285
etməsindən gedir. Əks halda, həmin texnikanı istifadə edən müəssisəyə
ciddi ziyan dəyəcəkdir. Çox hallarda bu жür texnikanı müvafiq olaraq
alan zaman mövcud normativ və ya onun keyfiyyət tələbləri ilə
yoxlamaq mümkün olmur. Belə hallarda istehsalçınin ticarət markasının
böyük nüfuzuna və hörmətinə arxalanmaq lazımdır. Beləliklə, nüfuzlu
ticarət markasını təmsil edən istehsalçı öz rəqiblərilə müqayisədə öz
mallarına daha yüksək qiymət qoya bilər.Belə halda onlar rəqiblərə
münasibətdə daha aşağı qiymət təklif etməklə malın real dəyərini alıcıya
deməkdə çətinlik çəkmiş olarsınız.Alıcılar tərəfindən müəyyən vaxt
müddətində daha yüksək qiymət səviyyəsinə razılaşmaq da olar. Bu, ilk
növbədə bu və ya digər məhsulun keyfiyyəti haqqında informasiyanın
kifayət qədər olması və ictimai həyatda meydana gələn texniki tərəqqi
ilə bağlıdır. Bu və ya digər malın alınmasına qədər keyfiyyətin
ümumilikdə müqayisə edilməsi zamanı xüsusi test xidmətləri müxtəlif
malların satışının təşkil etdiyi dövründə potensial alıcıların müqayisəli
reytinqini dərc edirlər. Həmin nəşrlər adətən xüsusi jurnallarda dərc
edilir ki, onlar da alıcı sorğularına həlledici təsir göstərir.
Qiymət
vasitə
si
ilə
mə
hsulun
keyfiyyə
tinin
müə
yyə
nləş
dirilmə
si. Bir sıra hallarda alıcı bu və ya digər malın
keyfiyyəti haqqında qiymətdə olduğu kimi mülahizə yürüdə bilməz.
Xarakterik nümunə kimi yad bir şəhərdə mehmanxana seçimini
göstərmək olar. Bir qayda olaraq mehmanxana xidmətləri yüksək
olduğu yerdə onlarkeyfiyyəti də yaxşı olacağı haqqında müştəri
düşünür. Bütün məhsullar, hansı ki qiymətinə görə keyfiyyətinin
müəyyənləşdirilməsi haqqında mülahizə yürütmək lazımdır ki, onlar da
üç qrupa bölünür: nüfuzlu məhsullar, ekskluziv mallar, alıcılar üçün
digər keyfiyyət göstəriciləri olmayan mallar.
Müşahidələr göstərir ki, potensial alıcılar məhsulun qiymətini
daha çox keyfiyyət göstəricisi kimi qəbul edirsə, onlar mütləq qiymət
həddini və ya qiymət artımına daha az həssaslıq göstərirlər. Həmçinin
əksinə, alıcıların təsəvvürünə görə yüksək qiymət verilmiş məhsulun
alınması üçün əsas sübut kimi xidmət göstərə bilir.
Xüsusi olaraq, bunları kifayət qədər nüfuza malik malların
(məsələn, bahalı avtomobillər), həmçinin bir sıra eksklйuziv malların,
yəni ki, müstəsna kimi müəyyən şəxslər üçün nəzərdə tutulmuş malların
nümunəsində görmək olar. Axırıncı halda qaldırılmış ödənişlər,
(məsələn, biznes-klasda uçmaq üçün aviabileti) alıcıların əhatəsindən
daha imkanlı şəxsləri kənarlaşdırmaqdır.
286
Mə
hsulun (malın) bahalıq ölçüsü. Yəqin etmək olur ki,
alıcının imkan daxilində mövcud olan vəsaitdən və ya mütləq həcmdən
məhsulun qiyməti çox olduqda alıcı həmin məhsulun qiymət
dəyişilikliyinə daha həssas olur. Bu sadə şəkildə onunla izah olunur ki,
məhsul nə qədər baha olsa, onun daha ucuz əmtəə ilə əvəz etməli böyük
əhəmiyyət kəsb edir. Əksinə, müxtəlif satıcılar arasında eyni bir
məhsulun müxtəlif qiymətlərlə satılması zamanı ən ucuz qiymət
həddində satılan həmin mala bir qayda olaraq alıcılar tərəfindən
əhəmiyyət verilmir.Bu cür mallar sadəcə olaraq təsadüfi hallarda alınır
və satıcılar orta bazar qiymətində uçotunun aparılması üçün dəqiq
qaydada məşğul olmaya da bilərlər.
xtisaslaşdırılmış nüfuzlu dükanlarda adi məhsulların yüksək
qiymətlərlə satılması digər xarakterə malikdir. Bu cür dükanlarda adətən
ümumi istifadə üçün nəzərdə tutulmuş dükanlardan fərqli olaraq alıcılar
daha imkanlı olurlar. Həmin alıcılar öz vaxtlarına qənaət etmək
məqsədilə etibarı qazanmış alıcıdan daha yüksək qiymətə malı almağa
hazırdır.
Tələbat effekivliyinin nəticələndirilməsinin əhəmiyyəti. Çox
zaman alınmış mal sonuncu zəruri nəticəsini əldə etmək üçün texnoloji
zəncirin elementlərindən biridir. Məhz sonuncu nəticəyə görə istehsal
edilmiş malın satışı zamanı xərclərin effektivliyini qiymətləndirmək
olar. Ümumi xərclərin həcmində bu aralıq məhsula nə qədər çox xərc
payı düşərsə, onda alıcı bu məhsulun qiymətin dəyişilməsində daha çox
həssaslıq göstərəcəkdir. Məsələn, bağ sahibi nəticədə tələb olunan
tərəvəz məhsulunu yetişdirmək üçün kübrə alır. Bol məhsulu əldə etmək
üçün sahibin nöqteyi-nəzərinə görə bağına kifayət qədər xərc
cəkməlidir. Yüksək məhsuldarlığa nail olmağa görə çəkilən xərclər
arasında kübrə üçün ödənilən vəsait kifayət qədər az olduğundan və
yetişdirdiyi məhsulların dəyərinin artırılması bağ sahibi üçün nəzərə
çarpacaq qədər görünmür.
Malların alınmasında xərclərin bölüşdürülməsi imkanları.
Bir sıra hallarda alqıya görə tam ödəmə alıcı tərəfindən deyil, üçüncü
şəxs tərəfindən icra edilir. Nadir hallarda xərclərin müəyyən hissəsini
bu və ya digər fiziki şəxs, qalan hissəsini isə öz müəssisəsi ödəyir.
Məsələn bu mənzil alınması (az həcmdə xərcləməklə) və ya hava
nəqliyyatına biıet alınan zaman ola bilər. Bu cür hallarda alıcılar
müəyyən malın qiymətinin artmasına o qədər də həssaslıq göstərmirlər.