Ardnf haqqinda

ARDNF HAQQINDA

AzərbAycAn respublikAsı

Dövlət neft fonDu

illik HesAbAt 2017

illik HesAbAt 2017

7

6

Muğam

---

ARDNF HAQQINDA

AzərbAycAn respublikAsı

Dövlət neft fonDu

illik HesAbAt 2017

illik HesAbAt 2017

9

8

Azərbaycan musiqisinin əsasında milli məqamlarımız dayanır. Üzeyir bəyin məqam konsepsiyasına görə 7 əsas (rast, şur, segah, 

bayatı-şiraz, çahargah, şüştər, hümayun) və 3 əlavə (şahnaz, sarənc, II növ çahargah) məqam mövcuddur. Hal-hazırda isə 7 əsas məqa-

ma əsaslanan bir neçə muğam dəstgahı mövcuddur. Onlardan “Rast”, “Şur”, “Segah”, “Çahargah”, “Bayatı-Şiraz”, “Mahur-hindi”, “Orta 

Mahur”, “Dügah”, “Zabul-Segah”, “Mirzə Hüseyn Segahı”, “Xaric Segah”, “Şüştər”, “Hümayun” ən çox ifa olunan dəstgahlardır. Hər bir 

muğam istinad etdiyi məqamın inkişafı nəticəsində onun intonasiya tərkibinin, ifadə özəlliklərinin təcəssümü kimi təşəkkül tapmışdır.

Azərbaycan muğamlarının vokal-instrumental və instumental növləri var. Xanəndələr muğamı klassik Azərbaycan poeziyası-

nın örnəkləri, lirik fəlsəfi məzmunlu qəzəlləri üstündə ifa edirlər. Muğamlar, adətən, sazəndə ansamblı – xalq çalğı alətləri üçlüyünün 

(tar, kamança, qaval) ifasında səslənir.

Azərbaycan klassik muğamının inkişaf tarixi xanəndə ifaçılığı sənəti ilə sıx bağlıdır. Görkəmli xalq sənətkarları özəl muğam 

ifaçılığı məktəbi yaratmışlar (Hacı Hüsü, Səttar, Əbülhəsən xan İqbal, Əbdülbağı Zülalov, Cabbar Qaryağdıoğlu, Keçəçi oğlu Məhəm-

məd, Məşədi Məmməd Fərzəliyev, Məcid Behbudov və b.). XIX əsrin 2-ci yarısı – XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan muğam ifaçılığında 

müxtəlif məktəblər yaranır (Qarabağ, Bakı, Şirvan məktəbləri). Xanəndələrdən İslam Abdullayev, Ələsgər Abdullayev, Seyid Şuşinski, 

Bülbül (Murtuza Məmmədov), Xan Şuşinski, Zülfi Adıgözəlov, tarzənlərdən Qurban Pirimov, Mirzə Mansur Mansurov və başqalarının 

Azərbaycan musiqi tarixində əvəzsiz xidmətləri olmuşdur.

Zəngin sənət incilərinin inkişaf etdirilib müasir dövrə qədər çatdırılmasında Azərbaycanın görkəmli sənətkarlarından Mirzə 

Sadıq Əsəd oğlu, Qurban Pirimov, Mirzə Fərəc Rzayev, Mirzə Mansur Mansurov, Əhməd Bakıxanov, Bəhram Mansurov, Kamil Əhmədov, 

Hafiz Mirzəliyev, Mütəllim Novruzov və başqalarını qeyd etmək lazımdır. Onlar muğamlarımızın mahir biliciləri olmaqla yanaşı, həm 

də bir pedaqoq kimi fəaliyyət göstərmiş, yetişməkdə olan gənc musiqiçi nəslinin inkişafında öz bilik və bacarıqlarını əsirgəməmişlər. 

2008-ci ildə Heydər Əliyev Fondunun Prezidenti, Azərbaycanın birinci vitse-prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın təşəbbüsü 

və ciddi səyləri ilə Azərbaycan muğamı dünya musiqi ifaçılığı sənətinin şedevri kimi YUNESKO-nun qeyri-maddi mədəni irsi siyahısına 

daxil edilmişdir.

Mütəmadi olaraq hər iki ildən bir Azərbaycanda Beynəlxalq Muğam müsabiqələri keçirilir, yeni-yeni gənc istedadlar aşkara 

çıxarılır və Azərbaycan muğamını şərəflə gələcək nəsillərə çatdıracaq muğam ifaçıları yetişir.

Mənbə: Mirzə Fətəli Axundov adına Azərbaycan Milli Kitabxanası

görkəmli xanəndə, bəstəkar, xalq artisti cabbar ismayıl oğlu 

qaryağdıoğlu 1861-ci ildə Şuşada anadan olmuşdur. gənc yaşla-

rından musiqiyə maraq göstərmiş, muğam, musiqi mühitində 

yetişmişdir.

cabbar qaryağdıoğlunu Azərbaycan xalq musiqisinin canlı ta-

rixi, ensiklopediyası, “Şərq musiqisinin peyğəmbəri” adlandırırdı-

lar. onun oxuduğu muğam və xalq mahnıları indi də Azərbayca-

nın musiqi xəzinəsinin ən qiymətli incilərindəndir. xanəndənin 

adı dünya vokal sənətinin bir sıra görkəmli sənətkarlarının adı ilə 

yanaşı çəkilir.

ömrünün 60 ilini Azərbaycanın xanəndəlik sənətinə həsr 

etmiş müğənni zaqafqaziyada ən yaxşı xalq ifaçısı şöhrətini 

qazanmışdır.

ustad xanəndənin ifasında bir sıra muğamlar qrammafon 

valına yazılmışdır. 

Azərbaycanda opera sənətinin meydana gəlməsində də onun 

rolu yüksək qiymətləndirilir. opera səhnəmizin ilk aktyoru da 

məhz c.qaryağdıoğlu olmuşdur. 

c.qaryağdıoğlu muğam sənətinə böyük töhfələr verən görkəm-

li xanəndələr nəsli yetişdirmişdir. xan Şuşinski, seyid Şuşinski, 

bülbül, Davud səfiyarov, zülfi Adıgözəlov, cahan talışinskaya, 

yavər kələntərli, mütəllim mütəllimov kimi muğam ustaları 

məhz c.qaryağdıoğlunun tələbələri olmuşlar.

cabbar qaryağdıoğlu 20 aprel 1944-cü ildə vəfat etmişdir.

Mənbə: “Mədəniyyət” qəzeti

MuğAM

MuğAM

CABBAR QARYAğDIOğLu

YAxIN VƏ ORTA ŞƏRQİN BİR SIRA xALQLARINDA MÖVCuD OLAN ŞİFAHİ ƏNƏNƏLİ MuSİQİ jANRI HƏR BİR ÖLKƏDƏ FƏRQ-

Lİ ADA MALİK OLuB ÖzÜNƏMƏxSuS xÜSuSİYYƏTLƏRLƏ SƏCİYYƏLƏNİR. AzƏRBAYCAN MuSİQİSİNDƏ İSƏ ŞİFAHİ ƏNƏNƏ-

Lİ, pEŞƏKAR MuSİQİNİN YÜKSƏK SƏNƏT NÜMuNƏSİ OLAN HƏMİN jANR MuğAM ADLANIR. MuğAMLAR DƏRİN MƏzMuN, 

YÜKSƏK İDEYA, EMOSİONAL MƏNA DAŞIYAN VOKAL-İNSTRuMENTAL VƏ YA İNSTRuMENTAL KOMpOzİSİYALARDIR. VOKAL 

HİSSƏLƏRİN pOETİK MƏTNİ KLASSİK pOEzİYA NÜMuNƏLƏRİ OLAN QƏzƏLLƏRDƏN TƏŞKİL EDİLİR. FƏLSƏFİ-pSİxOLOjİ 

MƏzMuNLu MuğAM SƏNƏTİNDƏ İNSANIN zƏNGİN MƏNƏVİ ALƏMİ, HƏYAT HAQQINDA DÜŞÜNCƏLƏRİ İFADƏ EDİLİR. 

AzƏRBAYCAN xALQININ ƏN QƏDİM DÖVRLƏRDƏN BƏRİ Öz zƏHMƏTİNİN VƏ zƏKASININ MƏHSuLu KİMİ ƏRSƏYƏ GƏLƏN, 

ƏVƏzSİz MuSİQİ İNCİLƏRİMİzDƏN SAYILAN MuğAM DƏSTGAHLARIMIz, ŞİFAHİ ŞƏKİLDƏ YAYILARAQ BÖYÜK BİR TARİxİ 

YOL KEçMİŞ,  Bu GÜNÜMÜzƏ QƏDƏR GƏLİB çATMIŞDIR. 

---

uSD + GOLD

EuR

GBp

OTHERS

jpY

CNY

KRW

RuB

TRY

AuD

2. əsas GÖstərİcİlər

32,81%

14,9

30,89%

14,53%

5,12%

3,42%

-9,52%

-1,27%

8,02%

22,8

29,8

34,1

35,9

35,8

37,1

33,6

33,1

Vəsaitlər

Vəsaitlərin artımı

Qrafik 2.1. iDArəetməDə olAn vəsAitlərin DinAmikAsı (milyArD AbŞ DollArı ilə)

52,79%

Qrafik 2.2. investisiyA portfeli üzrə ortA illik gəlirlilik

Son 10 il

2017

1,50%

1,55%

1,70%

1,90%

1,60%

1,75%

1,95%

1,65%

1,85%

1,80%

2,00%

1,93%

1,67%

1,88%

1,68%

Son 5 il

Son 3 il

31.12.2016

30.06.2017

31.12.2017

10,0%

20,0%

30,0%

40,0%

50,0%

50,6%

35,7%

5,1%

1,6%

1,5%

1,4%

1,3%

1,1%

1,0%

0,7%

0,0%

Qrafik 2.3. investisiyA portfelinin vAlyutA tərkibi

Qrafik 2.4. investisiyA portfelinin strAteji bölgüsü (31.12.2017)

14,9%

səHmlər

sAbit gəlirli

qiymətli kAğızlAr

76,3%

qızıl

3,5%

DAşınmAz

əmlAk

5,3%

ƏSAS GÖSTƏRİCİLƏR

illik HesAbAt 2017

11

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

AzərbAycAn respublikAsı

Dövlət neft fonDu

illik HesAbAt 2017

10

---