكي يانلى (iki yanlı) : دو نفره، با هم.
ايكراه	ikrah	: (ع) 1- اكراه، دلخوري، ناراحتي. 2- دلخور و ناراحت. 3- به اكراه، به زور. ايكراهليق (ikrahlıq) : 1- دلخوري، ناراحتي. 2- به زور، به اجبار. ايكراهينان (ikrahınan) : به اكراه، به زور.
ايكسير	iksir	: 1- اكسير، هر چيز مفيد و گران قيمت. 2- كمياب، نايافت.
ايل	il	: سال، مجموع 12 ماه كه برابر يك سال هجري شمسي است. (در تركي قديم فعل امر از مصدر «ايلمك» يا «ايليشمَك» به معاني به هم رسيدن، گير كردن، زود تر رسيدن، جلو افتادن و نيز به معني برخورد دو قطعه ابر، چمبره زدن، درخشش، برق زدن و … بوده.) ايلان (ilan) : مار. (در تركي قديم «ايلمك» به معني چمبره زدن بوده.) ايلان آغيسى (ilan ağısı) : 1- زهر مار. 2- نوعي سوسمار كه گويند، مار را با مكر و حيله از پا در مي‌آورد. ايلانا آغى وئرَن (ilana ağı verən) : نام نوعي سوسمار كه گويا قاتل مار است؛ امّا گروهي هم معتقدند كه به مار سم مي‌رساند. ايلان اوتان (ilan utan) : حواصيل. ايلان ايلي (ilan ili) : سال مار، نام يكي از سالهاي 12 گانة تركان. ايلان باليشتى (ilan balıştı) : حلزون. ايلان بيرينجاسى (ilan bırıncası) : نوعي برنجاس (گياه گل زرد) سردسيري كه بزرگتر از برنجاس معمولي است و از آن ضمادي تهيّه مي‌كنند و به محل مار زدگي مي‌بندند تا بهبود يابد. ايلان–چييان (ilan-çiyan) : مار و هزارپا، مجازاً به معني مار و عقرب و گزندگان سمّي. ايلان قاسّيغى (ilan qassığı) : نوعي از انواع مارمولك كه پوستي صيقلي و صاف دارد. ايلانَك (ilanək) : نام نقشي در گليم كه به شكل مار ديده مي‌شود. ايلان گؤرمَز (ilan görməz) = ايلان گيرمز (ilan girməz) : نام گياهي بوته‌اي با گلهاي زرد كه در مناطق سردسيري مي‌رويد. ايلان گؤزو (ilan gözü) : چشم مار ، مجازاً به معني روغن. ايلان يارپيزی (ilan yarpizi) : نام گياهي از خانوادة نعنا كه برگهاي پهن و بلندي دارد. ايلان ياسّيغى (ilan yassığı) : نام نوعي سوسمار (مارمولك) ايل به ايل : سال به سال، سالي يك بار. ايل داناسى (il danası) : سالك، جوش صورت يا بدن كه زمان بهبودي آن يك سال طول مي‌كشد. ايلدَن ايله (ildən ilə) : از اين سال تا سال آينده، سالي يك بار. ايلديريم (ildirim) : صاعقه، برق آسمان. ايلَرده (ilərdə) : 1- مقدّم، آنكه يا آنچه در جلو قرار دارد. 2- قبلي، پيشين. ايلَرله‌مَك (ilərləmək) : به جلو افتادن، سبقت گرفتن. ايلَري (iləri) : 1- جلو، پيش. 2- زمان جلوتر، قبلاً. 3- پيشرفته و مترقّي. ايلَري ايل (iləri il) : پيرار سال، يك سال قبل از پارسال. ايلَريده (iləridə) : 1- جلو تر است، در جلو قرار دارد. 2- در زمان گذشته، در گذشته. 3- در آينده، در زمان آينده. ايلَريسي ايل (ilərisi il) : يك سال قبل از پيرار سال، پيش پيرار سال، سه سال قبل. ايلَريسي گون (ilərisi gün) : پيش پريروز، سه روز پيش. ايلَري گون (iləri gün) : پريروز، دو روز پيش. ايلَري–گئري (iləri-geri) : 1- جلو و عقب. 2- كم و زياد. 3- هذيان، ياوه، سخن پس و پيش. ايلَريلَنمَك (ilərlənmək) = ايلَريله‌مَك (iləriləmək) : 1- سبقت گرفتن، جلو افتادن. 2- پيشرفت كردن، ترقّي كردن. ايلغي (ilği) = ايلگي (ilgi) : 1- اتّصال، وابستگي. 2- متّصل، وابسته. 3- وابستگي، علاقه، تعلّق خاطر. ايلغيم (ilğim) : سراب، سوسو زدن آب در بيابان. ايلقار (ilqar) : به موافقت رسيدن و عهد و پيمان بستن. ايلقيد (ilqid) : 1- سراب. 2- سوسو، درخشش، برق. 3- نام اصلي شهر اقليد واقع در استان فارس. ايلقيدلَشمَك (ilqidləşmək) = ايلقيدلَنمَك (ilqidlənmək) = ايلقيدله‌مَك (ilqidləmək) : 1- سوسو زدن، درخشيدن، برق زدن. 2- به شكل سراب ديده شدن. ايلقيرْد (ilqırd) : 1- برق، درخشش، سوسو. 2- سراب. ايلگَر (ilgər) : خوشة پروين، ستارة پروين. ايلليك (illik) : سالانه، يك ساله، به مدّت يك سال. ايلمه (ilmə) : عمل به هم رساندن رجهاي قالي، گره مخصوصي است در بافتن قالي. ايلمه دوگون (ilmə dügün) : نوعي گره، گره مخصوصي است كه باز كردن آن مشكل نيست. ايلمه‌له‌مَك (ilmələmək) : گره زدن، گره زدن در هنگام بافت قالي يا گليم. ايل‌ـ‌ ويل (il-vil) = ايلي-ويل (ili-vil) = ايلي–بيلي (ili-bili) : درخشش نور، دميدن روشنايي، سوسو زدن، هواي گرگ وميش در هنگام طلوع يا غروب آفتاب. ايليش (iliş) : 1- اتّصال، وصل. 2- پيش از پيش، قبلاً. ايليش ايل (iliş il) : پيرار سال، دو سال قبل. ايليشديرمَك (ilişdirmək) : به هم وصل كردن، متّصل كردن. ايليشمَك (ilişmək) : 1- تماس پيدا كردن، برخورد كردن. 2- متّصل شدن، به هم رسيدن. 3- جرقّه زدن. ايليشيق (ilişiq) = ايليشيك (ilişik) : 1- رابطه، اتّصال، پيوند. 2- خويشاوندي، قوم و خويشي. 3- جرقّه. ايليشيكلي (ilişikli) : متّصل، گره خورده. ايليقلَشمَك (iliqləşmək) : سوسو زدن. ايليگ (ilig) : مغز استخوان. ايلينتي (ilinti) : 1- درخشش، جرقّه. 2- اشاره، علامت.
ايلاهى	ilahı	: 1- الهي، پروردگار. 2- الها، پروردگارا.
ايلغين	ilğin	: 1- درخت گز. 2- درختي شبيه درخت بيد.
ايليق	iliq	: آب نيم گرم، ولرم.
ايلّا	illa	: (ع) 1- الّا، بجز. 2- مخصوصاً، بخصوص.
ايلّاه	illah	: (ع) محرّف «لـللّه» (به خاطر خدا) اصرار، پا فشاري. ايلّاه ائدمَك (illah edmək) : اصرار كردن، خواهش و التماس كردن.
ايلخي	ilxi	: 1- اسب تندرو، اسب بدون بار و يراق. (← يال3، يالخي) 2- رمة اسب. (← ائل، ائلخي)
ايمان	iman	: (ع) 1- ايمان، اعتقاد، باور ديني. 2- فكر و انديشه، احساس دروني. مال بير يئره گئدَر ، آما ايمان مينگ يئره. (مال به يك جا مي‌رود، امّا فكر انسان به هزار كس مشكوك است.) ايمانسيز (imansız) : بي ايمان، بي اعتقاد. ايمانلى (imanlı) : معتقد، متديّن و مذهبي.
ايمانلى	imanlı	: نام طايفه‌اي از ايلات دره‌شوري و كشكولي كه در اصل همان طايفة اينانلي بوده است.
ايماق	imaq	= ايماخ (imax) : گلولة نخ يا پشم، هر چيز كروي شكل. (← يوم، يوماق) ايماخ كه‌وه‌ن (imax kəvən) : نوعي بوتة خار دار كه در مناطق سردسيري مي‌رويد و دقيقاً به شكل نيمدايره است. (فا) (در اكثر ايلات قشقايي اين بوته را دومچوک مي‌گويند.)
ايمه‌جي	iməci	: 1- كمكي، امدادگر، كارگر افتخاري. 2- كمك، ياري، خود ياري. (ريشة كلمه از «ايمك1» (زحمت كشيدن) است.) ايمه‌جيليك (iməcilik) : عمل خود ياري، كمك رساني.
ايمَك	imək	(1) : 1- از مصدرهاي كمكي تركي كه به معني «بودن» است كه تنها فعل بي قانون تركي است. ياشار بيزده ايدي. (ياشار در خانة ما بود.) 2- موجوديّت، موجودي، مال و دارايي، دستمزد. (امَك = امگه‌مك در تركي قديم به معني زحمت كشيدن است. ← اَمَك) ايمكله‌مك (iməkləmək) : راه افتادن كودك در سنين اوّليه، با چهار دست و پا راه رفتن كودك.
ايمَك	imək	(2) : 1- چرت، خواب كوتاه. 2- توقّف، ايستادن. ايمكله‌مك (iməkləmək) : 1- چرت زدن. 2- توقّف كردن، ايستادن.
ايميد	imid	: اميد، انتظار، آرزو. (ريشة كلمه از مصدر «اومماق» (انتظار داشتن) است. ← اوم، اومود و اومـود)
اين	in	: فعل امر از مصدر «اينمك» (پياده شدن) (← ائن 2) اينيق (iniq) = اينيك (inik) : 1- سر فرود آمده، تعظيم كنان. 2- شيب، سرازيري.
اينان	inan	: فعل امر از مصدر «اينانماق» (باور كردن) اينانديرماق (inandırmaq) : باورانيدن، معتقد ساختن. اينانماق (inanmaq) : باور كردن، اعتقاد داشتن. اينانمالى (inanmalı) : باور كردني، قابل قبول. اينانمايان (inanmayan) : بي اعتقاد، كسي كه باور نكند.
اينانلى	inanlı	: اينالّو، نام طايفه‌اي از ايل خمسه كه در ايلات كشكولي و دره‌شوري به «ايمانلي» مشهور است.
اينج	inc	: 1- فعل امر از مصدر «اينجمَك» (له و كوبيده كردن) 2- له و كوبيده شده، خرد و خمير شده. اينجمك (incmək) : 1- دلخور كردن، ناراحت كردن. 2- له، كوبيده و ريز ريز كردن. اينجي (inci) : مرواريد، در، مرجان، دانه‌هاي ريز داخل صدف. اينجيتمَك (incitmək) : آزردن، رنجاندن. اينجيديلمَك (incidilmək) : آزرده شدن، اذيّت شدن. اينجير (incir) : انجير، ميوه‌اي كه درون آن دانه‌هاي ريز ريز باشد. اينجيشمَك (incişmək) : از همديگر آزرده شدن. اينجيف (incif) : مرواريد. اينجيل (incil) : انجير. (درون انجير دانه‌هاي ريز ريز است.) اينجيلمَك (incilmək) : له و كوبيده شدن. اينجيلي (incili) : 1- له و كوبيده. 2- رنجيده، ناراحت. اينجيمَك (incimək) : آزرده شدن، دلخور شدن. اينجينمَك (incinmək) : مثل دُر شدن، زيبا شدن.
اينچ	inç	: تلفّظي از «اينج» (كوچك، ريز) (اين كلمه به تنهايي كار برد ندارد. ← اينج) اينچَلمَك (inçəlmək) : 1- باريك شدن. 2- ضعيف تر و لاغر تر شدن. 3- التماس كردن و خود را حقير و كوچك نشان دادن. اينچه (inçə) : 1- باريك و ظريف. 2- لاغر و ضعيف. اينچه بوْي (inçə boy) = اينچه بوْيلو (inçə boylu) : باريك اندام. اينچه تپ (inçə təp) : رشتة باريكي كه در بين پودهاي قالي بافته مي‌شود. اينچه رَگ (inçə rəg) : رگ باريك، مجازاً به معني نقطه ضعف. اينچه‌ليك (inçəlik) : 1- باريكي، نازكي. 2- لاغري، ضعيفي.
ايندي	indi	= اينّي (inni) : هم اكنون، حالا. ايندي–ايندي (indi-indi) : 1- همين حالا. 2- حالا حالاها، به اين زوديها. اينديجه (indicə) : همين الان، همين حالا. اينديدَن (indidən) = اينديدَن بئله (indidən belə) : از اين لحظه، از حالا به بعد، از اين به بعد. اينديكي (indiki) : كنوني، حالايي، امروزي. اينديلَر (indilər) : حالا حالاها، به اين زوديها. اينديليك (indilik) : متعلّق به حالا، در حال حاضر. ايندي‌ينچه (indiyənçə) : تا كنون، تا به حال.
اينه	inə	: سوزن. (← اينگه) اينه‌له‌مَك (inələmək) : 1- احساس فرو رفتن خار در بدن. 2- آمپول زدن
اينَك	inək	: گاو ماده، ماده گاو شيرده.
اينَن	inən	: از پسوندهاي تركي كه به معني «با» است. مانند : من حسن‌اينن شيرازا گئتديم. (من با حسن به شيراز رفتم.)
اينگ	ing	: صداي وِز وِز، صداي ناله و زاري، صداي گرية زير. اينگيلَشمَك (ingiləşmək) : به صورت دسته جمعي ناليدن و زاري كردن. اينگيله‌مَك (ingiləmək) : 1- ناليدن، زاريدن، آه و زاري كردن. 2- صداي رعد از دور به گوش رسيدن.
اينگه	ingə	: 1- سوزن، سوزن خيّاطي. 2- آمپول. اينگه-اينگه ائدمَك (ingə-ikgə edmək) : احساس خارش و درد در بدن. اينگه‌له‌مك (ingələmək) : 1- احساس فرو رفتن خار يا سوزن در بدن، مور مور كردن بدن. 2- آمپول زدن. اينگه باشيچا (ingə başıça) : به اندازة سر سوزن، به مقدار خيلي كم.
اينگَر	ingər	: انگار، گويي، مثل اينكه.
اينگير-مينگير	ingir-mingir	: نكير و منكر. (← اينكير-مينكير)
اينكيرـ‌‌مينكير	inkir-minkir	: 1- نكير و منكر كه در روز قيامت از هر كس در مورد اعمالش مي‌پرسند. 2- تمام موجودات، هر آنچه هست. اينكيردن-مينكيره (inkirdən-minkirə) : از هر چه كه هست.
اينْس	ins	: انسان، انس، غير جن. اينسان (insan) : انسان، آدمي.
اينتيل	intil	: 1- بيماري، مرض. 2- كوچك، ضعيف ‌الجثّه. اينتيللا (intilla) : بيماري، بيماري يبوست. اينتيللالى (intillalı) = اينتيللي (intilli) : مريضي كه به بيماري يبوست دچار شده.
ايپ	ip	: نخ، بند، طناب، ريسمان. ايپَك (ipək) : ابريشم، حرير. ايپَكلي (ipəkli) : 1- داراي ابريشم، ابريشمي. 2- نام طايفه‌اي از ايل دره‌شوري. ايپليك (iplik) : نخ، ريسمان، نخ خيّاطي. ايپي قيرّيق (ipi qırrıq) : رشته پاره و مجازاً به معني آدم نامطمئن و غير قابل اعتماد.
ايق	iq	: فعل امر از مصدر «ايقمك» (بر زمين زدن) ايقمَك (iqmək) : 1- بر زمين زدن، مغلوب كردن. 2- آوار كردن، ويران كردن. ايقيلمك (iqilmək) : 1- افتادن، بر زمين خوردن. 2- ويران شدن، آوار شدن. ايقيلي (iqili) : 1- بر زمين خورده، افتاده. 2- آوار شده، ويران شده.
ايقّه	iqqə	: يقّه، گريبان. (← ياخ، ياخا)
اير	ir	(1) : 1- آواز، ترانه. 2- شعر، سروده. ايرچي (irçi) : 1- خواننده، آوازخوان. 2- شاعر. ايرلاماق (irlamaq) : آواز خواندن. ايرلَتديرمك (irlətdirmək) = ايرلَتمك (irlətmək) : به آواز خواني واداشتن. ايرله‌مَك (irləmək) : 1- آواز خواندن. 2- شعر سرودن.
اير	ir	(2) : 1- فعل امر از «ايرمَك» به معاني پهن كردن، جدا كردن، دور كردن، باز كردن و گستردن. (← ائر 1) 2- فعل امر از «ايرمك» يا «ايره‌مَك» (جنباندن و تكان دادن) 3- در تركي قديم به معني رسيدن و واصل شدن. (← ايل) ايراق (iraq) : 1- دور، فاصله دار. 2- وسيع و گسترده. ايراقلاشماق (iraqlaşmaq) : دور شدن، از هم فاصله گرفتن. ايراقلانماق (iraqlanmaq) : دور شدن، جدا شدن. ايراقليق (iraqlıq) : دوري، جدايي. ايران (iran) : سر زمين گسترده و وسيع، كشور ايران. ايرانديرماق (irandırmaq) : جنباندن، تكان دادن. ايرانلى (iranlı) : ايراني، اهل ايران. ايرانماق (iranmaq) : تكان خوردن، متزلزل شدن. ايرَشمَك (irəşmək) : رسيدن، واصل شدن. ايرغه (irğə) : تكان بده. ايرغه‌لَتمك (irğələtmək) : تكان دان، جنباندن. ايرغه‌لَنمَك (irğələnmək) : 1- تكان خوردن، جنبيدن. 2- با ناز راه رفتن، خراميدن. ايرغه‌له‌مَك (irğələmək) : تكان دادن، جنباندن. ايرغه‌مك (irğəmək) : تكان دادن. ايرگَنچي (irgənçi) : منفور، پست، آنكه ديگران از او دوري كنند. ايرگَنمَك (irgənmək) = ايرگينمَك (irginmək) : 1- دوري جستن، متنفّر شدن. 2- از درد شكم بر خود پيچيدن و حالت تهوّع و استفراغ پيدا كردن. ايرَنمَك (irənmək) : 1- تكان خوردن، جنبيدن. 2- دل به هم خوردن، متنفّر شدن، دوري جستن. ايره (irə) : تكان بده. ايره‌له‌مك (irələmək) : تكان دادن، جنباندن. ايره‌لي (irəli) : فاصله گرفته، جلو افتاده، جلو، پيش. (بول وئردي) (← ايلَري) ايريش‌ـ‌‌ ‌ايريش (iriş-iriş) : لبها را بي مورد از هم باز كردن و خنديدن. ايريشمَك (irişmək) : 1- بي مورد خنديدن، زهرخند، خندة هرزه كردن. 2- به هم رسيدن سگها، عمل مقاربت سگها.
ايس	is	(1) : 1- بو، رايحه. 2- بن مصدر «ايسمك» (كشش و تمايل پيدا كردن) ايس آپارماق (is aparmaq) : بو بردن، متوجّه شدن، فهميدن. ايسته‌مَك (istəmək) = ايسّه‌مك (issəmək) : 1- خواستن، خواهش كردن. 2- مايل بودن. تمايل داشتن. 3- دوست داشتن، عاشق بودن. 4- گرم گرفتن، نسبت به هم خون گرم شدن. (← سئو) ايستَك (istək) = ايسَّك (issək) : آرزو، خواسته. ايستَكچي (istəkçi) = ايسَّكچي (issəkçi) : 1- خواستگار، مشتري. 2- قاصد، سفير. ايستَكلي (istəkli) = ايسَّكلي (issəkli) : خواهان، خواستگار. ايسته‌مز (istəməz) = ايسَّه‌مز (issəməz) : 1- بي ميل، بي اشتها. 2- نمي‌خواهد، لازم نيست. ايسته‌مه‌لي (istəməli) = ايسّه‌مه‌لي (issəməli) : دوست داشتني، محبوب، دلپسند. ايسته‌يه‌ن (istəyən) = ايسّه‌يه‌ن (issəyən) : خواهان، خواستگار، مايل. ايستي (isti) = ايسّي (issi) : 1- گرم، داغ. 2- گرما و حرارت. 3- خون گرم، مهربان و با محبّت. ايستي–ايستي (isti-isti) : 1- گرماگرم، داغ داغ. 2- نسبت به هم علاقه‌مند و مهربان. ايستيتمَك (istitmək) = ايسّيتمك (issitmək) : 1- خود را گرم كردن. 2- تب كردن، داغ شدن بدن. ايستيتمه (istitmə) = ايسّيتمه (issitmə) : تب، تب و لرز. ايستيجاق (isticaq) = ايسّيجاق (issicaq) : 1- گرما، حرارت. 2- گرم، داغ. ايستي–دوْنگ (isti-dong) : گرم و سرد، سرد و گرم. ايستي گَچمَك (isti gəçmək) : 1- دچار بيماري گرما زدگي شدن، گرما زده شدن. 2- گرم و عصباني شدن، خشم نشان دادن، تهديد كردن. ايستيلَنمَك (istilənmək) = ايستيله‌مك (istiləmək) = ايسّيلَنمك (issilənmək) = ايسّيله‌مك (issiləmək) : 1- گرم شدن، داغ شدن. 2- مهربان‌تر شدن. 3- در جايي مقيم شدن، كنگر خوردن و لنگر انداختن. ايستيليك (istilik) = ايسّيليك (issilik) : 1- گرما، حرارت. 2- مهرباني، خون گرمي. ايستينديرمَك (istindirmək) = ايسّينديرمك (issindirmək) : 1- گرم كردن، داغ كردن. 2- مهربان تر كردن. ايستينمَك (istinmək) = ايسّينمك (issinmək) : 1- خود را گرم كردن، گرم شدن. 2- مهر ورزيدن، علاقه نشان. ايس چَكمَك (is çəkmək) : بو كشيدن، بوييدن. ايسديرمَك (isdirmək) : گرم كردن. ايس گچمك (is gəçmək) = ايس گـؤتورمَك (is götürmək) : بو بر داشتن، گنديده شدن. ايسلَنمَك (islənmək) : بو برداشتن، گنديده شدن. ايسله‌مَك (isləmək) : بوييدن، بو كردن. ايسلي (isli) : 1- بو دار، داراي رايحه. 2- بو كرده، گنديده. ايسمك (ismək) : 1- گرم شدن. 2- علاقه نشان دادن، مهر ورزيدن. ايس-و-پار (is-o-par) : 1- بو، رايحه. 2- خاصيت، شايستگي. ايسه‌مك (isəmək) : خواهان شدن، خواستگار شدن. ايسّينيشمَك (issinişmək) : 1- به صورت دسته جمعي خود را گرم كردن. 2- به همديگر علاقه نشان دادن.
ايس	is	(2) : خيس، تر، مرطوب. (استعمال كلمه به تنهايي مرسوم نيست.) ايسلا (isla) : فعل امر از مصدر «ايسلاماق» (خيساندن) ايسلاتماق (islatmaq) : خيساندن، نم دادن، در آب خواباندن. ايسلاديلماق (isladılmaq) : مرطوب شدن، نم داده شدن. ايسلاق (islaq) : نمور، جاي مرطوب و نمناك. ايسلالي (idlalı) : خيس شده، نم داده شده. ايسلاماق (islamaq) = ايسلانديرماق (islandırmaq) : خيس و مرطوب كردن، در آب خواباندن. ايسلانماق (islanmaq) : خيس و نمناك شدن.
ايسبوللو	isbullu	= ايسپوللو (ispullu) : مريض، بيمار. (← ايسپير، ايسپيللي) ايسبوللو-خسَّكلي (isbullu-xəssəkli) : بيمار.
ايسلام	islam	: اسلام، دين اسلام. ايسلاملى (islamlı) : اسلاملو، نام طايفه‌اي از ايلات شش‌بلوكي و عملة قشقايي.
ايسپاتان	ispatan	: نام گياهي خوردني و معطّر كه در چشمه‌سارها مي‌رويد و به آن «بولاق اوْتو» هم مي‌گويند.
ايسپير	ispir	= ايسپيل (ispil) : 1- اسپرز، طحال. 2- بيماري طحال، مرض داخلي.