yetakchi o`rin egallab turishida nuklein kislotalar va ularning metabolizmi asosiy
proteolitik fermentlar ta'sirida oqsil va nuklein kislotalarga parchalanadi. Nuklein
kislotalar nukleazalar deb ataladigan fermentlar ta'sirida mononukleotidlarga
40
RNK
n
+ Н
3
РО
4
RNK
n-1
+ NADF (nukleoziddifosfat)
Ushbu reaksiya hujayradagi noorganik fosfat kislota konsentratsiyasini bir
me'yorda saqlanishida hizmat qiladi.
RNK -aza va DNK-azalarning hujayradagi vazifalari bir xil bo`lmaydi.
Masalan, pankreatik ribonukleaza (RNK - aza I ) ekzo-va endonukleaza
xususiyatiga ega bo`lib, turli xil RNK larni parchalaydi. Bular bilan bir qatorda
yuqori spetsifik to`qimali RNK-azalar bo`lib, ular RNK-dagi muayyan bog`larni
uzishda xizmat qiladi. Bu reaksiya ribosom va transport RNK larni shakllanishida
ishtirok etadi.
Oshqozon osti bezining tarkibidagi DNK - aza bir zanjirli molekulani 5'
tomonidagi fosforil guruhidan boshlab oligodezoksiribonukleotidlargacha
parchalaydi. Taloq tarkibida aniqlangan DNK-aza II, DNK ning ikkita zanjiridagi
3'- 5'- fosfodiefir bog`larini katalizlab, 3'-fosfooligonukleotidlarni hosil qiladi.
Restriktaza fermentlari DNK-azaga o`xshab, DNK molekulasini
depolimerlash jarayonini muayyan nuqtalardan boshlaydi. Restriktazalar yuqori
spetsifiklikka ega bo`lib, ma'lum azot asoslari bo`yicha DNK molekulasini
gidrolizlaydi. Bu fermentlar fag va viruslarga tegishli DNK molekulasini nukleotid
qatorini aniqlashda, genetik muhandisligida keng qo`llaniladigan rekombinativ
DNK (gibrid) tayyorlashda ishlatiladi.
Shunday qilib, oshqozon-ichak yo`lidagi bir qator fermentlar ovqatdagi
nuklein kislotalarni nukleotid va nukleozid darajasigacha parchalaydi.
Нosil
bo`lgan mahsulotlar qonga so`rilib, hujayralarga yetkaziladi. Nukleotidlar nuklein
kislotalar sintezida ishtirok etishi bilan birga organizmdagi boshqa metabolitik
jarayonlarda ham qatnashadilar. Nukleotidlar nukleozidlar, purin va pirimidin
asoslari, riboza va dezoksiribozalarga parchalanadi, yangidan sintezlanib, bir-
biriga o`tadi. Bu o`zgarishlar turli fermentlar ta'sirida, bir qator oraliq bosqichlari
orqali sodir bo`ladi.
Dostları ilə paylaş: