17-Ma’ruza: L

Ishning nazariy-mеtоdоlоgik asоslari: Prеzidеnt I.A.Karimоv asarlari, “Ta’lim to’g’risida”gi qоnun, “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”, Davlat farmоnlari, tadqiqоt mavzusiga оid tadqiqоtchi оlimlar risоla va qo’llanmalari hamda darsliklar tashkil etadi.
Kurs ishining umumiy хаjmi kirish, аsоsiy qism uchtа rеjа, хulоsа vа fоydаlаnilgаn аdаbiyotlаr ro’yхаtidаn ibоrаt bo’lib, hаr bir rеjа, аsоsli rаvishdа yoritilgаn.
I bob. Betxoven ijodining asosiy tushunchasi
1.1 Asosiy qism. Betxovenning hayoti va ijodining bog’liqligi.
“Men tug’ilib o’sgan o’lka, ajoyib diyor edi. U hali ham ko’z o’ngimda huddi boshimni olib chiqib ketgan kunimdagidek o’z go’zalligi bilan yaqqol gavdalanib turadi.
Betxoven.
Bonning qadimiy qismidagi Songasse ko’chasida Kyolin Skiyning saroy sozandalari yashar edi. Knyaz kapellasining kapelmestri Lui van Betxovenning oilasi ham shu yerda yashardi. Lui zovor Betxoven izzat – ikromga sazovor bo’lgan hurmarli sozanda uning o’g’li Logarn esa kapellada ashulachilik qiladi. 1770 – yili 16 - dekabrda shu xonadonda Logarnninig to’ng’ich o’g’li kapelmestr
Luining nevarasi Luidvid van Betxoven oilasida bola tug’ilgach Bongasseda bir qancha yillar tinch – totuv baxtiyor hayot kechirdi.
Keksa kapelmeystr o’g’liga doimo yordam berib kelini va nevarasidan tez – tez habar olib turardi. U nevarasini cho’qintirib unga buvasi sharifiga Lui (nemischa Lyuderg) deb ism qo’ydi. Lui Betxoven o’zi cho’qintirgan nevarasini juda ham yahshi ko’rardi. Lyudergni otasiga emas, balki buvasiga o’xshashini hamma e’tibor etardi. Lyuderg ham buvasini juda yahshi ko’rardi va u bilan faxrlanardi.
Keksa kapelmeystr hayotlik davrida Logarnninig oilasi muhtojlik sezmadi. Bu muxtojlik Lui Betxoven vafotidan keyin boshlandi. Buyumlarni va faqirona tor kulbalarini sotgach, uzoqroq tor ko’chadagi uylardan biriga ko’chib o’tishga to’g’ri keldi. Betxovenlar oilasi o’rnashgan uy bo’lkachi Fisherga qarashli edi.
Kopelmeystr Lui Betxoven shu uyda ko’p yillar yashagandi. Shu yerda Logarn ham o’sib ulg’aygandi.
Fisher Lyudergdan bir oz yoshroq o’g’li keyinchalik o’z estaliklarini yozdi, bu Betxovenning yoshligi haqidagi estalikdir. Orasi Lyudergninig ajoyib muzika iste’dodiga e’tibor berganda u hali to’tr yoshga ham to’lmagan edi. Logann xorda ashula aytishga yoki konsertga tayyorlanayotgan kezlari, Lyudergning diqqat bilan tinglab turishni hech kim ko’rmayapti deb o’ylab klavisinda turli kuylarni cholib ko’rishga harakat qilishini sezardi.
Logarn Lyudergdagi istedodga ishonch uni tez orada “Mo’jizali” - “Sexrli bola” qilib tayyorlash mumkinligini va bir ikki yil ichida uni atoqli muzika homiylariga ko’rsatishga qaror qildi.
Logarn bundan o’n to’rt yil ilgari besh yoshli Motsart o’z oilasiga davlat va shuhrat keltirganini juda yahshi bilardi. Bundan tashqari Lyuderg ham buvasi, otasi kabi kuyfyurs kapellasiga iloji boricha tezroq joylashi pul topishi kerak edi.
Musiqa mashg’ulotlari boshlandi. Dastlab Lyudergni otasining klavisin cholishni o’rgata boshlashdi. U kuniga besh sakkiz soatlab cholishga majbur etardi. Logarn Lyudergning endigina besh yoshga kirganligi haqida o’ylashni istamas, shuncha soat skamekada tik turish oson emasligini o’ylamas edi. Lyuderg skamekada tik turgandagina zo’r – bazor klavesinda zerikarli mashqlarni chalaverishi ba’zan joniga tegib ketardi. Logarnning o’zi o’qituvchi emasdi. Loganning dars berish haqidagi tasavvuri ham o’ziga xos edi. Lyuderg yetarli darajada e’tibor bo’lmasdi, u o’g’lining yuziga shapatilab sochlaridan tortar edi.
Keyinchalik klavesin cholish mashg’ulotlariga organ skiripka va alt cholishni o’rgatish ham qo’shiladi. Bularni alohida o’qituvchi o’rgatardi. Otasi bu mashg’ulotlarni bir minut ham e’tibordan chetda qoldirmasdi. Ayniqsa Lyuderg bilan bir kapella sozandasi - otasining oshnasi mashg’ulotlar o’tkazganda unga og’ir bo’lardi, o’shanda Lyudvid endigina to’qqiz yoshga qadam qo’ygan edi. U klaversining oldiga kelganda yoki qo’liga skripka olganda darsni o’rgana olmasligini bilar va buning o’rniga tasavvurida paydo bo’layotgan kuylarni cholgisi kelar edi. Biroq otasi Lyudergning o’zi yaratayotgan muzikalarni cholishga intilishini telbalik va sho’xlik deb hisoblar, shunday ishlarga sezkorga vaqt sarflashga yo’l qo’ymas edi.
Lyuderg sakkiz yoshida klaversni juda yahshi choladigan bo’lgach Logarn “Mo’jiza” ni ommaga ko’rsatishga qaror qildi. U Lyudvigni Kyolinga olib bordi, bundan tashqari u onasi bilan birga Gallandiyaga – Rotterdamga ham borgan edi. Biroq bu konsertlar hech qanday mablag’ va shuhrat keltirmasdi. Aftidan Logarn kerakli kishilar bilan aloqada bo’lish muomila qilishni ham bilmasdi. Lyuderg qaysarligi ustida “mo’jiza”ga ham to’g’ri kelmas edi. Lyuderg o’n yoshida bir necha cholg’u asboblarini chaladigan bo’ladi. O’sha davr sa’natida turli chog’lu asboblarida chalish odat bo’lgan bo’lsa ham ko’pgina katta yahshi sozandalar buni eplasha olmasdi. Bir kuni o’qituvchisi ibodatxonada bir savol bilan organ chalolmay qolganda Lyuderg unung o’rnini bo’lgandi.