1-amaliy mashg’ulot: trаnspоrt-ekspеditsiоn хizmаt ko‘rsаtishning vujudgа kеlish tаriхi reja

2.2. Ekspeditorlarga taqdim etiladigan xujjatlar ro’yxati.
TESH yozma shakilda tuziladi. Mijoz ekspeditorga TESH ko’zda tutilgan boshqa xujjatlar va ma’lumotlami ya’ni yuklarni xususiyatlari xaqidagi, ularni tashish sharoitlari va boshqa ma’lumotlarni taqdim etishi shart. O’z o’mida ekspeditor ham mijozga ma’lumotlami kamchijiklari haqida ma’lum qilishi va etarli bo’lmagan ma’lumotlami so’rab olishi kerak.
Agar mijoz etarli ma’lumotlarni o’z vaqtida bermasa, ekspeditor ma’lumotlarni olgunga qadar majburyatlarni bajarishga kirishmasligi mumkun.
Agar ma’lumotlar etarli bo’lmaganligi sababli ekspeditor o’z vazifasini to’la bajara olmagan bo’lsa, natijada (zarar) ekspeditor zarar ko’rsa, mijoz bu zararni о’mini qoplashi kerak. Ekspeditoming javobgarligi qonuniy belgilangan.
TESH ishlab chiqarishda ekspeditor o’z majburyatlarini shaxsan o’zi bajarishi kerakligi ko’rsatilmagan bo’lsa, uni boshqa shaxslar bajarishi mumkin.
Lekin bu ekspeditorni shartnoma bo’yicha mijoz oldidagi majburiyatlardan ozod etmaydi.
NAZORAT SAVOLLARI
1. Ekspeditoming javobgarligi haqida ?
2. Mijozning huquqlari nimalardan iborat deb o’ylaysiz ?


3-AMALIY MASHG’ULOT:
Trаnspоrt-ekspеditоrlik fаоliyatini tаrtibgа sоluvchi vа milliy huquqiy аsоslаr vа mе’yorlаr, trаnspоrtdа qоnunchilik tizimi
REJA:
3.1. Avtomobil va temir yo'llarida transport ekspiditsion
me’yoriy huquqiy bazasi.
3.2. Transport-ekspeditorlik xizmatlar ko'rsatishni tartibga soluvchi qonunlar va me’yoriy hujjatlar tizimi.
Tayanch so‘z va iboralar:
Ekspeditorlik huquq normalari, nizom, halqaro bitimlar, halqaro konventsiya, unifikatsiya, tijorat shartlari, fuqarolik kodeksi, da’vo, e’tiroz ishlari , tijorat dalolatnomasi.
3.1. Avtomobil va temir yo'llarida transport ekspiditsion
me’yoriy huquqiy bazasi.
Transport ekspiditsion faoliyat turli tashkilotlar va
mulkchilikning turli ko'rinishlari kabi jismoniy shaxslar bilan xam king qamrovdagi o'zoro munosabatlarni oz ichiga oladi. Bu o'zoro aloqalaming xuquqiy jihati qonunchilik akidlarini tomanidan boshqariladi.
Asosiy qonun sifatida boshqa barcha qonunlarga nisbatan xolatni aniqlovchi O'zbekiston Respublikasi konstututsyasidir. Konstututsiya transport xuquqining asosiy manbayi xisoblanib transportga to'g'ridan to'g'ri aloqador normalarga ega. Aniq turdagi transportlarga aloqador milliy xuquqining normalari transportda vujudga keladigan munosabati birma - bir boshqaradigan transport nizomi va kodikislari xisoblanadi.
Bugungi kunda ko'p davlatlarda quyudagi normatuv xujjatlar amalda;
1. Dengizdagi savdo - sotiq;
2. Ichki suv transporti;
3. Xavo transporti;
4. Temir yo'l transpoti;
5. Avtamobel transporti;
Xalqaro aborotlarda o'z transport tashkilotlarining faoliyatini kengaytirishning istalgan davlatlar xar doim yuk tashishning qoidalarini ishlab chiqish va aviatsion axborotlarning boshqa asosiy muommalarini bartaraf etish maqsadida xalqaro xamkorlik qilishga intilgan. Bu xarakatlar natijasida xalqaro darajada „Transport konvinsiyalari” nomini olgan.
Transport aloqada turlari bo'yicha sezilarli miqdordagi xalqaro kelishuvlar imzolagan.
Temir yo'l transporti. Temir yo'l transporti bo'yicha quyudagi asosiy konvinsiya va kelishuvlar amalda;
-xalqaro temir yo ' Ida tashish haqidagi konvinsiya 1980-yil
- xalqaro temir yo'lda yuk aloqalari xaqida konvinsiya 1953-yil
- Temir yo'lda yuk tashishning chegaralaridagi shartlarining yengillashtirish xaqidagi xalqaro konvinsiya 1952-yil.
-Savit va Fellandiya kelishuvi 1947-yil
- Savit va turk kelishuvi 1961-yil
- savit va Avstriya kelishuvi 1961-yil
- Savit va Avistiriya kelishuvi 1969-yil
- Tashishi bo'yicha xalqaro tarifda to'ldirilgan
- Savit va Eron kelishuvi 1970-yil
Temir yoT transportini samaradorligini oshirishga qaratilgan xarakatni asosiy o'rinni (X.T.Y.I) say lay di.
1971-yildan boshlab Eksport va import yo'llarini tashish bizning davlatimizda qoida va 8ta yuvropa davlatlarining(Temir yoT) transport qaytnomasini orasida tuzulgan temir yoT to'g'ridan to'g'ri xalqaro yuk tashish aloqalarida yuk tashish kelishuvi xujjati asosida tashkillashtiriladi va amalga oshiriladi.
1953-yildan boshlab kelishuvga Mangoliya , Xitoy Shumoliy Koriya Temir yo'llari qo’shiladi. Kelishuvga biroz o'zgartirish kiritildi va to'ldirildi.
Kelishuv xalqaro Temir yo'l aloqasi nomi bilan atala boshlanadi kiyinchalik bitimga Vetnam va Kerba temir yo'llari xam qo’yildi.
X.T.Y.I. ni shartlarini bajarish va 1956-yil uni imzolagan davlatlar orasidagi transport aloqalarini mustaxkamlash maqsadida Sofiyadagi xalqaro aloqalar Konfrinsiyasida xalqaro temir yo’llari sherikchiligi tashkelotlari.