Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kənd təsərrüfatının dirçəlməsi.
98
YĠS-in həyata keçirilməsi prosesində baramaaç ma və pambiq təmizlə mə müəssisələrinin fəaliyyəti canlandı. 1918-ci ildən dayandırılmıĢ Naxçıvan duz mədəni 1921-ci ilin yazından yenidən iĢə
baĢladı
122 . 1922-c i ilin sonu - 1923-cü ilin əvvəllərində Nu xada dövlət baramaaçma fab rikləri iĢə düĢdü 123
. 1923-cü ildə ġərur rayonunda və Ucar stansiyasında pambıqtəmizləmə zavodlarının fəaliyyəti bərpa olundu 124
. Tikinti materialları sənayesinin, o cümlədən Tovuz sement zavodunun bərpasına baĢlanıldı. Zavodun fəhlələri 1921-ci ilin yayında əlavə ərzaq əldə etmək üçün tarla iĢlərindən imtina edib, gündə 12 saat iĢləməklə zavodun təmirini tezliklə baĢa çatdırmaq məqsədilə ixtisaslı fəhlələrdən zərbə qrupu yaratdılar 125 və 1922-c i ilin aprelində zavod istismara verild i 126 . Çiragid zor kükürd kolçedanı mədənində də bərpa iĢləri görüldü. Zəylik zəy zavodu, Ləkidəki yağ zavodu iĢə baĢladı. 1922-ci ilin əvvəlində Nuxada üç dövlət baramaaçma fabriki iĢə düĢdü 127
. Balıq sənayesinin dirçəldilməsin i sürətləndirmək üçün 111 kiçik balıq vətəgəsi icarəyə verildi, dövlətin bilavasitə ixtiyarında isə cəmi 11 ən iri balıq vətəgəsi qalmıĢdı 128 : Balıqçılıq avadanlığı almaq üçün xaricə nü mayəndə göndərildi. Balıq ko mitəsi Xalq Ərzaq Ko missarlığın ın yanında xüsusi idarəyə çevrild i və təsərrüfat hesabına keçdi. 1922-ci ildə balıq tutmaq planı artıqlamasilə yerinə yetirildi, balıq sənayesi gəlir gətirməyə baĢladı. Balıq vətəgələri fəhlələrinin hər b irinin məhsuldarlığı 1924-cü ildə 1923-cü ildəki 173 puddan 230 puda çatdı 129
. Kənd təsərrüfatının dirçəlməsi. Müharibələr, Ermənistanla sərhəd rayonlarında ermən i hərbi qüvvələrilə toqquĢmalar nəticəsində Azərbaycanın yüzlərlə kəndi xarabaya çevrilmiĢ, minlərlə sakini qaçqın olmuĢ və ağır sınaqlara məruz qalmıĢ, kənd təsərrüfatı tənəzzülə uğramıĢdı. Hərb i ə məliyyatlar nəticəsində və eləcə də sovet hakimiyyətinin kəndlilərin mənafeyinə uyğun olmayan bir sıra tədbirləri - ərzaq sapalağının, at-araba mükəlləfiyyətinin tətbiqi 1920-c i ildə iĢ heyvanlarının a za lmasına, ə kin sahələrinin 35 fa iz ixt isara düĢməsinə səbəb olmuĢdu 130 .
çörək və baĢqa yeyinti məhsulları ilə, sənayeni isə xammal, yanacaq və iĢçi qüvvəsi ilə təmin etmək mü mkün olmayacaqdı. Buna görə də kənd t əsərrüfatını təcili bərpa etmə k lazım idi. Yo xsu l və a ztavanlı kəndli ailələ rinin ə ksəriyyətinin torpaqla, kənd təsərrüfatı alətləri və iĢ heyvanı ilə təmin olun ması, suvarma sisteminin bərpa edilməsi kənd təsərrüfatının dirçəlməsin in əsas məsələsi idi. Ta xılçılığı bərpa etmək vəzifəsi birinci növbədə dururdu. Məhz buna görə də 1921-ci ildə payız
99
əkin kampan iyası zamanı nəzərdə tutulan 47,4 min desyatin əvəzinə 550 min desyatin sahədə taxıl səpini aparıldı 131
. Dövlət tərəfindən 1921-ci ildə kəndlilərə borc o laraq (puldan əlavə) 47 min 601 pud payızlıq, 1922-ci ildə isə 58 min 400 pud yazlıq to xu m buraxıldı 132
. Azərbaycan Kommunist partiyasının IV qurultayı (fevral 1922-ci il) kənd təsərrüfatını müharibədən əvvəlki səviyyəyə çatdırmağı birinci dərəcəli vəzifə kimi irəli sürdü. Pambıqçılığın in kiĢafına, köhnə suvarma arxla rın ın bərpasına, Muğan, Mil və ġirvan düzənliklərində yenilərinin inĢasına böyük əhəmiyyət verilirdi. Pamb ıqçı kəndlilərdən toplanan vergiləri azaltmaq, onlara səpin üçün borc toxu m vermək lazım id i 133
. Azərbaycan SSR Xalq Ko missarları Sovetinin s ədri Q.M.Musabəyov respublika höku mətin in fəaliyyəti haqqında Ġkinci Ümu mazərbaycan Sovetlər qurultayındakı (28 aprel 1922-ci il) məruzəsində qeyd etmiĢdi: "ġəhər sənayemizin böyük əhəmiyyətinə baxmayaraq, belə b ir faktı inkar etmək olmaz ki, Azərbaycan əkinçilik ölkəsidir və bizim kənd təsərrüfatımıza qayğı ön planda olmalıdır" 134
. Azərbaycan hökuməti 1922-1923-cü illərdə kənd təsərrüfatın ın in kiĢafı istiqamətində vacib qərarlar qəbul etdi 135
. Bu tədbirlərin həyata keçirilməsi, torpaq məsələsinin həllində irəliləyiĢ və dövlətin kö məyi tədricən öz bəhrəsini verird i. Kənd təsərrüfatı dirçəliĢ yoluna düĢürdü. 1922-ci ildə payızlıq taxıl ü zrə dövlət planı 125 faiz yerinə yetirildi. Həmin il buğda əkini sahəsi 320 min desyatino çatdı. Ümu miyyətlə, 1922-c i ildə taxıl əkini sahəsi 1914-cü ildəkinin 96 faizi qədər id i 137 .
Pambıqçılıq id i. Pamb ıqçılığın səviyyəsi xey li aĢağı düĢmüĢ və demək olar ki, tam məhvolma həddinə çatmıĢdı. Bütün sovet ölkəsi üçün də pambıqçılığın in kiĢafı prinsipial əhəmiyyət kəsb edirdi. Təsadüfi deyild i ki, Mərkəzi hakimiyyət Azərbaycanı bu qiy mətli, ancaq on ağır zəh mət tələb edən bitkinin istehsal bazalarından birinə çev irməyə çalıĢırdı. 1920-c i il noyabrın 2-də RSFSR Xalq Ko missarları ġurası V.Ġ.Len inin imzası ilə Türküstan və Azərbaycanda pambıqçılığ ı bərpa etmək haqqında qərar qəbul etdi. RSFSR Xalq Torpaq
Komissarlığına pamb ıqçılıqla məĢğul olan sovxoz və kolxo zlarda pa mbıq əkininə üsrün yer verilməsi, köhnə təcrübə tarlaların ı, seleksiya stansiyaların ı bərpa etmək və yenilərin i əldə etmək mühü m vəzifə olaraq tapĢırıld ı. Pambıq əkin i ilə məĢğul olan kollektiv və
fərdi təsərrüfatlara torpaq və sudan istifadədə imtiyazlar verild i, Müvafıq ko missarlıqlara və idarələrə tapĢırıldı ki, pambıq əkin i ilə məĢğul olan təsərrüfatları kənd təsərrüfatı alətləri və gübrə ilə ilk növbədə təmin etsin,
Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|