| V. To‘qnashuv jarayoni absalyut elastik tarzda kechadi;
Bir-biri bilan to‘qnashuvchi ikki molekulani xuddi bilyard toshlari kabi shar shaklidagi absalyut qattiq jismlar deb hisoblanadi (1.4-rasm). Chunki, molekulalar to‘qnashganda energiya va impulsning saqlanish qonuni to‘la bajariladi. Masalan, idish devoriga urilgan molekula xuddi shunday tezlik bilan undan sapchiydi.
Itarishish kuchlari molekulalarning idish devorlari va bir-biri bilan o‘zaro to‘qnashishida namoyon bo‘ladi. Biz keyinchalik molekulalar o‘zaro to‘qnashishda o‘zini gazning kiyomviy tarkibiga bog‘liq bo‘lgan d diametrli absolyut elastik sharlar kabi tutishini ko‘rib o‘tamiz. Molekulaning bu effektiv diametri molekulalar orasida itarishish kuchlari mavjudligidan dalolat beradi. Agar bu kuchlar bo‘lmaganda edi, molekulalar hohlagancha kichik masofalargacha yaqinlashishlari mumkin bo‘lardi. Xaqiqatda ma’lum bo‘ldiki, turli gazlar molekulalarining effektiv diametrlari 10-10 m tartibidagi kattalik ekan.
Shuni ham eslatib o‘tish kerakki, ancha katta temperaturalarda harakatlanayotgan molekulalar to‘qnashishi noelastik bo‘lib, energiyaning bir qismi atomni uyg‘onishiga sarf bo‘ladi. Lekin, bu hodisa ancha yuqori temperaturalarda sodir bo‘lib, u haqda atom va kvant fizikasida tanishiladi. Shunday qilib, molekulyar kinetik nazariyaga asosan, atom va molekulalar o‘zaro va idish devorlariga absalyut elastik to‘qnashadi.
1.4-rasm
Dostları ilə paylaş: |
