[]
Yüklə 6,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
271
Aprelin 13-də Sey m Türkiyəyə müharibə elan etdi. Türk qoşunları aprelin 14-də Batumu tutdu, 22-də sülh təklifi irəli sürdü. Aprelin 22-də Sey m müstəqil Zaqafqaziya Demokratik Federativ Respublikasının yarandığını bəyan etdi. Türkiyə aprelin 28-də yeni dövləti tanıdı. Tərəflər a rasında danışıqlar mayın 11 -də Batu mda başlandı (ba x Batum k onfransı). Batu mda Türkiyə idarə üsulu bərqərar edild i. Türkiyə hərbi qubernatorluğu ilə b irgə şəhər duması və məclis fəa- liyyətə başladı. Türkiyə ilə Gürcüstan De mokratik Respublikası arasında bağlan mış 1918 il 4 iyun müqaviləsinə görə, Batu m v ilayətin in Türkiyəyə keç məsi rəs mən qəbul edildi. Lakin Türkiyə Birinci dünya müharibəsində (1914-1918) məğ lub olduğundan türk hərbi qüvvələri Cənubi Qafqa zı tə rk et mə li oldu. Dekabrın 16-da ingilis gə miləri Batum limanına daxil o ldu. Vilayətdə hakimiyyət ingilislərin ə linə keçdi və burada Batu m vilayətini ida rə şurası yaradıldı. İngilislə r Batu m vilayətini ö zlə rinin hərb i-siyasi dayaq məntəqəsinə çevirmə k üçün onu müstəqil e lan etdilər. La kin vilayət şurası "vahid və bölünməz Rusiya" tərəfdarı kimi çıxış edird i. İngilislər yaran mış vəziyyəti nəzərə alıb, aprelin 28-də şuranı ləğv etdilər. Batu m vilayəti ingilislərin işğal zonası kimi idarə o lunurdu. 1919 il sentyabrın 13-də "Gürcüstan müs əlmanla rın ın azadlıq ko mitəsi" Batu mda Acariya məclisi yaratdı. 1920 il aprelin 8-də Antanta Ali Şurası Batu mu azad liman (portofran ko) elan etdi. Sovet Rusiyası Batu m ətrafında gedən hadisələrdə fəal iştirak edirdi. Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikası ilə Gü rcüstan arasında bağlanmış 1920 il müqaviləsində də bu məsələdən bəhs olunurdu. İyulun 14-də müttəfiq lər Acarıstanı Gü rcüstana verməyi qərara ald ılar. Gürcü höku məti burada "fövqəladə idarə" qurdu. Bolşevik müdaxiləsinin gücləndiyin i görən hökumət 1920 ilin sonlarında Türkiyə ilə danışıqlara başladı. Türkiyənin kö məy i müqabilində Acarıstanın ona verilməsi vəd olunurdu. Gürcüstanda sovet hakimiyyətinin qurulması ilə (1921, fevra l) vəziyyət dəyişdi. Türkiyə martın 11-də qoşunlarını Batuma yeritdi. Lakin 1921 il Sovet-Türkiyə müqaviləsinə əsasən, Türkiyə Gür- cüstan Sovet Sosialist Respublikasının Batu m v ilayəti üzərində hüququnu tanıdı və öz qoşunların ı oradan çıxard ı. Martın 18-də Batum vilayətində sovet hakimiyyəti elan o lundu. İyunun 16-da Gü rcüstanın tərkibində Acarıstan MSSR yarad ıld ı.
Борьба за победу Советской власти в Грузии, Тбилиси, 1958; Российскай Советская Федеративная Социалистическая республика и Грузинская Демократическая Республика,M., 1922.
Yeddioy maq k. (indiki Masallı rayonu) - 4.9.1937, Bakı) - ictimai xadim, etnoqraf, folklorşünas və maarifçi. Lən kəran şəhər idarəsin in üzvü olmuşdur. İlk təhsilin i kənd mollaxanasında, Lənkə randakı üçillik ikisinifli rus məktəbində almış, Tiflis feldşer məktə-bində oxu muşdur.Bayraməlibəyov Qori müəllimlər seminariyasının Azərbaycan şöbəsini bitirmiş ilk üç azərbaycanlıdan birid ir. 1881 ildə seminariyanı b itirmiş, Lən kəran şəhər mə ktəbində müəllim və müdir işləmişdir. Xalq maarifi nazirliyi sistemində qüsursuz əməyinə görə 1898 ildə ordenlə təltif olunmuşdur. 19 əsrin sonlarından 1917 ilədək etnoqrafiya tarix və iqtisadi mövzu larda 50-də ço x məqa ləsi, topladığ ı əfsanə, nağıl və lət ifə lər "Kaspi" qə zetində Qafqaz tədris dairəsinin məc muə lərində dərc o lunmuşdur. Lənkə ran qəzasın ın etnoqrafiyasına dair ilk əsərin müə llifid ir. Lənkə randa dra m dərnəyi yarat mış, rus-müsəlman qiraət xanası aç mışdır.
Bayra mə libəyov Lənkəranda ilk rus-müsəlman mə ktəbinin banisidir. Ço xcəhətli maarifçilik fəaliyyəti, mütərəqqi fikirləri, fəal ictimai mövqeyi çar hakimiyyət orqanları tərəfindən təqiblə qarşılanan Bayraməlibəyov 1906 ildə Lənkəran şəhər məktəbi müəllimliy indən azad edilmiş, üzərinə siyasi nəzarət qoyulmuşdu. Bir müddət Lənkəranda"Behcət" adlı rus-fars, özünün təşkil etdiyi "Ziya" məktəblərində dərs demişdir. Bayra mə libəyov Lənkəran qəzasında orta təhsilin əsasını qoyaraq, dördsinifli progimna ziyanın açılmasına (1910) nail olmuşdur. Sonradan bu progimnaziya onun xah işi ilə üçsinifli gimnaziya kimi təşkil olun muşdur. Bayraməlibəyovun pedaqoji və ictimai fəaliyyətinin 30 illiy i 1911 ildə Lən kəranda təntənəli şəkildə qeyd olunmuşdur. Hə min il onun fəal iştirakı ilə Lən kəranda rus-müsəlman məktəbi açılmış, 1917 ilədək orada çalış mışdır. Qadın ların təhsilinə böyük əhəmiyyət verən Bayra mə libəyov 1917 ildə Lənkə randa "Ünas" (qızlar) məktəbi aç mışdı. Qızı Mə ryə m Bayraməlibəyova-Məlik - Yeqanov həmin mə ktəbin müdiri və müəllimi o lmuşdur. Bayra mə libəyovun inqilabi hərəkatda fəa l iştira kı bəhanə göstərilərək, o, 1918 ildə Muğan Radası tərəfindən həbs edilmiş və Bakıya gətirilmişdir.
Teymur bəy Bayra mə libəyov 1917 ilin payızında "Müsavat" partiyasının Lənkəran şöbəsinin ilk sədri seçil-mişdir. Den ikinçilərin Lənkəranda törətdiyi azğınlıqlara etiraz əlaməti olaraq, Lən kəran ictima iyyətinin nü mayəndəsi kimi 1918 ilin noyabrında ingilis konsuluna mürac iət et mişdi. Avetisovun başçılığı ilə ermən i-daşnak silah lı quldur dəstəsinin Muğanda və Lənkəranda dinc əhaliyə d ivan tutması, törətdiyi cinayətlər barədə B.Britaniyanın İrandakı konsuluna mə lu mat vermiş, bununla bağlı toplan mış s ənədləri ona təqdim edərə k təsirli tədbirlər görülməsini tə ləb etmişdi. Azərbaycan Xa lq Cü mhuriyyət hakimiyyəti devrildikdən sonra, 1920 ildə ailəsi ilə Bakıya köç müş, 1929 ilədə k 67 saylı orta məktəbdə müəllim işlə mişdir. 1929 ildə təqaüdə çıxsa da, folklor sahəsində tədqiqatlarını davam etdirmişdir.
Bayra məlibəyov şəxsən repressiyaya məruz qalmasa da, kürəkəni C.Məlik - Yeqanov, qızı Məryə m Bayra məlibəyova "xa lq düşməni" kimi cə za landırılmışdılar. Yüklə 6,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|