1. CİLt mart 2018, kocaeli kartepe zirvesi 2017 uluslararasi 15 temmuz

56

w w w . k a r t e p e z i r v e s i . c o m

to what would happen if the coup in Turkey was successful. The international 

impact of the coup on Cyprus has been a disaster for the putschist, although 

the  coup  in  Cyprus  has  resulted  in  the  success  of  the  coup  d’état  and  the 

dismantling of the current state and the declaration of a new state instead. As 

a founding partner of the Republic of Cyprus, which was declared on Cyprus 

on 16 August 1960, Turkish Cypriots lived in a scattered way in various cities, 

towns and villages of the island before the coup d’état in a small area of 3 per-

cent. After the coup, almost one-third of the island with military intervention of 

Turkey had a land of large size and dominated it. All the immigrants from scat-

tered settlements have begun to live under the control of their declared local 

government. Although the coup actually succeeded in itself, it eventually led to 

the division of the island.           

Keywords: Coup d’etat, Turkey, Cyprus, Consequence

1.  GİRİŞ

Kıbrıs ve Türkiye’de, 32 sene ara ile bir tesadüf olarak, 15 Temmuz 1974 ve 

15 Temmuz 2016 tarihlerinde bir askeri darbe gerçekleşmiştir. Kıbrıs’taki askeri 

darbe (Hasgüler,2007:44) başarı ile gerçekleşirken, Türkiye’deki askeri darbe, 

halkın  direnmesi  sonucunda  başarısız  olmuş  ve  gerçekleşememiştir  (Yurda-

kul,2016). Her iki darbe de dıştan bir üst akıl tarafından planlanmış ve organize 

edilmiştir. Her iki darbenin planlama ve uygulama tarzı aynıdır. Aynı yöntemler 

kullanılmış, aynı strateji ile hedeflere saldırılmış ve sonuca gidilmek istenmiştir. 

Bu makale, Kıbrıs’ta gerçekleşen darbe, darbenin bitimi sonrasında, Kıbrıs’ın üst 

akılın denetimi altında toprak bütünlüğünün bozulmasına ve ada üzerinde 2 ayrı 

egemen yönetimin/devletin ortaya çıkmasına yol açmıştır. Kıbrıs’taki darbenin 

oluşum sürecine, uygulamasına, üst akılın müdahalesine ve sonucuna bakıldığı 

vakit Türkiye’deki darbe başarılı olsaydı, sonucunun ne olacağının öngörüsünü 

vermektedir.    

2.  KIBRIS’TAKİ DARBE VE SONUÇLARI

2.1  Kıbrıs’taki 15 Temmuz Darbesi

15  Temmuz  1974  tarihinde  Kıbrıs’ta  gerçekleştirilen  darbe,  Yunanistan’da 

hükümetin  başında  olan  Generaller  Cuntası’nın  talimatı  ile  gerçekleştirilmiştir 

(Çarkoğlu ve Rubin,2005:12). Cunta, NATO üyesi olan ve müttefik olarak kabul 

ettikleri Türkiye’nin, Kıbrıs Cumhuriyeti’nin üç Garantöründen bir tanesi olması-

na rağmen, adayı Yunanistan’a bağlamak amacı ile darbeyi tasarlamış, organize 

etmiş ve gerçekleşmesini sağlamıştır. 15 Temmuz 1974 Cumartesi sabahı, Rum 

---

57

w w w . k a r t e p e z i r v e s i . c o m

Milli  Muhafız  Ordusu  içinde  görevde  olan  Yunanistan’dan  gönderilmiş  Cunta 

yanlısı subaylar darbe girişiminde bulunmuşlardır. Cumhurbaşkanlığı Sarayında 

başlayan darbeciler ve Makarios’çular arasındaki çatışmalar adanın tüm Rum 

bölgelerine yayılmıştır. Makarios’un Cumhurbaşkanlığı Sarayından kaçması son-

rasında Cumhurbaşkanlığı ile Kıbrıs Radyo Yayın Korporasyonu’nun ele geçiril-

mesi ve sokaklara hakim olunmasından sonra darbeciler Makarios hükümetini 

devirdiklerini be geçici yönetimin başına eski EOKA’cı Nikos Samson’u geçirdik-

leri açıklamışlardır (Fox,2008). Nikos Samson darbecilerin ilan ettiği yönetimin 

başına geçtikten sonra (Fox,2008) 17 Temmuz 1974 günü mevcut Kıbrıs Cum-

huriyeti’ni lağv ettiğini açıklamış ve yerine de “Kıbrıs Helen Cumhuriyeti”ni ilan 

ettiğini açıklamıştır (Atun,2008). Bu açıklama Kıbrıs Cumhuriyeti’nin üç garantö-

ründen bir tanesi olan Türkiye’yi, kendisine Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası’nın Ek 

1, Madde 4’ün verdiği yetki ile müdahaleye mecbur etmiştir. 20 Temmuz 1974 

sabahı Girne, Yavuz Çıkarma plajından adaya ayak basan Türkiye’nin başlattığı 

askeri operasyon 23 Temmuz 1974 akşamüstü BM’nin ateş kes çağrısı ile son 

bulmuştur. Viyana’da başlayan barış görüşmeleri sonuç vermeyince 14 Ağustos 

1974 günü 2. Askeri operasyon başlamış ve BM’nin ateş kes çağrısı ile 16 Ağus-

tos 1974 akşamüstü son bulmuştur (Mütercimler,1990).

2.2 

Darbe öncesi Kıbrıs’taki demografik yapı

15 Temmuz 1974 darbesi öncesinde Kıbrıs’ta Rum nüfusu 450 bin, Türk nü-

fusu 120 bin olmak üzere toplam nüfus azınlıklarla birlikte 580 bin civarındaydı. 

Türkler, bölük pörçük, adanın sathına yaygın bir şekilde dağılmış köylerde, ada 

yüzölçümünün yaklaşık yüzde 3’ü büyüklüğünde bir alan içine sıkıştırılmış vazi-

yette yaşamaktaydılar (Bundle,2017)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

58

w w w . k a r t e p e z i r v e s i . c o m

Harita 1: Darbe Öncesi Kıbrıs’ta Nüfus Dağılımı

Harita 2: Darbe Öncesi Kıbrıs’ta Yerleşim Yerleri Dağılımı (Bundle,2017)

---

59

w w w . k a r t e p e z i r v e s i . c o m

2.3 Darbe Sonrasında Kıbrıs’ta Demografik Yapı ve 

Yerleşim yeri Dağılımı 

Kıbrıslı Rumlar, 1963 yılında Kıbrıslı Türkleri silah zoru ile devletten uzaklaş-

tırmış ve üzerlerinde baskı kurup, sindirmek için katliamlar yaparak Kıbrıs Cum-

huriyetine el koymuşlardı (Hasgüler,2007:231). Rumlar adanın mutlak hakimi ol-

muşlar, tüm devlet daireleri, maliye, mahkemeler, hava ve deniz limanları, güm-

rükler, beledi hizmetler, elektrik dağıtımı, su dağıtımı, posta, ulaşım ve benzeri 

devlet ile halka yönelik tüm hizmetlerin kontrolü ve yönetimi mutlak idareleri al-

tına girmişti. Kıbrıslı Türkler azınlık statüsüne indirgenmiş, ellerinden tüm hakları 

alınmış, günümüzde “Dört Özgürlük” olarak anılan dolaşım, yerleşim, çalışma 

ve mülk edinme hakları ellerinden alınmış ve can güvenliklerinden yoksun hale 

getirilmişlerdi (Oberling,1982).

    

Yunanistan, 15 Temmuz 1974 günü yaptırdığı darbe ile adanın tümünü ken-

dine bağlayacağını ve Kıbrıs adasını Yunanistan topraklarına katacağını hedef-

lerken, üst akılın kendilerine bildirmediği yeni strateji nedeni ile yaptıkları darbe 

başarılı olmuş olsa dahi Rumlar için bir felakete dönüştü. 

Darbe öncesi adanın yüzde 100’ne hakim olan ve adayı tek başlarına yöne-

ten Rumlar, darbe sonrasında adayı Türklerle paylaşmak zorunda kaldılar. Ada, 

darbe sonrasında kesin sınır çizgileri ile ikiye ayrı bölgeye ayrıldı ve Rumlar, yeni 

Türk bölgesi üzerinde tüm yetki ve hakimiyetlerini yitirdiler (Akgün,2016).  

Harita 3: Darbe Sonrası Kıbrıs’ta Nüfus ve Yerleşim Yeri Dağılımı 

---