A. M. Allahverdiyev m.İ. Bağirova

dan  eritrositin  yaşadığı  dövrdə  qanda  olan  qlükozanın  orta  qa- 
tiligini  xarakterizə  edir.  Bu  göstərici  şəkərli  diabet  xəstəliyi 
zamanı  normadan artiq olur.  Qlii-Hb-nin normadan artiq olmasi 
şəkərli  diabet  xəstəliyinin  müalicəsinin  düzgün  apanlmadığını 
göstərən əsas  me'yarlardan  biridir.  Hemoqlobin  populyasiyası- 
nın  gəncləşm əsi  zamanı  isə  (m əsələn,  orqanizmdə  eritropoez 
və  hemoqlobin  sintezi  sür'ətləndikdə)  Qlü-Hb-nin  miqdan 
azalır.
Normal göstəriciləri:  4-8%
Diabet  xəstəiiyinin  müalicəsi  düzgün  apanldıqda  bu  göstə- 
rici normal  səviyyənin yuxan  hüdudunda»  düzgün  apanlmadıq- 
da isə normadan artıq -   13-20% olur.
Artmasına səbəb olan  hallar:
Qurğuşun zəhərlənm ələri 
Xronik böyrək çatışmazlığı 
Splenektomiya 
Talassemiya
Qan serumunda triqliseridlərin artması 
Azalmasına  səbəb olan  hallar:
Hamiləlik
Hemoqlobinopatiyalar
Hemolitik anemiyalar (irsi və qazamlma)
Anadangəlmə sferositoz 
Kəskin və xronik qanitirmələr
4.9. HAPTOQLOBULİN
Haptoqlobulin  (Hp)  -   qlikoprotein  strukturlu  plazma  zülalı 
olub,  elektroforez zamanı  oj-qlobulinlər fraksiyasımn  tərkibin- 
de  hərəkət  edir.  Elektroforez  zamanı  haptoqlobulinin  bir  neçə 
yanmfraksiyası  ayırd  edilir.  Hp  l- I ;  Hp  2-2;  Hp  2-1;  Hp  1-2. 
Bu  zülalm  əsas  funksiyası  plazmadakı  sərbəst  hemoqlobini 
özünə birləşdirməkdon  ibarətdir.  Plazmadakı sərbəst hemoqlo- 
binin  1%-ə  qədəri haptoqlobulinlə  birləşir.  Hp  1-1  hemoqlobi- 
nin  1  molekulu  ile,  Hp  2-2  isə  iki  molekulu  ilə  birləşe  bilir. 
Hemolitik anemiya zamam piazmadakı  haptoqlobulinin  miqda- 
П 
kəskin  surətdə  dəyişir.  Dərman  m ənşəli  anemiyalar  zamanı

---

plazmada  haptoqlobulinin  miqdan  xüsusile  azalır.  Buna  görə 
qan  serumunda  haptoqlobulinin  qatıhğma  əsaslanmaqla,  ane- 
miyanm ağırlıq dərəcəsi haqqında mühakime yürütm ək olar.
Qanköçürmələrin  klinik  effektivliyinra  tə'yin  edilməsində 
haptoqlobulinin analizinin böyük əhəm iyyəti vardır.
Normal göstəricilən:
60-270 mq/dl
Artmasına səbəb olan hallar:
Şəkərli diabet 
Aplastik anemiyalar 
Hockin xəstəliyi 
Limfosarkoma 
Dermatomiozit 
Skorbut
Kollagenozlar, arailoidoz 
Nefroz
Revmatik artrit 
Bə'zi infeksiyalar 
Toxumaların irisahəli nekrozlan 
Travmalar
Hormonal preparatlarla (steroidlər və androgenlər) müalicə
Od yollarının tutulması ilə əlaqədar olan xəstəlikiər
Azalm asına səbəb olan  haUan
Qaraciyər sirrozu
Talassemiyalar
Meqaloblastik anemiyalar
Sideroblastik anemiyalar
Dərm an  m ənşəli  hemolitik  anemiyalar:  qlükoza-
6
-fosfatde- 
hidrogenaza,  pinıvatkinaza  fermentləri  çatışmayan  şəxslərdə 
bə'zi  dərman  preparatlan  ilə  (primaxin,  sulfanilamid  preparat- 
lan və s.) müalicə
Autoimmun hemolitik anemiyalar
Transfuziya
Bə'zi  irsi xəstəliklər
Yenidoğulma

---

5. HORMONLAR
5.1.  ANDROSTENDİON
Androstendion -  böyrəküstü vezinin qabıq  m addəsində  sin- 
tez  ediİən  qeyri-spesiflk  cinsiyyət  hormonudur.  Bu  birləşmə 
orqanizmdə  androgen  və  estrogen  horm onlannın  sintezi  üçiin 
Ukin  substrat  kimi  istifadə  edilir.  Menopauza  (klimaks)  döv- 
ründə  qadm  orqanizminde  androstendiondan testosteron  və  es- 
tron  kimi  hormonlar  sintez edilir.  Qanda androstendionun  qatı- 
lığı digər androgenlərlə paralel surətdə dəyişikliyə uğrayır. 
Normal göstəricilər:
Qadmiarda:  82-132  nq/di,
Kişilərdə;  113-189 nq/dl
Artmasına səbəb olan hallar:
Böyrəküstü vəzinin anadangəlmə Ь1реф1аг1уа51 
İtsenko-Kuşinq xəstəliyi 
Yumurtalıq stromasının Ы реф
1
аг
1
уаз
1  
Yumurtalıq şişləri 
AK.TH sekresiya edən şişlər
Şteyn-Levental sindromu (yımıurtahğın ikitərəfli polikistozu) 
Bəzi hormonal preparatlar:  (AKTH, xlomifen və s.) 
Azalmasına səbəb olan  hallar:
Orağabənzər hüceyrəli anemiya 
Yumurtalıq çatışmazlığı 
Böyrək çatışmazlığı
Bə'zi hormonal  preparatlar:  prednizolon,  deksametazon, me- 
tilprednizolon və başqa kortikosteroidlər
5.2. PARATHORMON (PARATİROKRİN)
Bu  hormon  paratiroid  vəzilərində  sintez  edilir  və  kalsiurn- 
fosfor mübadiləsinin tənzimində iştirak edir.
Normal göstəriciləri:
430-1860 pq/ml  (C-terminal)
230-630 pq/ml (N-terminal)

---

Q  е у  d:  Plazmadakı  kalsium  və  maqnezium, paratiroid h o r 
monunun  plazmadakı  m iqdanna  tə'sir  etdiyinə  görə, parathor 
monla birlikdə tə'yin edilməlidir.
A rtm a sm a  səb ə b  olan hallar:
Birincili hiperparatiroidizm
İkincili  hipeфaгatiгoidizm
Xronik böyrək çatışmazhğı
Psevdohipoparatiroidizra
Ailəvi (familial) hipokalsiurik hiperkalsiemiya
Litium m ənşəli hiperkalsiemiya
Parathormon ifraz edən bə'zi ektopik şişler
Hamiləlik
Böyrəkdaşı  xəstəliyi (nefrolitiaz)
Xronik böyrək çatışmazlığı 
D vitamini çatışmazlığı 
A zalm asına səb əb  olan  hallar;
Sarkoidoz
Hipertiroidizm
Paratiroidektomiya
Hipoparatiroidizm
5.3. KATEXOLÄMİNLƏR
Bu  qrupun əsas  num ayəndələri  adrenalin  (epinefrin)  və  no> 
radrenalindir  (norepinefrin).  Adrenalin  əsasən  böyreküstü  və- 
zinin beyin  maddəsindən,  noradrenalin  isə  simpatik  sinir ucla- 
nndan  ifraz edilir.  Bu  hormonlann hər ikisinin sekresiyası sim­
patik  sinir  sisteminin stimulyasiyaedici  tə'siri  nəticəsində  həy- 
ata keçir.  Adrenalin  və  noradrenalin  damar tonusunun  və  arte- 
riyal  təzyiqin  tənzim ində  xüsusilə  mühüm  əhəm iyyətə  malik- 
dir.  Bıından  əlavə,  m üxtəlif vegetativ funksiyalann tənzimində 
bu hormonların rolu vardır.  Adrenalin həm  də m addələr müba- 
diləsinin tənzim ində  (o  cümlədən,  qlikogenoliz və  lipoliz  pro- 
seslərində)  iştirak edir.  Kiinik laboratoriyalarda bu  horm onlan 
çox  vaxt  gündelik  sidiyin  tərkibində  analiz  edirlər.  Çimki  bu 
hormonlann  gün  ərzində  orqanizmdən  xaric  olan m iqdan  sek- 
resiyamn səviyyəsini əks etdirir.

---