А. Д. Чудаков гиймятляр вя гиймятин
Yüklə 2,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
325
,Şəkil 8.4. Bazar iştirakçılarının kateqoriyaları.
təsir göstərən müxtəlif sosial qüvvələrlə xarakterizə olunur. Müəssisənin fəaliyyəti üçün makro mühitin təsir faktorları şəkil 8.5-də göstərilmişdir.
Demoqrafıik mühit-tələbat mallarını həyata keçirən əhali sayılır. Əhalinin ümumi sayı, yaş strukturu, təhsil səviyyəsi və s. xüsusiyyətlər tələbat strukturuna əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərir.
Şəkil 8.5. Müəssisənin fəaliyyətinə təsir göstərən makromühit amilləri.
Doğumun azalması əhalinin ümumi qocalmasına səbəb olacaqdır. Bu da öz növbəsində idman mallarına və oyun avadanlıqlarına qarşı tələbatın azalmasına, eyni zamanda tibbi xidmətlərə, dərman vasitələrinə və s.tələbatın artmasına səbəb olacaqdır. Əhalinin şəhərlərdən şəhər kənarlarına və ya kənd yerlərinə miqrasiya olunması nəticəsində tikinti və bəzək materiallarına, bağ təsərrüfatı işlərini aparmaq üçün avadanlıqlara və s. məhsullara tələbatın artması müşayət olunacaqdır. Təhsil səviyyəsinin artması ilə əlaqədar əhalinin kitab və jurnal məhsullarına, turist xidmətlərinə və s. tələbat da artacaqdır. qtisadi mühit əhalinin alıcılıq qabiliyyəti ilə xarakterizə olunur və hansı ki, onlar da gəlirlərin ümumi səviyyəsi, kredit imkanları, qtisadi mühit Təbii amillər Demoqrafik mühit Elmi-texniki nəaliyyətlərin
Mədəni amillər Siyasi hüquqi amillər Mikro Müəssisə mühit
326
nəğd pul yığımı, inflyasiya, işsizliyin səviyyəsi, iqtisadi yüksəliş və tənəzzülünün meylləri və s. ilə müəyyənləşdirilir.
qtisadi mühitin müxtəlifliyi şəraitində müəssisənin müvəffəqiyyətlə fəaliyyət göstərməsi üçün şəkil 8.6-da göstərilən həmin dəyişiklərin əsas istiqamətlərini diqqətlə öyrənmək lazımdır.
Şəkil 8.6. Müəssisənin fəaliyyətinə iqtisadi mühitin təsiri komponentləri.
Müəssisənin fəaliyyətinə təbii mühitin təsirlərini aşağıdakı formada xarakterizə etmək olar: təbii resursların ayrı-ayrı növləri üzrə qıtlığın əmələ gəlməsi müəyyən dövrdə istehsalın artım səviyyəsi ilə əmələ gələ bilər. Bu o zaman əmələ gəlir ki, bu və ya digər xammal növünü əldə etmək üçün böyük xərclərin çəkməsi tələb olunur. Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, bir qayda olaraq təbii ehtiyatlar yenidən əmələ gəlmir.
Enerjinin bahalaşması ilə əlaqədar bir sıra enerji daşıyıcılarınа, məsələn, neft, qaz və ya daş kömür kimi strateji təbii xammallara qıtlıq yaranmışdır. Bu cür vəziyyətlərdə ya alternativ ənənəvi daşıyıcıların qtisadi mühit Əhalinin ayrı-ayrı qruplarının gəlirlərinin dəyişməsi Əhalinin ayrı-ayrı qruplarının xərclərin strukturunun dəyişilməsi Gəlirlərə görə əhalinin təbəqələşməsi Yaşayış yerindən asılı olaraq xərclərin strukturunda əmələ gələn дяйишикликляр Yaşayış yerindən asılı olaraq gəlirlərin strukturunda əmələ gələn дяйишикликляр
327
axtarıb tapmasına, ya da həmin enerji daşıyıcılardan istifadə edən müəssisə özünün istehsal etdiyi malların qiymətlərini qaldırmasına getməlidir.
Ətraf mühitin çirklənməsi də istehsal-satış fəaliyyətinin nəticələrinə mənfi təsir göstərə bilər. Ətraf mühitin çirklənməsinin qarşısını almaq üçün müəssisə ya xüsusi təşkilati və texnoloji tədbirlər həyata keçirməli, ya da böyük məbləğdə cərimələr ödəməli, bəzən də istehsal fəaliyyətini dayandırmalıdır. Bütün bunlar müəssisənin buraxdığı mallarının qiymətinin artmasına gətirəcəkdir.
Müəssisənin istehsal-satış fəaliyyətinə təsir göstərən makro mühitin faktorlarından biri də elmi-texniki tərəqqini də unutmamalıyıq.
Yeni texnikanın tətbiqi ilə əlaqədar köhnənin çıxarılması və ya müasir nöqteyi nəzərindən istehsal üçün yararsızlığı haqqında mülahizələr də söyləmək mümkündür. Məsələn, inteqral sxemlər elektrovakum priborlarını sıxışdırıb sıradan çıxartmışdır.
Xarici tədqiqatçıların məlumatına görə elmi-texniki və təcrübə- layihə işlərinin aparılmasından ötrü ən böyük xərclər raket-kosmos texnikası, elektro texnika, maşınqayırma sənayesi, kimya və həmçinin kommunikasiya texnologiya sənayesi müəssisələrinin payına düşür.
Elmi-texniki inkişaf üçün
yüksək xərclər
(məsələn, mikroelektrotexnika, inteqral sxemlər, kompüter texnikası) sənaye cəhətdən inkişaf etmiş böyük ölkələr üçün də xarakterikdir.
Yenə də qeyd etmək lazımdır ki, böyük elmi nailiyyətlərinin tətbiqini tələb edən sahələr dövlət siyasətinin ən nüfuzlu sahələrindən sayılır.
Nəhayət, makroiqtisadi faktorlardan siyasi-hüquqi mühiti də nəzərə almaq lazımdır. Bu cür mühit dedikdə, verilmiş dövlətdə hüquqi və fiziki şəxslərin sahibkarlıq fəaliyyətini tənzimləyən qanunların və ya digər hüquqi sənədlərin qəbul edilməsi anlaşılır.
Makroiqtisadi mühiti öyrənməkdən ötrü aşağıdakı məsələləri həll etmək lazımdır: • tədarükçülərin və istehlakçıların bazarının analizini aparmaq; • stehsal və tədarük bölgüsünün konsepsiyasını işləyib hazırlamaq; • nəqliyyat növlərini seçmək və anbarların strukturunu və onların yerləşdirilməsi; Yüklə 2,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|