Aynurə paşayeva
Yüklə 1,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Aynurə Paşayeva
- Məni nə vədə Şuşaya yetirərsən
Aynurə Paşayeva 68 «İkimiz də bir atanın. Bir ananın uşaqlarıyıq, atamız ikimizə də bərabər irs qoyub gedib. Mən çalışıb qaza- nan kimi o da qazansın» (31, s. 90-91). Hacı Kamyab öz doğma balasını Xudayar xana vermək istəyəndə səhərdən-axşama kimi qapısında nökər kimi işləyən Fərmanı da başa düşürdü. Onun bütün bunları Gövhərtacdan ötrü elədiyini də bilirdi, amma buna icazə verirdi. Çünki Hacı Kamyab tacir adam idi. Öz gəlir və çıxarlarını yaxşı fikirləşirdi. Fi- kirləşirdi ki, qoy nə qədər işləyir, işləsin. Çünki nə qə- dər çox işləsə, Hacı Kamyabın xeyrinə idi. Hacı Kam- yab qızını Hacı Mirzə Əhməd ağaya da verməyə razı- laşır. Ona görə ki, Hacı Mirzə Əhməd ağanın əmlakı və sərvəti Xudayar xanınkından artıq idi. Xanın pam- bıq və ərzağını icarəyə götürüncə ağanınkını götürmə- yi fikirləşir, həm də bunu özünə yüksək rütbə də he- sab edirdi. Hacı Kamyabın gözünü mal-dövlət həris- liyi elə bürümüşdü ki, Gövhərtacla Fərmanı təmənna- sız və fədakar məhəbbətini fikirləşmirdi. Beləliklə, konflikt maddi maraqların xeyrinə həll olur. Ancaq sonda maddiliyin qalibiyyətini zahiri saymaq olar. Çünki Hacı Kamyab nə qədər var-dövlət fikirləşib ha- lının yaxşılaşmasını istəsə də, bir o qədər də qızının taleyini uçuruma aparırdı. Bunu biz İbrahimin nit- Məni nə vədə Şuşaya yetirərsən? 69 qində də görürük; «Gövhərtac da sən gedəndən naxoş- dur. Əmini görsən, tanımazsan. Xiffətdən, qüssədən müqəvvaya dönübdür. Mirzə Mehdi həkimbaşı gündə neçə dəfə ağanın evinə gedir. Hətta ağa yazıb padşa- hın xüsusi təbibini gətirdi. O da bir neçə gün qalıb getdi. Deyirlər, mərəzi vərəmdir, sağalmayacaqdır» (31, s. 119). Hacı Kamyabın tamahkarlığı yeganə övladı olan Gövhərtacın fəlakətli səhnəsində ən kəskin və sərrast ifşasını tapmış olur. Lakin Hacı Kamyab hekayənin ikinci yarısında göstərilmədiyindən bu obraz müəyyən dərəcədə natamam görünür. ««Odabaşının hekayəsi»ndə Gövhərtacın anasını bir obraz kimi xarakterizə edən şərhlərdən qaçılır. Qadının bir şəxsiyyət kimi ətraf aləmə, ailəsinə, nəha- yət, öz doğma qızına münasibətini, fərdi mənəvi key- fiyyətlərini, ancaq bircə detal – Ac Kamran xanın ar- vadıyla özünün müqayisəsi müəyyənləşdirir, qızının nişan xəbəri onun üçün qızının xoşbəxt taleyi, səadəti ilə bağlı xəbər deyildir. Onun üçün qızının taleyinə verilən reaksiya, yaranan ovqat, ancaq bu hissin tə- əssüratından qaynaqlanır» (46, s. 87). «O günü ha- mamda başıma su tökürəm, gördüm bir nəfər arvad yanımdakına deyir: Aynurə Paşayeva 70 – O başına su tökən kimdir? Ona deyin bir az kənara çəkilsin. Suyu üstümə sıçrayır. Yanındakı arvad ona deyəndə ki, bu Hacı Kamya- bın arvadıdır, dedi: – Bah, bah! Böyük adamın arvadıdır! Baqqal İb- rahimin qardaşı arvadı! Ona deyin kənara çəkilsin. – Sonra baxam, görəm kim? Ac Kamran xanın arvadı... Bundan sonra, mən də bildiyimi elərəm. Mən ona özüm çimib çıxınca hamama girməyə izn vermə- yəcəm. Qoy desinlər: – Dayan, gözlə, Gəray xanın qayınanası içəridədir. Hacı Kamyab çıxandan sonra arvad qabaqca müc- rünün qapağını açıb tamaşa elədi. Mücrü də qiymətli cavahirat az deyildi. Amma arvadının zənnincə, bu mücrüdəki cavahirat Hacının cəmi dövlətinə bərabər idi» (31, s. 94-95). Mücrüdəki cavahirat Gövhərtacın anasının əhval- ruhiyyəsi baxımından qiymətləndirilir və özünün bü- tün mal-dövlətinə bərabər tutulur, çünki cəvahir dolu mücrü onun yeganə məqsədinə, arzusuna çatmağın- dan xəbər verir və ona həmin mücrüyə Gövhərtacın nişan mücrüsü kimi deyil, ağlına gətirmədiyi, amma həsrətini çəkdiyi qələbəsinin rəmzi kimi baxır. Məni nə vədə Şuşaya yetirərsən? 71 Əslində Gövhərtacın anası mənəviyyat baxımın- dan çox kasıbdır. O, həyatın xoşbəxtliyini yalnız dün- yanın cah-cəlalında görürdü. O, qızının sağaldığını eşidəndə bunu getdiyi pirlərlə əlaqələndirir. Buradan onun avamlığı, cahilliyi aydın bilinir: «Yox, bu dər- man işi deyil. Dünən mən gedib imamzadədə şam yandırdım. İmamzada mənim qızıma kömək elədi. Bu, möcüzədir. Dərman bir gündə mərəzi sağaltmaz» (31, s. 102). Mənəviyyatında olan elmsizlik onun nitqində bü- ruzə verir. Əlbəttə, bu hadisə o dövrün bir çox tacir arvadları üçün səciyyəvi xüsusiyyət idi. Gövhərtacın Hacı Mirzə Əhməd ağaya verildiyini eşidəndə anası- nın ən böyük arzusunun şahidi oluruq: «Arvad bunu eşidəndə az qaldı durub evin içində oynasın. Öz-özü- nə deyirdi: «Bundan sonra nəinki Kamran xanın ar- vadı, hətta tamam əyanın arvadları məclisində mənim ayağıma duracaqlar. Qoy gözü götürməyənlərin can- ları çıxsın» (31, s. 109). Dar dünyagörüşlü bu xanım ancaq başqalarının fikrini dəstəkləyir. Onun üçün ancaq var-dövlət ma- raqlıdır. Ədib Hacı Mirzə Əhməd ağanın ilk portret təsvir- ləri, əvvəlcə, oxucuda xoş təəssürat oyadır. Oxucuya Aynurə Paşayeva 72 elə gəlir ki, nəhayət ki, cəhənnəmdəki hacıların içəri- sində bir etibarlısına da rast gəlindi: «Bir polis nəfəri- nin, bir xanın, bir hakimin Hacı Mirzə Əhməd ağanın evindən adam çıxartmağa hünəri yox idi. Dəstə ki, girdi, qurtardı. Hacı Mirzə Əhməd ağanın xanimanı qədim zamandan müqəddəs bir məkan hesab olunur- du. Hacının atası və babası, həmçinin, nüfuz sahibi müctəhidlərdən olublar... Cəmi əhali Hacı Mirzə Əh- məd ağanı müqəddəs hesab edirdi. Hətta belə danı- şardı ki, guya ağa çətin məsələlərin həlli üçün gecə yarısı bir xəlvət otağa çəkilib, orada peyğəmbərlə söh- bət edib fitva alır. Ağanın xüsusi məvacibxor agentləri hər yeri do- lanıb, belə xəbərləri buraxırdılar və avam xalq da bu agentlərin sözlərinə bavər edirdilər» (31, s. 105). Müəllif göstərir ki, Hacı Mirzə Əhməd ağaya ha- mının böyük ehtiramı vardı. Hamı onu dindar insan kimi tanıyardı. Çünki o, namaz qılmayanları, oruc tut- mayanları, xüms, zəkat verməyənləri qapısına qoy- mazdı. Məhz bu xüsusiyyətlərinə görə də Hacı Mirzə Əhməd ağaya Fərman pənah aparıb Gövhərtacı onun evinə qoyur. Çünki şəhərdə ən etibarlı adam o idi. Ha- cı Mirzə Əhməd ağa da Fərmanın təklifinə icazə verir. Yüklə 1,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|