A. M. Allahverdiyev m.İ. Bağirova

Fizioloji rolu:  PP  vitamini xassəsinə 2 bioloji  aktiv maddə 
~  nikotin  turşusu  (niasin)  və  nikotinamid malikdir.  Bu  vitamin 
toxumalarda  mühüm  oksidləşmə-reduksiya  proseslərində  ko- 
faktor  funksiyası 
daşıyan 
nikotinamidadenindinukleotidin 
(NAD)  və  nikotinamidadenindinukleotid-fosfatm  (NADF)  tər- 
kibinə  daxil  olur.  PP  vitamini çatışmazlığı özünü səpgi  ilə  mü- 
şayiət  edilən  dəri  xəstəlikiəri  və  mədə-bağırsaq  sisteminin 
funksiyasınm  pozulmalan  -   diarreyalar  şəklində  göstərir. 
Yüksək  konsentrasiyalan  isə  qaraciyərin  zədəlenm əsinə,  dia- 
betə,  qastritə,  oftalmopatiyaya,  sidikdə  sidik  turşusunun  və 
qanda homosisteinin artmasma səbəb ola bilər.
Günlük tələbat:
Qadmlar üçün:  15 mq 
iCişilər üçün:  19 mq 
Təbii m ənbələri:
Araxis,  аф а, pivə mayası, balıq və s.
Normal göstəriciləri:
17,5-46,5 m m ol/di 
Artmasma səbəb oian hallar:
Düzgün apanlmayan müalicə 
Qaraciyərin zədəlenm əsi 
Azalmasma səbəb olan hallar;
Pellaqra xəstəliyi 
Alkoholizm 
Hartnup sindromu
7.1.4. 
vitamini (adermin, piridoksln)
Fizioloji  rolu: 
vitaminləri  qrupuna piridoksin  (piridok-
sol),  piridoksal  və  pirodoksamin  aiddir.  Bunlar  bütün  bioloji 
proseslərdə,  xüsusilə  aminturşularm  metabolizmində  və  bio- 
sintezində  iştirak  edirlər.  В^,  vitamininin porfirinlərin  sintezin- 
də  xüsusi  rolu  vardır.  Buna  görə  də  B^  vitamini  çatışmazhğı 
zamanı  hipoxrom  anemiya  inkişaf  edir.  Bundan  başqa,  toxu­
malarda  yağlann  sintez  edilməsi,  toplanması  və  oksidləşmə-

---

sində  də  bu  vitaminin  mühüm  rolu  vardır. 
vitamini  hücey- 
rəiərdə  zülallann  və  qaraciyər qlikogeninin  eneıji  mübadiləsi- 
nə  cəib  edilməsinə  şərait  yaradır. 
vitamininin  həm   də  im- 
mun  sistemin  və  sinir  neyrotransmitterlərinin  fəaliyyətində 
rolu vardır.
Təbii m ənbələri:
Kartof. banan, üzüm, mercimək, buğda, paxla və s.
Günlük tələbat:
Qadınlar üçün:  1
, 6
 mq 
K işilər üçün; 2,0 mq 
Normal  göstəriciiəri:
20-121  mmoI/L
Azalmasına səbəb olan hallar:
A z qidalanma
Malabsorbsiya sindromu
Hidrazinlə zəhərlənm ə
Normal hamiləlik
Şəkərli diabet
Pellaqra
Bronxial astma
H am iləlik nefropatiyası
B öyrək çatışmazlığı
Oral kontraseptiv prcparatlann qəbulu
Xronik alkoholizm
7.1.5. Fol turşusu
Fol turşusunun əsas bioloji əhəm iyyeti nuklein turşulannm  
tərkibinə  daxil  olan  purin  əsaslanm n  sintezindəki  iştirakı  ilə 
əlaqədardır.  Bu  prosesdə  fol  turşusu  ile  birlikdə  B
, 2
  vitamini 
də  iştirak  edir.  Buna  görə,  fol  turşusu  çatışmazlığmın  əsas  kJi- 
nik  əlam ətiəri  B
, 2
  vitamini  çatışmazlığmın  əlam ətlərinə  bən- 
zəyir.  Lakin  B,,  vitaminindən  fərqli  olaraq,  fol  turşusu  böyü- 
məni  daha  çox  sür'ətləndirir.  Fol  turşusu  çatışmazlığı  şəraitin- 
də  qamn  formalı  elementlərinin (xüsusən eritrositlərin)  miqda- 
П 
kəskin şəkildə azalır, makrositar anemiya inkişaf edir.

---

Təbii m ənbələri;
Lobya,  m eyvə-tərəvəzin yaşıl  yarpaqlan,  sitrus  meyvələri, 
buğda.  ə t və  s.
G ünlük tələbat:
400 mkq
H am iləlikm üddetində:  800 mkq 
Normal göstəriciləri:
Sağlam şəxslərin qan serumunda 3-18 mkq/ml 
Eritrositlərdə:  160-640 rakq/ml 
Artmasına səbəb o]an ballar:
Vegetaryanlıq
В
1 2
 vitamini çatışmazlığı (xəstelərin bir qisraində) 
Bağırsaqlarda fol turşusu sintez edən bakteriyalann çoxalması 
Azalmasma səbəb olan  hallar:
B
, 2
 vitamini çatışmazlığı olan xəstələrin 60%-i
Qaraciyər xəstəlikləri
Hamiləlik
Yenidoğulmuşlar
Eksfoliativ (qabıqlanan) dermatit
Щ
 ♦
U rək və damar xəstəlikləri
Alkoholizm
Hemolitik anemiyalar
Karsinomalar
Az qidalanma
Qaraciyər xəstəliyi (sirroz)
Fol  turşusu  ilə  antaqonist  olan  dərman  preparatlannm  
(metotreksat,  aminopterin,  ametopterin və s.) qəbulu 
Qidada bitki m enşəli ərzaqlarm məhdudlaşdınlması
7.1.6. B
,2 vitamini
В
, 2
  vitamini,  fol  turşusu  ilə  biriikdə,  normal  eritropoez 
prosesində  m ühüm   rol  oynayır.  Bu  vitaminlərdən  hər  hansı 
birinin çatışmazlığı meqaloblastik anemiyanın inkişafına səbəb 
olur.  B
, 2
  vitamininin  dərman formalannın tərkibinə  sian qrupu 
ve  kobalt  atomu  daxil  olduğuna  görə,  ona  siankobalamin  adı 
verilmişdir (təbii m ənbələrdə  isə  serbəst B
, 2
 vitamininin tərki-

---

bində  sian  qrupu  olmur).  Bu  vitaminin  terkibində  kobaltm 
miqdaxı  ümumi  kütlənin  4,5%-i  qədərdir.  Bt
2
  vitamini  tərki- 
bində  metal  ionu  olan  yeganə  vitamindir.  Bu  vitamini  sintez 
edən  mikroorqanizmlərin  metabolizmində  kobaltın  mühüm 
rolu vardır.  B
, 2
  vitamini  orqanizmdə  metil  qnıplarmın aksepto- 
ru  olmaqla,  metabolizm prosesində  m üxtəlif fiinksiyalan  yeri- 
nə  yetirir.  M əsələn,  zülallann  və  metionin  aminturşusunun 
sintezi  zamanı  orqanizmdə  B,,  vitamininin  daşıdığı  metil 
qruplanndan  istifadə  edilə  bilər;  nuklein  turşulanm n  tərkibine 
daxil  olan  azot əsaslannın biosintezində  isə  B
, 2
  vitamininin  bu 
fiınksiyasmm daha b ö ) ^  əhəm iyyəti vardır.
B
| 2
  vitamininin  əsas  bioloji  fünksiyalanndan  biri  -  fol  tur- 
şusu ilə birlikdə hüceyrələrin bölünmə yolu ilə çoxalması üçün 
lazım  olan  DNT-nin  sintezini  tə'min  etməkdən  ibarətdir.  B
, 2  
vitamini  çatışmazlığmm  əsas  səbəblərindən  biri  -   m ə'dənin 
selikii  qişasmdan  ifraz  edilən  daxili  antianemik  amilin  çatış- 
mazlığıdır.  Bu  amil  m ə'də  şirəsinin  tərkibinə  daxiİ  olur; 
kimyəvi  strukturuna  görə  qlikoproteinlər  qrupuna  aid  olan  da­
xili  amil  transkorrin  (və  ya  Kaslin  daxili  amili)  adlamr.  Daxili 
amil  В
1 2
  vitamini  ilə  birləşərək,  m ürəkkəb  zülal  kompleksi 
əm ələ  gətirir.  Bu  kompleks  bağırsaqlarda  В
1 2
  vitaminini  par- 
çalanmaqdan qoruyur və  onun  sorulmasma  şərait yaradır.  Sər- 
bəst  B
, 2
  vitamini  isə  bağırsaqlardan  sorula  bilmir  və  yalmz 
bağırsaq bakteriyalan tərəfindən mənimsənilir.
B
[ 2
  vitamini  çatışmazhğı  qanyaradıcı  sistemin  flınksiya- 
smda  daha dərin  dəyişiklikJər törədir.  Bu  zaman  sümük  iliyin- 
də  eritropoez  prosesi  -   normoblast  hücejrələrin  normal  şəkiİ- 
də  bölünm əsi  və  yetkin  eritrositiərin  (normositlər)  əm ələ  gəl- 
məsi  mümkün  olmur.  Eyni  zamanda İeykosit  və  trombositlərin 
sələfləri  olan  hüceyrelerin  inkişafı  da  ləngiyir.  Bundan  əlavə, 
B
, 3
  vitamini  çatışmazhğı  şəraitində  sinir  hüceyrələrinin  də 
strukturunda  və  funksiyalannda  dəyişikliklər  baş  verir.  Belə- 
liklə,  B
, 2
  vitamininin  normal  miqdan  orqanizmin  böyüməsini, 
sinir  sisteminin  inkişafmı  və  qanyaranma  prosesinin  normal 
gedişini  tə'm in  edir.  Bu  vitaminin  çatışmazlığı  isə  həm in  pro- 
seslərin pozulması  ilə müşayiət edilir.

---