2 G’. O. Mamajanov


Azotni k’yeldal usuli bilan aniqlash



Yüklə 1,32 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə19/24
tarix30.05.2023
ölçüsü1,32 Mb.
#114230
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   24
Zamonaviy organik kimyo

Azotni k’yeldal usuli bilan aniqlash 
Bu usulda azotli organik modda katalizatorlar(og‗irmetallamingtuzlari) 
ishtirokida konsentrlangan sulfat kislota ta‘sirida parchalanib, azot ammoniy sulfatga 
aylantiriladi. Ishqor ta‘sirida ammoniy sulfatdan ajralib chiqqan ammiak suv bug
1

bilan kislotaningtitrlangan eritmasiga miqdoran haydaladi: 
H SO • t° . modda (N) + —-—- > (NH
4
)
2
S0
4
(NH
4
)
2
S0
4
+ 2NaOH ---- > Na
2
S0
4
+ 2H
2
0 + 2NH
3
2NH
3
+ H
2
S0
4
---------------- > (NH
4
)
2
S0
4
0,01H 
ortiqchasi 
H
2
S0
4
+ 2NaOH -- > Na
2
S0
4
+ 2H,0 
0,
01H ‗ 
Azotquyidagi formula bo‗yichahisoblanadi: 
%N=f—
■ 100 f = 0,14008 - 

-1 
ml
0,0 In kislota eritmasigato‗g‗ri keladigan azotning mg miqdori, 
a - 
sarflangan 0,0In kislota eritmasining 
ml
miqdori, A -olingan moddaning 
mg
miqdori. 
Oltingugurt, fosfor va gologenlami aniqlash usuli bir xil bo'lib, bu elementlar 
ma‘lum birikma holida cho‗kmaga tushiriladi va tortish usuli bilan aniqlanadi. 
 
Moddalarning atom formulalarini (eng oddiy formulalarini) aniqlash 
Atom formula modda molekulasidagi har xil element atomlarining nisbiy 
miqdorini ko‗rsatadi. Masalan, atom formula bo‗lsa, CH
2
malekulada bir atom 
uglerodga ikki atom vodorod to‗g‗ri kelishini ko‗rsatadi. 
Moddaning atom formulasi quyidagi usulda hisoblanadi. 
Misol. 0,220 g modda yondirilganda 0,321 g C0
2
va 0,134 g N,0 olingan. 
Moddaning atom formulasi aniqlansin. 
Buning uchun modda tarkibidagi elementlaming foiz miqdorini topamiz: 
%c= -100 = -
J 0,j2
‗ 100 = 39,74% 
44 
a
11 0,220 
‘ 

n
2-0 134 
%W=~
----- 100 = : 
100 = 6.76% 
/on
18 a 
18-0,220 
%0=100 - 39,74 - 6,76=53,50 % 
Demak, modda tarkibida «S», «H», «0» elementlar o‗zaro 39,74:6,76:53,50 
nisbatda ekan. Har bir elementning foiz miqdorini uning 
atom og‗irligiga taqsimlasak, molekuladagi element atomlarining nisbati 
topiladi: 


32
C:H:0 = 
j9

74
;
= 3,31 :6,76 : 3,34 yoki 
12 1 16 
1:2:1 
Demak, moddaning atom formulasi CH
2
0 ekan. 
Bu formulaga bir necha modda to‗g‗ri keladi: CH
2
0 - chumoli aldegid, C
2
H
4
0
2
- sirka kislota, C
3
H
6
0, - sut kislota, C
6
H
|2
0
6
- glyukoza. Bu misoldan ko‗rinib turibdiki, 
ko‗pgina hollarda bir xil atom (empirik) formulaga har xil modda to‗g‗ri keladi. 
Shuning uchun tekshirilayotgan moddaning molekulyar og‗irligini bilish kerak. 
Molekulyar formula modda molekulasidagi elementlaming atom sonini 
ko‗rsatadi va kimyoViy yoki fizikaviy usullar bilan aniqlanadi. 
Kimyoviy usul. Bu usulda tekshirilayotgan moddaning hosilalari sintez qilinadi 
vaolingan hosilalartekshiriladi. So‗ngrashu hosilalamingtopilgan atom formulalari 
tekshirilayotgan moddaningatom formulasi bilan solishtirilib, molekulyar formulaga 
o‗tiladi. 
Misol. Tekshirilayotgan moddaning eng oddiy formulasi CIT ligi aniqlangan. 
Shu moddaning molekulyar formulasi topilsin. 
Buning uchun moddani brom bilan reaksiyaga kiritib, hosil bo‗lgan mahsulot 
ajratib olinadi, tozalanadi va tahlil qilinadi. Tahlilga asosan topilgan eng oddiy 
formula C
6
H
5
Br. Bir atom bromning bir atom vodorodga almashingani hisobga 
olinsa, tekshirilayotgan moddaning haqiqi) i;^ lekulyar formulasi C
6
H
6
ekanligi 
aniqlanadi. 
Fizikaviy usullar. Bunda tekshirilayotgan moddaning dastlab molekulyar 
og'irligi topiladi va u atom formula bo‗yicha hisoblangan og‗irlik bilan solishtiriladi. 
Farazqilaylik, atom formulasi C^ bo‗lgan moddaning molekulyar og‗irligi 78 ga teng, 
ya‘ni atom formula bo‗yicha hisoblab chiqilgandagidan (CjH^H) olti'marta ortiq, 
shuning uchun moddaning molekulyar formulasi C
6
H
6
bo‘ladi. 
Molekulyar og‗irlikni aniqlashning turli usullari bor: 
Meyyer usuli - modda bug‗ining vodorod bo‗yicha zichligini topishga 
asoslangan. 
Krioskop usuli - muzlash haroratining pasayishiga asoslangan. 
Ebulioskopik usul - qaynash haroratining oshishiga asoslangan. 
Meyyer usulida molekulyar og‗ irlik ushbu formula bilan hisoblab topiladi: 
M=2D; bunda: 
M - moddaning molekulyar og‗irligi, D- moda bug‘ ining vodorod 
bo‗yichazichligi. 
Hozirgi vaqtda moddalaming molekulyar og‗irligini aniqlashda mass- 
spektroskopiyadan keng foydalanilmoqda. 

Yüklə 1,32 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   24




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə