Ağayev yusiF ƏHMƏdov səbuhi İstiqlal Yürüşü
Yüklə 5,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
tərkibində bir piyada taboru (38-ci alaydan), 1 süvari bölüyü, 1 topçu tağımı var idi. Şərq cəbhəsi komandanlığı döyüşü idarəetməni yaxşılaşdırmaq üçün qərargahı Qobuya köçürdü. 499 Cənub qrupu düşməni Heybət stansiyasınadək qovdu, burada sovetləri bir zirehli qatar dəstəkləyirdi. Vəziyyətin kəskinləşməsini, bolşeviklərin öz məğlubiyyətlərini onun üzərinə yıxmasını görən, şəhərin müdafiə olunacağına inamını itirən Biçeraxov öz dəstəsi və bir zirehli qatarla cəbhəni tərk edib Biləcəri stansiyası ilə dəniz arasında mövqe tutdu. 500 Biçeraxovun özü ilə İrandan gətirdiyi qüvvələrdən cəmi 300 nəfər sağ qalmışdı, onun dəstəsinin əksər yeni döyüşçüləri Bakı və ətrafların rus kəndlərindən toplananlar idi. 501 Dəstədə həmçinin 4 ingilis zabiti və 50 əsgəri, yük avtomobilləri, bir zirehli avtomobil var idi. 502 O, şimala doğru hərəkət etdi. Bakıda iyulun 30-dan 31-ə keçən gecə daşnak partiya liderləri və bolşevik dəstələrinin rəhbərləri müşavirə keçirərək cəbhəyə 3000 erməni göndəriləcəyi barəsində qərar qəbul etmişdilər. Həmin gecə QİO-nun Şərq cəbhəsi komandanlığı Şimal və Cənub qruplarına iyulun 31-də hücumu davam etdirmək əmrini verdi. Düşmən düşərgəsində olan çaşqınlıqdan istifadə etməklə mümkün qədər irəliləməyə çalışan komandanlıq Cənub qrupuna Heybət stansiyasınadək irəliləmək və Bakıya iki istiqamətdən yaxınlaşmaq əmrini verdi. Şimal qrupu qarşısında dayanan düşmən qüvvələrini əzməli və Bakıya girməli idi. Şəhərdə düşmən qüvvələri məhv ediləndən sonra burada yalnız 13-cü alay qalmalı, qalan hissələr isə şəhərdən çıxarılmalı idi. 503 Avantüra qoxusu gələn bu əmr əslində düşmənin nə qədər qüvvəyə malik olduğunu, onun hansı mövqelərdə dayandığını, şəhərin müdafiəsinin necə təşkil olunduğunu, müdafiəyə cəlb ediləcək hidroaviasiyası və hərbi gəmiləri ilə necə qüvvələrlə mübarizə aparılacağını nəzərə düşmən və hansı almadan verilmişdi. Düşmən qoşunlarının sıxılaraq Bakıya doğru geriləməsi cəbhənin müdafiə xəttini daraldırdı. Buna görə müqavimət qüvvəsini artırmalı idi. Üstəlik komandirlər sursatın tükənməsindən xəbər verir, içməli suyun olmaması isə fəlakət həddinə çatmışdı. Qızmar günəş altında sürətli hücumun təşkili üçün avtomobillər ayrılmamışdı, halbuki Bakı ətrafında keyfiyyətli yollar, türk-Azərbaycan hissələrində qənimət kimi ələ keçirilmiş avtomobillər var idi. Qatarların lokomotivlərində texniki su istifadə olunduğundan bu suyun tükənməsi nəticəsində zirehli qatar döyüşdə iştirak edə bilmir yük qatarlarının dayanması isə cəbhəyə ərzaq, su və döyüş sursatını çatdırılmasını ləngidirdi. Nuru paşanın əmri ilə Yevlaxdan göndərilən 18 çən su iyulun 31-də axşam yola düşmüş və döyüş başlayanadək qoşunlara çatmamışdı. Bir sözlə, iyulun 31-nə planlaşdırılan hücum yalnız cəbhədəki psixoloji duruma hesablanmışdı. Ehtimal olunurdu ki, türk-Azərbaycan qoşunları sürətlə hücuma keçərsə, düşməni müdafiə olunmaq üçün hazırladığı mövqelərdə möhkəmlənə bilməyəcək, çaşqınlıq içərisində geri çəkiləcək. Belə tələsikdə Bakıya hücum təşkil etməyi QİO rəhbərliyindən Ənvər paşa tələb edirdi. Almaniyanın təzyiqi ilə üzləşən və ingilislərin Bakıya qoşun çıxarmaq ehtimalını nəzərdən qaçırmayan Ənvər paşa tezliklə Bakının tutulmasını tələb edirdi. 504 İyulun 31-də qruplar hücuma başladılar. Gecə saat 3:30-da başlayan hücum səhər saat 8:00-da düşmənin Xırdalan ətrafında yaratdığı müdafiə mövqelərinin (səngərlər, tikanlı məftillər) yarılması ilə nəti-cələndi. 505 Sumqayıt istiqamətinə göndərilmiş dəstə buradakı düşmən hissələrini məğlub etmişdi. Dəstə şimala gedən bütün yolları kəsməklə sovetlərin Abşeron yarımadası çərçivəsində mühasirəyə alınmasını tamamladı və Şollar su xəttinə nəzarəti ələ keçirmək Şimal qrupunu içməli su ilə təmin etdi. 506 Şimal qrupu Heybət stansiyasından 2 km şərqdə yerləşən 905 №-li yüksəkliyi tutdu, sonra Xırdalanı azad etdi. Lakin geri sıxılan düşmən dəstələri birləşərək sahil xəttinə yaxınlaşmış hərbi gəmilərinin açdığı atəşlə, həmçinin havadan türk - Azərbaycan qoşunlarını bombalayan 2 aeroplanın dəstəyi ilə əkshücuma keçdilər və 905 №-li hündürlüyü geri aldılar. Yeni qüvvə göndərməklə Şimal qrupu rəhbərliyi vəziyyəti düzəltdi və yenidən 905 №-li hündürlüyü tutdu. Şimal qrupu hücumu genişləndirərək əvvəlcə Coratı, sonra Hacı Həsən kəndi ətrafındakı təpələri ələ keçirdi. Cənub qrupu Nəvai və Ağbulaq 499 Yuceer N. Birinci Dünya savaşında, s.100-101 500 Дарабади П.Г. Военные проблемы, с.120. 501 Görüryılmaz M. Türk Kafkaz İslam Ordusu, s.95. 502 Görüryılmaz M. Türk Kafkaz İslam Ordusu, s.133. 503 Süleymanov M.S. Qafqaz İslam Ordusu, s.251. 504 Yuceer N. Birinci Dünya savaşında, s.97. 505 Süleymanov M.S. Azərbaycan Ordusu, s.115. 506 Yuceer N. Qafqaz İslam Ordusunun Bakı şəhərini azad etməsi, 335. 133 Yüklə 5,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|