1 QİYMƏTLƏNDİRM
Yüklə 2,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Könüllü qiym ətl əndirm
7 məcburiliyi və ya könüllülüyü halları xüsusi olaraq göstərilir. Müstəqil Azərbaycan Respublikasının iqtisadi həyatının inkişafı və tənzimləşməsinə xidmət edən hər cür hüquqi-normativ aktın prinsiplərinə, habelə sivil bazar münasibətlərinin beynəlxalq ə nənələrinə müvafiq olaraq obyektlərin ardıcıllıqla nəzərdən keçirilməsi bu fəaliyyət növünün hüquqi tənzimlənməsi üçün önəmli sayıla bilər. Qiymətləndirilməsi zəruri (mütləq) sayılan obyektlər sırasına aid edilən əmlak növlərini, bu istiqamətdə onların qiymətləndirilməsinin mütləqliyini göstərən bəzi şə rtləri və əlamətləri nəzərdən keçirək. 1.Azərbaycan Respublikasının dövlət mülkiyyəti, bələdiyyə və şəxsi mülkiyyətin qiymətləndirilməsi aşağıdakı hallarda mütləq sayılır: • Obyekt satıldıqda və ya özgəninkiləşdirildikdə; • Obyekt özəlləşdirildikdə, etibarlı idarəetməyə və icarəyə verildikdə; • Obyekt hüquqi şəxsin nizamnamə kapitalına və müvafiq fonduna maddi aktiv kimi qoyulduqda; • Obyektdən girov predmeti kimi istifadə edildikdə; • Obyektdən hər hansı dövlət təşkilatının xarici maliyyə təşkilatları qarşısında borc öhdəliyi kimi istifadə edilməsi zərurəti yarandıqda (bu əsasən dövlət mülkiyyətinə aiddir). 2. Hər hansı obyektin dəyəri barədə tərəflər arasında mübahisələr yarandıqda onun müstəqil qiymətləndirici tərəfindən real dəyərinin müəyyən edilməsi zərurəti yaranır. Bunun da baş verməsi əsasən aşağıdakı hallarda gözlənilir: • Obyektin dovlət və ya bələdiyyə ehtiyacları üçün sahibindən alınması və ya müxtəlif razılaşmalarla götürülməsi; • əmlakın milliləşdirilməsi; • ipoteka kreditləşməsi zərurəti yarandıqda; • əmlak vergisinin hesablanması prosesində onun düzgün ödənilməsini təmin etmək məqsədi ilə baş vermiş müəyyən şübhə və mübahisələrin araşdırılması zərurəti yarandıqda; 8 • qiymətləndirmə obyektinin icbari sığortası ilə bağlı olaraq sığorta hadisəsinin baş verməsi hallarında mövcud itki və dəymiş ziyanların dəyərinin müəyyən edilməsində; • ər və arvad arasında boşanma halları olduqda tərəflərin razılığı ilə əmlakın bölgüsü zərurəti yarandıqda; • səhmdar cəmiyyətlərinə üzv olmaq, üzvlükdən çıxmaq, habelə tərəflərin razılığı və Azərbaycan respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq vaxtaşırı səhmlərin dəyərinin qiymətləndirilməsinə ehtiyac yaranır: • yuxarıda qeyd olunan bütün hallarla bərabər məhkəmənin qərarı ilə ə mlakın qiymətləndirilməsi və ya təkrar qiymətləndirilməsinə zərurət yarana bilər.
bölgüsü, birləşdirilməsi, bağışlanması, yeni firma və şirkətlərin yaranması əmlak bazarının fasiləsiz olaraq hərəkətini, hər bir əmlakın dövriyyəsini şərtləndirən gerçəkliklərdən biridir. Sahibkarın öz əmlakından istifadə müstəqilliyi qanunvericiliklə təmin edldiyi kimi, həmin əmlakın yuxarıda sadalanan proseslərə qatılması üçün sahibkar onu qiymətləndirmək hüququna malikdir. Deməli, bu zaman könüllü olaraq ə mlak sahibi digər bir sahibkara (peşəkar qiymətləndirci özü də intellektual sahibkarlar sırasına aid edilə bilər) müraciət etməli olur. Tərəflər arasında müvafiq müqavilələlər imzalanır və heç kəsdən asılı olmayan həmin əmlakın dəyərinin saxtalaşdırılmasında heç bir marağı olmayan müstəqil qiymətləndirici sahibkarın sifarişinə əsasən onun ə mlakının real dəyərinin müəyyən edilməsi prosesinə qatılır. Azərbaycan respublikası üzrə aparılan müşahidələr göstərir ki, məcburi (mütləq) və könüllü qiymətləndirməyə cəlb edilən obyektlərin xüsusi çəkisi ikincinin genişlənməsi yönümündə getdikcə dəyişir. Məsələn, Azərbaycan respublikasında 1998- ci ildə bütün əmlak növü üzrə mütləq qiymətləndirmə 95% (əsas fondların yenidən qiymətləndirlməsi hesabına), könüllü qiymətləndirmə isə cəmi 5% olmuşdursa, bu göstərici 2006-cı ildə müvafiq qaydada 65% və 35% təşkil etmişdir. Bunun da, başlıca səbəbi Azərbaycan respublikasında sahibkarlığın inkişafı üçün əlverişli şəraitin
9 yaradılması ilə izah oluna bilər. Çünki, əmlakın könüllü qiymətləndirilməsinə çəkilən xərc daha yüksək mənfəət gətirməyə imkan vermirsə, əsl sahibkar bu işə getməkdə maraqlı olmaz. Öz növbəsində hər bir vicdanlı qiymətləndirici sahibkar üçün əlverişli olmayan iqtisadi gedişləri ona məsləhət bilməz. Digər tərəfdən, əsl qiymətləndiricilərin məşğulluğunun yüksək olduğu və onlara tələbatın artdığı indiki şəraitdə qiymətləndiricinin öz mənafeyi naminə sahibkara qeyri-səmimi məsləhət verməsi ehtimalı da, tam azalmış olur. Ona görə də, əsas məsələ könüllü qiymətləndirmənin hansı hallarda keçirilməsidir. Bunlardan aşağıdakıları göstərmək lazımdır: • yeni biznesin investisiya layihəsinin, yaxud mövcud olan biznesin yeni istiqamətlərindən birinin investisiya layihəsinin qiymətləndirilməsi; • şirkətin cari idarə edilməsi səmərəliliyinin yüksəldilməsi (daxili istifadə məqsədilə) üçün qiymətləndirməsi; • biznesin (müəssisənin) və ya onun bir hissəsinin alınması, satılması məqsədilə qiymətləndirməsi; • qiymətli kağızların əlavə emissiya və girov qoyulması məqdsədilə qiymətləndirməsi; • biznesin strukturunun yeniləşdirilməsi məqsədilə qiymətləndirmə; • əmlakı girov qoyaraq kredit götürülməsi məqsədilə qiymətləndirmə; • obyektin sığorta olunması məqsədilə qiymətləndirmə; • vergiqoyma məqsədilə qiymətləndirmə; • borc öhdəliyinin qiymətləndirilməsi; • itginin və ya itirilmiş gəlirin qiymətləndirilməsi; • biznesin və onun müəyyən hissəsinin könüllü olaraq ləgv edilən hissəsinin qiymətləndirilməsi; • müəssisənin ayrı-ayrı əmlakının və ya əmlak növlərinin qiymətləndirilməsi; • əsas fondların yenidən qiymətləndirilməsi məqsədilə qiymətləndirmə; Yüklə 2,38 Mb. Dostları ilə paylaş:
|