51
hazzın, doğal olarak, emekçinin gönlündeki hazdan fazla olduğunu varsayalım. Peki ne
kadar, kaç kat daha fazladır? Elli bin kat? Bu kesinlikle herhangi birinin kendisi için
söyleyeceğinden fazladır. O zaman, bin kat? Yüz kat? On kat? Beş kat? İki kat? Oran
bunlardan hangisi olur? (…) Beş katı oldukça fazla görünür. İki katı bile cömert bir
orandır (Bentham, 2005: 309).
Servet, hâlihazırda ona en az sahip olana verilirse gerçekleşecek toplam
mutluluk, en fazla sahip olana verildiğinde gerçekleşecek olandan büyüktür.
Bentham’ın
reform önerileri, eşitlikçi bir düzen kurma amacına yönelik değildi.
Nitekim Bentham, eşitlik taraftarı olmadığını söylemişti. Toplumun büyük
çoğunluğunu oluşturan, geliri en düşük kesimin gelirindeki, en yüksek gelir
düzeyindeki kesim aleyhine ufak bir artış, toplam mutluluğu artırdığı ölçüde istenilir
bir durumdu. Emekçilerin geçiminin sağlanması –lüks içinde yaşamaları değil- bunu
sağlardı. Çünkü geçim, Bentham’a göre temel amaç olan mutluluğa ulaşmada gereken
tali amaçlar arasında ilk sıradadır (Bentham, 2005: 213).
Jean Baptiste Say (1767–1832), Bentham’ın İngiltere’de geliştirdiği
düşüncelerin benzerlerini Fransa’da geliştirdi ve yayınladı. 1803’te Fransa’da
yayınlanan
Traité d'économie Politique (Politik İktisat Üzerine Bir İnceleme), yazarın
hayatta olduğu dönemde, eklemeler ve düzenlemelerle beş kez basıldı. Yazarın yayına
hazırladığı son baskı 1826 yılındadır.
Ölümünden sonra, 1846 yılında, yazarın yaptığı
düzenlemelerle oğlu tarafından bastırılmıştır.
Eserinin ‘Servetin Üretimi Üzerine’ isimli ilk kitabının ilk bölümü, ‘Üretim
Kavramından Ne Anlaşılacağı Üzerine’ başlığını taşır. Anlaşılması gereken şey,
üretimin
meta değil, fayda yaratma eylemi olduğudur.
Bir kişi, herhangi bir şeye değer atfediyorsa, bunun, o şeyin faydalı nitelikleri sebebiyle
olduğu evrensel bir gerçektir. (…) Belirli bir nesnenin, insanlığın çeşitli isteklerini
karşılamak konusundaki doğal uygunluk ya da kabiliyetine fayda adını vereceğim. Ve