53-guruh tinglovchisi shoxo‘jayeva Xurshida Kaxramanovnaning

Ilk yoshdagibolalarshaxsishakllanishiningshart-sharoitlari.
Uchyoshlibolalargato‘g‘ritarbiyaberish, ta’siro‘tkazish,Ularningharakatlarinimaqsadgamuvofiqyo‘naltirishorqaliUlardamustaqilholdaovqatlanish, kiyinish, yuvinish, o‘zo‘rniniyig‘ishtirishko‘nikmalarinitarkibtoptirishga, ayrimtopshiriqvavazifalarnipuxtabajarishmalakasinishakllantirishgaerishishmumkin. Mazkuryoshxususiyatlarinitadqiqqilgan N.M. Shchelovanov,D.B. Elkoninvaboshqalarningfikricha, bolaninguchyoshgachao‘sishidaerishganyutuqlariuningxulq-atvorini, bilishjarayonlarinisifatjihatidananchao‘zgartiribyuboradi. Shunga qaramaybolaningo‘sishigakattalarningta’siriyetakchiligiqolaveradi.Bolaningmustaqilligifaqatuningjismoniyvaaqliyimkoniyatida, kuchiyetadiganjarayonganisbatano‘zmunosabatinikattalarningyordamisizamalgaoshirishidaemas, balkikuchiyetmaydiganma’lumamaliyko‘nikmalarniegallayolmaganmuammolarnihaletishdaham ko‘rinadi. Bola «Mengabering», «Men ham qilaman»,«Meniko‘taring», «Men ham boraman» kabitalablarnio‘zistagi
vaehtiyojiniqondirishningmanbasi deb hisoblaydi. Boladavujudgakeladiganxohish, istakningqondirilishikattalartomonidanboshqariladi. Mana shudavrdanamoyonbo‘ladigantarbiyajarayonidagiayrimqiyinchiliklarningtashqivaichki
belgilariboladagio‘jarlik, negativizm, qaysarlik, injiqlik, kattalarningbolalarnazaridaobro‘sizlanishivaqadrsizlanishikabilarbilanbog‘liq. Bu yoshdagibolalarning his-tuyg‘ularivairodasidamuhimo‘zgarishlarsodirbo‘ladivabularninghammasiboladagixudbinlik, rashk, sharoitbilanbog‘liqbo‘lganqaysarlikkabilardayaqqolko‘rinadi. Bolaningshaxsiganisbatane’tiborsiz, mensimaymunosabatdabo‘lishbolalardagiinjiqliklarning bosh sababchisihisoblanadi.Bolaningxulqidama’lumsharoitta’siribilanpaydobo‘lgano‘jarlikvanoma’qulqiliqlarmavjudligiuningpsixikasidajiddiyo‘zgarishro‘yberganini, endibolagauninghozirgio‘sishdarajasinihisobgaolibmunosabatdabo‘lishzarurliginibildiradi.Bolalarpsixikasidavujudgakeladiganinqirozsabablari:
– kattalarbolaningjismoniyvaaqliyimkoniyatlarini;
– xohishvaistaginimustaqilholdaturmushdaqarortoptirishga
intilishini;– ayrimko‘zgatashlanganqiyinchiliklarnibartarafqilishga
urinishini;– o‘zholichaishtutishnicheklashlaridir.
Kattalarbolaningmustaqilligiga, istagigaqarshiturmasdan,mumkinqadaristagiga, intilishigayordambersalar, uningshaxsinishakllantirishjarayonidagiqiyinchiliko‘z-o‘zidanbarhamtopadi, nizolarningoldiolinadi. OiladavaMTMda
shaxslararomunosabatlarningilmiyasosdaqurilishi, pedagogic odobdoirasidanchetlashmaslikyuqoridagiziddiyatlarningoldinioladi.Bolaningxohishvaistagiularningtasavvurlaribilanbog‘liqbo‘lib, faoliyatturlarida (rollio‘yinlar, ijodiy, tasviriyvakonstruktivfaoliyat, soddamehnatfaoliyati) yaratiladi.Bola o‘zfaoliyatidatevarak-atrofdaginarsalarvahodisa363lar to‘g‘risidagitasavvurobrazlaridanamaliyfoydalanishbilanchegaralanibqolmay, ularganisbatano‘ziningshaxsiyemotsionalmunosabatini ham bildiradi. Bu holko‘pinchaularningijodiyo‘yinlaridayaqqolko‘zgatashlanadi. Ijodiyo‘yinlardabolaningkattalarfaoliyatihaqidagi, ularningo‘zaromunosabatito‘g‘risidagitasavvuriaksetadi, u o‘zinikattalarbilanbirgaharakat qilayotgandek his etadi, hattovoqelikningbevositaqatnashchisivazifasinio‘taydi.Bundayvaziyatlarboladayangidanyangixohish-istaklarnikeltiribchiqaradi. Hatto, bolaningo‘ziunchaqiziqmaydiganfaoliyatgaham undashiyokitanishfaoliyatgayangichashaklvamazmunberibunibajarishgayo‘naltirishimumkin. Psixologikmanbalardanma’lumki, mazkuryoshdagibolalarningo‘zlarixohlamaydiganzerikarlifaoliyatga (chunonchi, yozishga, rasmchizishga, mehnatga, harakatlio‘yinga) majburqilishmumkinemas. Ularo‘zlarixohlamaganmashg‘ulotlardajudatezcharchaydilar.
Shundaymashg‘ulotlargaamaliyjihatdanyondashilsa,bolalarishgaastoydil, butunvujudlaribilankirishibketadilar.Natijadaulardashumashg‘ulotgaijodiymunosabatvujudgakeladi.3 yoshlibolalaro‘zlarinio‘zgalarbilantaqqoslayboshlaydilar,buningnatijasidaboladao‘z-o‘zinibaholashvujudgakeladi.