Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
290
Qadın klubları onların dövlət və ictimai iĢlərdə fəal iĢtirakını təmin etməyə Ģərait yaratmaq məqsədilə əmək və məiĢ ət komissiyaları vasitəsilə bir sıra qanunvericilik, iqtisadi və mədəni xarakterli tədbirlər keçirirdilər. Respublikada azərbaycanlı qadınların özlərinin təĢəbbüsü ilə çadranı atmaq uğrunda hərəkat geniĢlənməyə baĢladı. Bu hərəkat əhalinin qabaqcıl hissəsi tərəfindən müdafıə edilirdi. Səciyyəvi haldır ki, 1928-ci ilin oktyabrında toxucuların konfransında çıxıĢ edən nümayəndə - Nadir qızı Gülcə demiĢdi; "Mən çoxdan çadranı atmaq istəyirdim, ancaq qorxurdum. Mən bunu bütün həyatım boyu arzulamıĢam, ancaq indi qərara almıĢam and içirəm, b ir daha onu geyməyəcəyəm" 84 .
repertuarından düĢmürdü, hətta film çəkilirdi. 1928-ci ilin oktyabrında Bakıda çadra məsələsinə həsr edilən yığıncaqda Azərbaycan SSR MĠK-dən xahiĢ edilirdi ki, qadınların çadra örtməsini qadağan edən dekret versin. Ümumilikdə respublikada çadra əleyhinə aparılan mübarizə nəticəsində 1928-ci ildə 12573 nəfər, 1929-cu ildə isə 20387 nəfər qadın çadradan imtina etmiĢdi 85 . Azərbaycanın ucqar kəndlərində çadranı atmaq hərəkatı ciddi maneələr, hədələr, hətta cəza və ölümlə qarĢılanırdı. Ġrticaçı qüvvələr əhalinin geridə qalmıĢ təbəqələrinin mövhumatçılığından istifadə edərək, onları qabaqcıl qadınları öldürməyə təhrik edirdilər. 1930-cu ilin yanvarında Ə.Bayramov adına klubun tikiĢ fabrikinin iĢçisi Səriyyə Xəlilova mövhumatçı atasının əli ilə öldürüldü. S.Xəlilovanın dəfn mərasimi qadınların köhnə, patriarxal-mövhumatçı məiĢətinin dayaqlarına qarĢı ciddi etiraz nümayiĢinə çevrildi. S.Xəlilovanın öldürülməsi Azərbaycanın bütün əməkçi kütlələrini ayağa qaldırdı. Fabrik, zavod, kolxoz və sovxozlarda iĢçi və kəndli qadınlar S.Xəlilovanın öldürülməsi münasibətilə dərin hiddətlərini bildirir və öz hüquqları uğrunda daha inadla mübarizə aparacaqlarına and içirdilər. Bu cür vəziyyətin səbəblərindən biri "çadranı atmaq kampaniyası" zamanı yol verilmiĢ kobud səhvlər idi. 1929-cu ilin fevralında Azərbaycan partiya rəhbərliyi çadra geyinməyi qadağan edən dekret hazırlamaq niyyətində idi 86 . Köhnəliyin hələ güclü olduğu Azərbaycanda belə dekretin nəĢri ağır nəticələrə gətirib çıxara bilərdi. ÜĠK(b)P MK 1929-cu ildə Azərbaycanda qadınlarla aparılan iĢlə tanıĢ olaraq, çadra kampaniyasında kobud, inzibatı metodlara yol verildiyini pislədi, gələcəkdə belə səhvləri buraxmamağı tapĢırıb qeyd etdi ki, ancaq inandırma metodu və azərbaycanlı qadınların həqiqətən azad olması üçün bütün zəruri Ģəraiti yarat maqla bu iĢdə uğur qazanmaq o lar. Azərbaycan MĠK yanında azərbaycanlı qadınların azad edilməsi üzrə komissiya dövlət büdcəsindən Bakı Ģəhəri və qəzalarda uĢaq bağçalarına vəsait artırılması, tikiĢ, corab, həmçinin nümunəvi quĢçuluq artellərinin, uĢaq meydançalarının təĢkili ilə bağlı daim tədbirlə r keçirirdi 88 .
291
1930-cu ilin fevralında SSRĠ MĠK Rəyas ət Heyəti qadınların sosial müdafiəsi tədbirlərini gücləndirmək barədə qərar verdi 89 . Bunun ardınca Zaqafqaziya MĠK Rəyasət Heyəti həmin il martın 10-da qəbul etdiyi qərarla ZSFSR-ə da xil olan respublikaların MĠK-lərin qadınları öldürənlərə qarĢı, əgər öldürmənin köləlikdən azadolma zəminində baĢ verdiyi dəqiq təsdiq olunardısa, "Dövləti cinayətlər haqqında Əsasnamə"nin 8-ci maddəsini (bu maddəyə görə qadınların öldürülməsi əksinqilabi akta bərabər tutulurdu) tətbiq etməyi tövsiyə etdi
90 . Qadınların respublikada ictimai-siyasi və iqtisadi həyata cəlb olunmasında "ġərq qadını" jurnalının böyük rolu olmuĢdu. Bu mətbuat orqanı öz ətrafına bütün savadlı, oxumuĢ, mübariz qadınları toplamıĢ, qadın publisistlərin, Ģair və yazıçıların yetiĢməsi üçün bir məktəb rolunu oynamıĢdı. Elmə, mədəniyyətə, incəsənətə, təbabətə marağı olan qadınların, qızların ilk məqalələri bu jurnalın səhifələrində dərc edilmiĢdi. Azərbaycanın ilk yazıçı və jurnalist qadınları ilə bərabər, görkəmli bədii söz ustalarının - C.Məmmədquluzadə, S.S.Axundov, A.ġaiq, S.Hüseyn, Y.V.Çəmənzəminli, T.ġahbazi, H.Cavid, Qantəmir, B.Talıblı, H.Nəzərli və baĢqa yazıçıların öz hüquqları uğrunda mübarizəyə qoĢuları qadınların həyatlarına həsr etdikləri hekayə və Ģeirləri də jurnalda tez-tez çap olunurdu. Ġyirminci illərin sonları və otuzuncu illərin əvvəllərində "ġərq qadını" jurnalının mövzu dairəsi daha da geniĢlənirdi. Jurnalın kənd mü xbirindən redaktoru səviyyəsinə yüksəlmiĢ Gülarə Göylü qızı "ġərq qadını yeni vəzifələr qarĢısında" adlı məqaləsində qadınların çadradan xilas olması, savadlanması üçün jurnalın böyük xidmətlərini vurğulayaraq yazırdı ki, indi qarĢıda yeni vəzifələr durur. Ġstehsalatda qadınların rolunun artması, ictimai-siyasi həyatda fəallaĢması və onların irəli çəkilməsi, yeni uĢaq bağçaları, körpələr evlərinin təĢkili, qadınların mədəni-məiĢət iĢi və həyat Ģəraitinin yaxĢılaĢdırılması və baĢqa problemlərin həlli jurnalın əsas məqsədi olmalıdır. "ġərq qadını" 1938-ci il fevral ayından baĢlayaraq "Azərbaycan qadını" adı ilə nəĢr olunmağa baĢladı. Repressiya nəticəsində həbs edilib sürgünə göndərilmiĢ görkəmli ictimai xadim, alovlu publisist Gülarə Göylü qızından sonra 1940-cı illərdə o zaman hələ lazımı qədər bilik və təcrübəsi olmayan Zəhra Səlimova, Barat Kərimova Züleyxa Əliyeva jurnalın redaktoru təyin edildilər. Jurnalın bir çox mü xbir və yazı müəllifləri həbs olundular və o, böhran vəziyyətinə düĢdü 91 .
geniĢ hərəkata baĢlamaları ilə əlaqədar salamlayaraq yazırdı: "Biz Sizinlə birlikdə hiss edirik, Sizin mübarizəniz necə ağırdır və Sizə necə böyük qurbanlar vermək lazım gəlir. Ancaq, biz görürük ki, Sizin azadlıq və iradəniz və sizin bəĢəriyyətin azad və mədəni nümayəndələrini tərbiyə etmək cəhdiniz bütün düĢmən səylərindən güclüdür. Biz inanırıq ki, siz qalib gələcəksiniz" 92 . Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|