Almannavarnir

18.2Menntun

Menntun vinnueftirlitsmanna fer fram hjá Vinnueftirliti ríkisins og er fyrst og fremst í höndum sérfræðinga hjá stofnunni. Einnig eru fengnir sérfræðingar annars staðar frá til að fjalla um sérhæfða þætti. (Munnleg heimild: Þórunn Sveinsdóttir og Ólafur Hauksson.)

Námið:
Nýráðnir vinnueftirlitsmenn byrja á því að fara í gegnum 36-37 daga nýliðaþjálfun þar sem þeim eru kynnt starfsemin. Að lokinni nýliðaþjálfuninni tekur við grunnmenntun.
Umfang og innihald grunnmenntunar var endurskoðað árið 1993. Námskeiðin telja samtals 891 kennslustund eða um 22 vikur. Farið er í meginatriðum yfir eftirfarandi: Stjórnun og rekstur (124 klst.); Kennslufræði (32 klst); Vinnuvistfræði (174 klst.); Vinnuslys og slysavarnir (103 klst.); Framkvæmd eftirlitsstarfsins (152 klst.); Sérnámskeið (216 klst.); Önnur námskeið (90 klst.). Vegna lítillar nýliðunar meðal eftirlitsmanna nær námið yfir nokkuð langt árabil. Til að leysa þann vanda er unnið að því að taka upp fjarnám. (Heimild: Þórunn Sveinsdóttir hjá Vinnueftirliti ríkisins.)
Starfslið:
Nám fyrir vinnueftirlitsmenn er fyrst og fremst í höndum sérfræðinga hjá stofnuninni, en einnig eru fengnir sérfræðingar annars staðar frá til að fjalla um sérhæfða þætti.
Símenntun:
Að jafnaði hafa verið haldin tvö námskeið á ári fyrir eftirlitsmenn í fyrirtækjaeftirliti, alls u.þ.b. 8-10 dagar á ári. Í framtíðinni er stefnt að því að hafa námskeiðin fleiri og styttri. Að auki sækja eftirlitsmenn námskeið hjá öðrum fræðslustofnunum, s.s. Iðntæknistofnun og Endurmenntunarstofnun Háskóla Íslands. (Munnleg heimild: Þórunn Sveinsdóttir hjá Vinnueftirliti ríkisins.)
Eftirlitsmenn hafa farið í starfsþjálfun hjá systurstofnunum á Norðurlöndum. Annað hvort ár er haldin sameiginleg ráðstefna allra norrænu vinnueftirlitanna og er þá fjallað um vinnuverndarmál sem eru efst á baugi hverju sinni. Í ákveðnum tilvikum sækja eftirlitsmenn ráðstefnur og námskeið erlendis.

18.3Lög og reglugerðir

Vinnueftirlit ríkisins starfar að meginhluta til eftir lögum um aðbúnað, hollustuhætti og öryggi á vinnustöðum nr. 46/1980. Samkvæmt lögunum er Vinnueftirlit ríkisins sjálfstæð stofnun. Félagsmálaráðherra fer með mál stofnunarinnar og skipar í stjórn stofnunarinnar níu stjórnarmenn, tilnefnda af Alþýðusambandi Íslands (3), Vinnu­veitendasambandi Íslands (2), Vinnumálasambandi Íslands (1), Bandalagi starfs­manna ríkis og bæja (1), Sambandi íslenskra sveitarfélaga (1) og einn stjórnarmann án tilnefningar.

Fram kemur í 78. gr. laganna nr. 46/1980 hvaða verkefni Vinnueftirlitið hefur, en þau eru eftirfarandi:

• 
  leiðbeina fyrirtækjum, öryggisnefndum, öryggisnefndum sérgreina, aðilum vinnu­markaðarins og opinberum aðilum um mál er varða starfsumhverfi,
  
• 
  aðstoða félagsmálaráðuneytið við undirbúning á reglugerðum í samræmi við lög nr. 46/1980,
  
• 
  gefa út reglur og leiðbeiningar í samræmi við lög nr. 46/1980,
  
• 
  afla og viðhalda þekkingu um félagslega og tæknilega þróun í þeim tilgangi að stuðla að því að efla öryggi og bæta hollustuhætti í starfsumhverfi,
  
• 
  veita, í samstarfi við aðila vinnumarkaðarins, fræðslu og upplýsingar varðandi hættur á vinnustöðum og varnir gegn þeim, svo og um nýja tækni og þekkingu, sem stuðlað getur að umbótum á aðbúnaði, hollustuháttum og öryggi á vinnustöðum,
  
• 
  sjá um að haldin sé skrá yfir hvers konar sjúkdóma, sem ætla má, að eigi orsakir í starfsumhverfi, tíðni þeirra og útbreiðslu. Vinnueftirlitið skal m.a. á grundvelli fyrirliggjandi upplýsinga eiga frumkvæði að því að rannsóknir verði fram­kvæmdar af viðeigandi stofnunum á hinum ýmsu tegundum atvinnusjúkdóma, svo og fylgjast með að aðgerðir séu viðhafðar til varnar gegn og lækningar á þeim,
  
• 
  fjalla um öryggisþætti í áætlunum um vinnslu- og framleiðsluaðferðir, vinnustaði, tækni- og tækjabúnað og fleira. Einnig um notkun efna, þegar í lögum eða reglu­gerðum er mælt svo fyrir, að leyfi Vinnueftirlitsins þurfi til,
  
• 
  hafa eftirlit með og sjá um, að lögunum og þeim reglum, sem settar eru samkvæmt þeim, sé framfylgt.
  

Í lögunum er einnig kveðið á um hvernig vinnueftirliti eigi að vera háttað. Í 81. gr. segir m.a. að komi fyrir eitrun eða slys á vinnustað, skuli atvinnu­rekandi eða fulltrúi hans á vinnustað tilkynna það lögreglustjóra og Vinnueftirliti ríkisins eigi síðar en innan sólarhrings. Vinnueftirlitið á að sjá um að framkvæma rann­sókn á orsökum eitrana og slysa, sem því berst vitneskja um, til að koma í veg fyrir að slíkt endurtaki sig.

Í 82. gr. segir að öllum starfsmönnum Vinnueftirlitsins eigi að vera heimill frjáls aðgangur að sérhverjum vinnustað sem lögin taka til. Þeim er heimilt að krefjast nauð­synlegra upplýsinga varðandi eftirlitið af atvinnurekanda og sérhverjum starfs­manni sem er í vinnu eða hefur verið í vinnu einhvern tíma síðustu þrjá mánuði. Þeim er einnig heimilt að skoða skjöl og skilríki sem eiga að vera fyrir hendi samkvæmt lögum. Starfsfólk er bundið þagnarheiti.

19Öryggisþjónusta

Öryggisþjónustu er skipt í sjö meginstarfsgreinar innan SBÖL. Það eru dyraverðir, húsverðir, laugarverðir, lífverðir, skipavaktmenn, veggangaverðir og öryggisverðir. Í öllum þessum störfum felst öryggisþjónusta þó í mismiklum mæli sé.

• 
  Dyraverðir
  
• 
  Húsverðir
  
• 
  Laugarverðir
  
• 
  Lífverðir
  
• 
  Skipavaktmenn
  
• 
  Veggangaverðir
  
• 
  Öryggisverðir
  

19.1Dyraverðir

Dyraverðir eins og nafnið gefur til kynna standa vakt við innganga, svo sem á hótelum, veitingahúsum og víðar.

Lögreglan í Reykjavík hefur eftirlit með dyravörðum sem starfa á veitingahúsum. Veitingahúsin senda lögreglu lista yfir starfandi dyraverði hverju sinni, lögreglan fer yfir þennan lista, skoðar brotaferil dyravarðanna og gefur samþykki sitt fyrir því hverjir hafa leyfi til að starfa og hverjir ekki. (Munnleg heimild: Jónas Hallsson hjá lögreglunni í Reykjavík.)
Hótel- og matvælaskóli Menntaskólans í Kópavogi hefur haldið 24 klst. námskeið fyrir dyraverði á hótelum og veitingahúsum og þeim sem eru fullgildir meðlimir í félagi Félags starfsfólks í veitingahúsum, hjá Sókn eða D&F. Þessi námskeið eru metin til einnar einingar í framhaldsskóla. Vandamál hefur verið með að þátttaka á þessi námskeið hefur verið dræm og því óvíst um framhaldið.
Ætlast er til að þátttakendur hafi öðlast einhverja reynslu sem dyraverðir og séu orðnir 18 ára. Á þessum námskeiðum er farið yfir eftirtalin atriði skv. upplýsingum sem SBÖL hefur frá Eflingu stéttarfélagi:

• 
  Brunavarnir og meðferð slökkvitækja, 3 tímar.
  
• 
  Skyndihjálparnámskeið, 16 tímar.
  
• 
  Mannleg samskipti og þjónusta, 3 tímar.
  
• 
  Samskipti við lögreglu og vímuefni, 3 tímar.
  
• 
  Lög og reglugerðir er varða áfengislögin og mál þeim tengdum, bætt samskipti og hótanir um sprengjur, 3 tímar.
  

Krafist er 100% mætingar. Að loknu námskeiði fá þátttakendur dyravarðaskírteini og skírteini frá Rauða krossi Íslands sem staðfestingu á því að hafa lokið 16 tíma skyndihjálparnámskeiði.

Engin lög eru til sem kveða á um menntun dyravarða. Í áfengislögum nr. 75/1998 segir í 18. gr. um meðferð og neyslu áfengis að dyraverðir eigi að láta ungmenni yngri en 18 ára sem koma á vínveitingahús eða sem dveljast þar eftir kl. 20 án samfylgdar foreldra sinna eða maka sanna aldur sinn með því að sýna skilríki með mynd eða á annan fullnægjandi hátt.