27-amaliy ish. Mavzu: O’simliklarning xayotiy shakllarini o’rganish

2. Hayotiy shakillarning revolyutsiyasi

XIX-asrning oxirlarida ayrim avtorlar h’ar xil malumotlarga asoslangan, daraxtsimon xayotiy shaklni birinchi bulib ochdi, utsimon, uchimliklarni ajralib chikkan deb xisoblaydi. Masalan: A.N. Krasnov (1891) bir yillik va utsimon xali xayoti shakllari eng chngi deb, daraxsimonlar esa dastlab past buyli bulib keyin utsimon tanalillarga aylangan deb kursatadi. Uning sababi erning xayotiy shaklining revolyutsiyasi bilan birga borganligidan, yaniy qurg’oqchilikning rivojlanishi toglar va balandlikning kutarilishi iklimning uzgarishidan deb isbotlaydi. U ayniksa tropikadan Osiyo va Evropaning urtacha va sovuk zonalaridan utadigan bolgan deb kursatadi. Keyinchalik kuplagan olimlar (V.G.Aleksandrov, M.P. Papov, A.G.Taxtadjan va bosh.) yopik shakllar orasida kelib chikishi buyicha birinchi urinda turuvchanligini kursatadi. Bu olimlarning barchasi daraxtlarning xayotiy shakllari, ut usimliklarning barchasi ikkinchi bulib paydo bulgan deganlar «Samotik reduktsiya» nazariyasini tasdiklaydigan nazariy terminni 1940 yillari N.G. Papov taklif kilgan.
Raunkierning fikri buyicha revolyutsiyalik tariyxning erta davrining iklimi nam tropikalik oblastidagidek bir kolibda issik va nam buli fanerofitlar u’stunlik kilgan. Shuning uchun xam evolyutsiyaning kadimgiligi buyicha daraxtning xayotiy shaklini birinsi uringa kuygan. Undan boshka xam usimlik shakllari keyin paydo bulgan etib, h’ozirgi vaktda daraxtdan utga va kup yillik utdan utning bir yillik shakliga utgan degan xayotiy shaklning asosiy revalyutsion yunalshishining kontseptsiyasi solishtirma anatomiyaning morfologiyaning paleobotanikaning, botanikaning, geografiyaning, dalillangan malumotlari asosida kuplagan botaniklar tamonidan kabul kilingan