338
fəaliyyətinin əsas hissəsi də kommun ist partiyasının irəli sürdüyü iqtisadi və
ictima i-siyasi və zifələ rin yerinə yetirilməsindən ibarət idi.
1936-c ı ilin yanvar-may aylarında "Staxanov hərəkatına maneç ilik
törədən hər Ģeyi silib atmaq" Ģüarı altında "Ümu mittifaq yüngül süvari" reydi
keçirildi. ÜĠKGĠ M K xətti ilə Azərbaycanın sənaye müəssisələrində reyd
yoxlamalarında 681 briqadada birləĢmiĢ dörd mindən artıq komso molçu iĢtirak
etmiĢdi
46
.Yo xla ma lar
fəh lələrin
texniki
təlimin in
yaxĢılaĢdırılması,
səmərələĢdirici təkliflərin istehsala tətbiq edilməsi, əmək intizamının
möhkəmləndirilməsi və məhsuldarlığının yüksəld ilməsi üçün faydalı o lmuĢdu.
Azərbaycandakı ko msomo l təĢkilatları kənddə də çox səmərəli iĢlər
görürdülər. Özbəkistan və Azərbaycan komsomolçuları arasında ənənəvi
sosializm yarıĢı əsas "beynəlmiləl" vəzifən in - Azə rbaycanın SSRĠ-n in Ġkinci
pambıq bazasına çevrilməsi uğrunda mübarizədə kəndli gənclərin geniĢ
iĢtirakını təĢkil etməkdə mühüm ro l oynadı. Ko msomo lçu pamb ıq ustalarının
təĢəbbüsü əmək coĢqunluğuna səbəb oldu və yüksək məhsuldarlığa nail olan
min ko msomo l manqası uğrunda hərəkat baĢlandı. 1935-c i ildə Azərbaycanın
təkcə doqquz rayonunda komsomo lçu gənclərin yüksək məhsuldarlıq lı 114
manqası təĢkil edilmiĢdi
47
.
ALKGĠ-nin 1937-ci ilin o ktyabrında çağırılmıĢ XII qurultayı sosializm
quruculuğunda komsomolun uğurlarını qeyd edərək, gəncləri təsərrüfat
cəbhəsində mübarizəni daha da geniĢləndirməyə çağırırdı. 1937-ci ildə
Azərbaycan ko msomol təĢkilatı 140 min gənci əhatə edirdi, bu rəqəm 1932-ci
ilin əvvəlindəki 162,4 mindən xeyli az idi. Bunun səbəbi, partiyada olduğu kimi,
1933-1935-c i illərdə ko msomol təĢkilat larında sənədlərin yo xlan ması və
aparılmıĢ "təmizləmə" əməliyyatı idi
48
.
ZəhmətkeĢlərin ictimai-siyasi fəaliyyətinin geniĢlənməsində yerli
sovetlərin də mühüm rolu olmuĢdu. Dövlət hakimiyyətinin yerli orqanları olan
həmin qurumlar respublikan ın iqtisadi, mədəni-siyasi həyatının bütün sahələrinə
rəhbərlik edird ilər. Onların deputatları sənaye müəss isələrinin iĢini
yaxĢılaĢdırmaq və zəh mətkeĢlərin istehsal fəaliyyətini geniĢləndirmək üçün
konkret yaradıcı iĢlər vasitəsi ilə səmərəli nəticələr əldə edird ilər. Fəhlə
deputatlar sosializm yarıĢının ilk təĢəbbüsçüsü olur, istehsal qabaqcıllarının
önündə gedirdilər. Sovetlərin xüsusi bölmə və deputat qrupları istehsalat
problemlərin in, yerli sosializm quruculuğu məsələlərin in həlli ilə bilavasitə
məĢğul olurdular. Məsələn, leytenant ġmidt (indiki Səttarxan) adına zavodun sex
deputat qrupları brakla (zay məhsullar məsul red.) mübarizə aparmaq məqsədilə
fəhlələrdən ibarət briqadalar təĢkil etmiĢdilər. Zavodun deputat qurupu
müəssisələrə getmiĢ, qazıma avadanlığının keyfiyyətini yo xlayaraq, yüksək
keyfiyyətli avadanlıq buraxılmasına nail olmuĢdu. Həmin qrupun üzvləri pambıq
339
rayonlarına öz b riqadaların ı göndərməklə hamiliyə götürdükləri kolxo zlara da
kö mək edird ilər
49
.
1935-c i ilin yanvarında çağırılmıĢ Ümu ma zərbaycan VIII Sovetlər
qurultayı sovetlərin iĢini təkmilləĢdirməyi davam etdirməyin, deputat qruplarının
rolunu yüksəltməy in zəruri olduğunu göstərirdi. Qurultayın qərarına əsasən,
Azərbaycan MĠK Rəyasət Heyəti 1935-ci ilin aprelində bölmə və deputat
qrupları haqqında əsasnaməni təsdiq etdi
50
. Əsasnamənin qəbul olunması deputat
qrupların ın fəaliyyətini xey li geniĢləndirdi. Yalnız 1935-1936-cı illərdə
sovetlərin bölmələrin in sayı 7575-dən 9417-dək, onların üzvlərin in sayı isə
9405-dən 22315-də k art mıĢdı
51
. Bölmələrin yanında sovetlərin 37796 üzvünü
əhatə edən 16607 briqada təĢkil edilmiĢdi
52
. Rayonlarda da deputat qrupları
Ģəbəkəsi geniĢləndi. 1936-cı ildə respublikanın kolxo zlarında 52225 nəfəri, o
cümlədən sovetlərin ü zvü olmayan 16498 nəfəri əhatə edən 4423 deputat qrupu
var idi
53
vo onlar zəh mətkeĢ kütlələrin sovetlər ətrafında birləĢməsinə kö mə k
edirdi.
Lakin zəh mətkeĢlərin nümayəndəli mötəbər orqanı olan sovetlər
tədricən öz hüquqlarını itirird i. Maraqlıdır ki, hesabat kampaniyaları tənqid və
özünütənqid Ģüarı altında keçirilir, seçicilər passiv deputatları kəskin tənqid edir,
onların geri çağırılmasını tələb edirdilər. 1935-ci ildə respublikada keçirilən
hesabat kampaniyası za manı bütün deputatların 16,3 fa izi, ya xud 6,676 deputat
geri çağırılmıĢdı
54
.
1936-c ı ildəki hesabat dövründə isə 666 kənd sovetindən 1610 deputat
geri çağırılmıĢdı
55
.
Azərbaycanın ictimai-siyasi həyatında ciddi təbəddülat doğuran mühüm
hadisələrdən biri də SSRĠ-n in yeni Konstitusiyasının qəbul edilməsi id i. ÜĠK(b )P
MK-nın fevra l (1936-cı il) plenu munun gös təriĢi ilə ha zırlan mıĢ Konstitus iya
layihəsi 1936-cı ilin iyununda SSRĠ MĠK Rəyasət heyətində baxılaraq
ümu mxalq mü zakirəsinə verilmiĢdi. "Stalin Konstitusiyası" adlanan SSRĠ
Konstitusiyası dünyanın ən "demokratik" ölkəsində beĢ ay yarım müzakirə
edilmiĢdi.
Azərbaycan SSR-də Konstitusiya layihəsinin mü zakirəsində 1358 min
nəfər iĢtirak etmiĢ, onun ayrı-ayrı maddələri ilə əlaqədar 3307 mü xtəlif təklif
irəli sürülmüĢdü
56
.1936-c ı
ilin noyabrında keçirilən Fövqəladə IX
Ümu mazərbaycan Sovetlər qurultayı SSRĠ Konstitusiyası layihəsinin ümu mxalq
mü zakirəsinə yekun vuraraq bəyənmiĢ və Fövqəladə VIII Ümu mittifaq Sovetlər
qurultayına öz nü mayəndələrin i seçmiĢdi.
1936-c ı ilin noyabrında Moskvada Fövqəladə VIII Sovetlər quru ltayı
SSRĠ-nin yeni Konstitusiyasının layihəsini mü zakirə edərək qəbul etmiĢdi.
Qurultayda "SSR Ġttifaqı Konstitusiyasının layihəsi haqqında" məru zə ü zrə