[]
Yüklə 6,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
155
Azərbaycan tərəfindən Behbud xan Cavanşirin, Gü rcüstan tərəfindən həmin ö lkən in Azə rbaycan Höku mət i yanındakı diplomatik nü mayəndəsi Nikolay Kartsivadzenin imza ladıqları bu sənədə görə, tərəflər də mir yolu ilə daşınan yüklər üçün 1 il müddətində azad tranzitə, yəni gö mrük rüsumu alın mamasına razılıq verd ilər. A zərbaycan tərəfi Gürcüstan əhalisinin və dəmir yolla rın ın ehtiyacla rın ı ödə mək üçün il ərzində 1 milyon pud ağ neft, mazut və sürtkü yağı göndərməyi, Gü rcüstan tərəfi isə Azə rbaycan dəmir yollarının ehtiyacını ödəmə k üçün zə ruri materia lla r və daş kö mür göndərməyi öhdəsinə götürdü. 1919 il yanvarın 3-də Tiflisdə Azərbaycanla Gü rcüstan arasında teleqraf rabitəsi, yanvarın 4-də isə poçt xid məti haqqında sazişlər və poçt bağlamaların ın dəmir yolu ilə daşınması haqqında konvensiya bağlandı. Hər iki ö lkənin poçt- teleqraf idarəsi rə islərinin imza ladıq ları bu s ənədlər beynəlxa lq teleqraf və poçt xid mətini niza ma salmağa və in kişaf etdirməyə şərait ya ratdı. A zərbaycanın və Gürcüstanın ən mühüm şəhərləri a rasında daimi teleqraf rab itəsi yaradıldı, hər iki respublikanın vətəndaşlarına beynəlxalq teleqrafdan istifadə hüququ verilməsi, göndərilən teleqramların məzmununun gizli saxlan masın ın təmin edilməsi haqqında razılaşma əldə ed ild i. Həmçinin, poçt ilə bağlama göndərilməsi, çap məhsulları daşınması üzrə tariflər müəyyənləşdirildi. 1919 il martın 8-də A zərbaycanla Gü rcüstan arasında dəmir yolu rab itəsi haqqında saziş bağlandı. Azərbaycan yollar naziri Xudadat bəy Məlik-Aslanov və Gürcüstan yollar naziri vəzifəsini ic ra edən İsidor Malaniyanın imzaladıq ları bu sənədə görə, 1918 mayın 26-nadək hər iki respublikanın ə razisində olmuş parovoz və vaqonlar, bu məsələ xüsusi arbitra j ko missiyasında həll edilənə qədər, bütünlüklə həmin dövlətin ixtiyarında qalırd ı. Sazişə əsasən, tərəflər arasında yük vaqonları mübadiləsi şərtləri, yükdaşıma tarifləri nizama salındı. Bakı ilə Tiflis arasında gündəlik birbaşa sərnişin qatarları hərəkət et məyə başladı. 1919 il iyunun 4-də Tiflisdə A zə rbaycan , Gürcüstan və Ermən istan aras ında ə lav ə Zaqa fqa ziy a bonu buraxılmas ı haqq ında saziş imzalandı. Bu sazişə görə, Döv lət ban kın ın Tiflis kontoru A zərbaycan Xalq Cü mhu riyyəti üçün 180 milyon rubl məb ləğində bon buraxmalı idi. Hə min gün Gürcüstanla Azərbaycan arasında imza lan mış başqa bir saziş ə görə, Azərbaycan öz payına düşən 180 milyon rubl məbləğində Zaqafqaziya bonunun 60 milyon rublunu Gürcüstan hökumətinə verdi. Əvəzində Gürcüstan hökuməti öz ərazisində 15 milyon rubl məbləğ ində Azərbaycan və Bakı bonunun sərbəst dəyişdirilməsinə razılıq verdi. 1920
il fevralın 5-də Bakıda A zərbaycanla Gü rcüstan arasında tranzit yüklər haqqında müqavilə imzalandı. Mü- qaviləyə görə, tərə flər hər iki ölkə a rasında tranzit yüklərin də mir yolu ilə 1 il müddətində a zad, yəni heç bir gö mrük rüsumu ödəmədən daşın masını təmin etməy i öhdələrinə götürdülər. Azərbaycan Höku məti bir il ərzində Gü rcüstan əhalisinin və dəmir yolunun ehtiyacını ödəmək üçün ixrac ediləcək neft və neft məhsulların ın 16 milyon puda qədər həcmindən gömrük rüsumu tutulma masma ica zə verdi. Gürcüstan hökuməti də Azə rbaycandan aldığı neft və neft məhsulla rın ı öz ə ra zisindən kənara göndərmə məy i öhdəsinə götürdü, həmçinin A zərbaycan dəmir yolunun ehtiyacı üçün lazım o lan texn iki avadanlığın, daş kö mür və meşə materialın ın gö mrük rüsumu ödənmədən daşınmasına razılıq verd i. 1918-20 illərdə A zərbaycanla Gü rcüstan arasında imzalan mış bu s ənədlər hər iki ölkə arasında ə mə kdaşlığı in kişaf etdirməyə və dərin ləşdirməyə, dostluq və müttəfiq lik münasibətlərini möhkə mləndirməyə imkan verd i.
Pecnублика (1918-1920).Внешняя политика (документы и материалы) , Б., 1998. AZƏRBAYCAN XALQ CÜMHURĠYYƏTĠ (AXC), A z ə r b a y c a n C ü m h u r i y y ə t i, A z ə r b a y c a n D e m o k r a t i k R e s p u b l i k a s ı - Birinci dünya müharibəsinin (1914-18) gedişində və Rusiyada Romanovlar müt- ləqiyyətinin devrilməsi (1917, fevral) nəticəsində Şima li A zərbaycanda (Rusiya Azərbaycanında) yaranmış müstəqil dövlət (1918, 28 may - 1920, 28 apre l). Dünya tarixin in ən demo krat ik dövlət quru mla rından biri. Türkmüs əlman Şərqində ilk parlamentli respublika. Paytaxtı Bakı ş əhəri idi. A zərbaycan Xalq Cü mhuriyyətinin yaran ması ərəfəsində Cənubi Qafqazda azərbaycanlıların e lliklə yaşadıqları əra zilə r təqr. 150 min k v. k m-ə bərabər idi. 1918 ildə Cənubi Qa fqazda müstəqil dövlətlər meydana gəldikdə əzəli Azərbaycan torpaqlarının bir h issəsində Ermən istan Respublikası yaradıld ı. AXC Höku məti, həmçinin, A zərbaycanın qədim mədəniyyət mərkəzlərindən biri və keçmiş İrəvan xanlığının paytaxtı olan İrəvanı da ermənilərə gü zəştə getməyə və onu yeni yaradılan Ermənistan Respublikasının "siyasi mərkəzi" kimi tanımağa məcbur oldu. Be ləliklə , Cənubi Qa fqaz respublika ları arasında sərhəd məsələlə ri qis mən niza ma salındıqdan sonra AXC Cənubi Qafqazdakı tarixi A zərbaycan torpaqlarının 113,9 min kv. km-ni əhatə edirdi. AXC-nin əhalisi 3,3 milyondan çox idi. AXC hüquqi, demokratik, dünyəvi dövlət idi. Dövlət hakimiyyəti üç qoldan ibarət id i: Parlament, Hö ku mət, məh kəmə hakimiyyəti. Dövlət Pa rla ment in qəbul etdiy i qanun və qərarlar əsasında idarə o lunurdu. Parlamentdə Azərbaycan ərazisində yaşayan bütün xalqlar, o cü mlədən sayca çox az o lduğuna görə Parlament seçkilərində iştirak etmək hüququ olmayan xalq lar da, ö z deputatları ilə təmsil olun muşdular (türk-müsəlman əhali - 80, ermənilər — 21; ruslar - 10, almanlar - 1, yəhudilər - 1, gürcülə r - 1, polyaklar - 1, Bakı hə mka rla r ittifaqları - 3, Bakı Neft Sənayeçilə ri İttifaqı - 2). İcra hakimiyyəti Höku mətə məxsus idi. Höku mət Parlament qarşısında cavabdeh idi. AXC Höku məti 1918 il may ın 28-dən iyunun 16-dək Tiflisdə, iyunun 16-dan sentyabrın 17-dək Gəncədə, sentyabrın 17-dən 1920 il aprelin 28-dək Ba kıda fəa liyyət göstərmişdir. Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti Pa ris sülh konfransı (1919-20) A li Şurasının qərarına (1920, 11
Yüklə 6,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|