Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- IV FƏS ĠL AZƏRBAYCANDA YENĠ DÖVLƏT QURUC ULUĞU § 1. HAKĠMĠYYƏT ORQANLARI
124
iqtisadi-mədəni proble mlərin və eləcə də ictimai-siyasi məsələlə rin bərabər və yüksək səviyyədə həllinə imkan verməyən əsas səbəblərdən idi.
125
AZƏRBAYCANDA YENĠ DÖVLƏT QURUC ULUĞU § 1. HAKĠMĠYYƏT ORQANLARI
sovet milli dövlət quruculuğu özünəməxsus Ģəraitdə gedirdi. Bu, sosial-iqtisadi və ictimai-siyasi inkiĢafın konkret tarixi xüsusiyyətlərindən irəli gəlirdi. Lakin ko mmunist partiyasının rəhbərliyi Azərbaycanda sosialist dəyiĢikliklərinin həyata keçirilməsi sahəsindəki fəaliyyətində bu xüsusiyyəti əslində heç də həmiĢə ardıcıl nəzərə almırdı. Azərbaycanlı kadrların çatıĢmaması milli dövlət quruculuğunu çətinləĢdirirdi. Yeni milli partiya və sovet kadrları hazırlamaq məqsədi ilə məktəblər, kurslar Ģəbəkəsi yaradılmıĢdı. Moskvaya, Sverdlov Universiteti nəzdindəki ġərq Ģöbəsinə 50 nəfər göndərilmiĢdi, onların 35-i qəzaların nümayəndələri id i 1 .
II qurultayı (1920-ci il oktyabr) ali tipli partiya məktəbi yaratmağı qərara aldı və digər millətlərdən olan məsul iĢçilərə Azərbaycan dilini öyrən məyi tövsiyə etdi 2 .
təĢkilatçılar ayırırd ı. Azərbaycanlı fəhlələrdən partiya və sovet iĢçiləri hazırlamaq üçün Bakın ın rayonlarında sahə siyasi savad məktəbləri fəaliyyət gostərirdi. Azərbaycan zəhmətkeĢlərin i dövlətin idarə olunmasına, milli dövlət quruculuğunda iĢtirak etməyə cəlb etmək üçün yerli milli kadrlar yaradılmasının böyük əhəmiyyəti var id i. Bundan məqsəd partiya və sovet aparatının yerli millətin zəh mətkeĢ əhalisi yaxınlaĢ masına imkan yaratmaq idi. Azərbaycanda sovet milli dövlət quruculuğunun baĢlanğıc mərhələsi sovetlərin deyil, Ġnq ilab ko mitələrin in yaradılması olmuĢdu. Sovetlər yalnız Bakıda var id i. 1920-c i ilin iyununda Bakıda bir sıra qə zala rın inqilab ko mitələ rinin qurultayı keçirildi. Qurultay Azərbaycanda dövlət quruculuğunun ilk nəticələrinə yekun vurdu. Azərbaycanda yeni dövlət quruculuğu çoxmillətli fəhlə sinfinin çoxmillətli zəh mətkeĢ kəndlilərlə və mü xtəlif millətlərin digər əməkçi nümayəndələri ilə Ġttifaqını geniĢləndirmək yo lu ilə həyata keçirilməli idi. Xalq kütlələrin in dövlət idarəçiliyinə cəlb olun ması milli siyasəti həyata keçirməyin mühü m Ģərtlərindən idi. Ona görə də hakimiyyət orqanları bu məsələyə xüsusi 126
diqqət yetirird ilər. On lar qəza kəndli qurultayları, bitərəf kəndli konfransları, "kəndli həftəsi", geniĢ fəhlə konfransları keçirməklə Bakının ço xmillətli fəhlə sinfinin A zərbaycan kəndlilərinə hərtərəfli kö məyin i təĢkil ed irdilər. Azərbaycanda sovet dövlət quruculuğunun Ġkinci mərhələsi yo xsul ko mitələrinin yaradılması oldu. Azərbaycanda da yoxsul ko mitələrin in yaradılmasın ı Ģərtləndirən əsas səbəblər Sovet Rusiyasında olanlarla eyni idi, lakin bəzi fərq li xüsusiyyətləri vardı. Əgər Sovet Rusiyasında yoxsul ko mitələri volost və kənd sovetlərin in mövcud olduğu bir vaxtda yerli hakimiyyət orqanları kimi təĢkil o lunmuĢdusa, Azərbaycanda isə sovetlərdən əvvəl kənddə sovet hakimiyyətinin orqanları kimi yaradılırdı. Yo xsu l ko mitələri həmin dövrdə öz rolunu yerinə yetirmiĢ kənd və məntəqə inqilab ko mitələrini əvəz ed irdi. Azərbaycan Ġnqilab Komitəsinin 1920-ci il 23 sentyabr tarixli dekretində göstərilirdi ki, əsil əməkçi kəndliləri təĢkil etmək və zəhmətkeĢ hakimiyyətinin seçkili orqanları kənd deputatları sovetləri seçilənə qədər fəhlə - kəndli höku mətinin siyasi, ərzaq və torpaq proqramını həyata keçirməyə qadir olan orqanlar yaratmaq məqsədilə kəndlərdə sədrdən və dörd nəfər üzvdən ibarət kənd yoxsulları ko mitələri (yo xsul ko mitələri) seçilməlid ir 3 .
yalnız yo xsul və ortabab kəndli qadın və kiĢilərə verilirdi. Elə ciddi siyasi münasibət digər əhali təbəqələri nümayəndələrinın iĢtirakı ilə dövlət idarəçiliy ini demokratik əsasda formalaĢdırmaq prinsiplərinə zidd id i. Qolço maq lar, varlılar, sələmçilər, artıq taxılı və ya d igər ərzaq məhsulları o lan Ģəxslər, ticarət və sənaye müəssisələrinin sahibləri, mu zdlu əməkdən müntəzəm istifadə edən, zəh mətsiz gəlirlə, əmlakdan götürülən gəlirlə, kapitaldan aldığ ı faizlə dolanan, keçmiĢ polis nəfərləri və baĢqa Ģəxslər, məh kəmə tərəfindən mühakimə olun muĢlar seçkilərə buraxılmırd ılar. Aralarında çoxlu savadlı adamların olduğu imkanlı əhali təbəqələri nümayəndələrin in siyasi fəaliyyətdən bu cür ucdantutma təcrid olunması - xüsusənədə yoxsullar arasında belə adamlar o lmayan halda - real gerçəkliyin özünə zidd id i, kənddə sinfi düĢmənçiliy i dərin ləĢdirib kəskin ləĢdirirdi. Dekretdə göstərilird i ki, A zərbaycan SSR-də yo xsul ko mitələri ö z səlahiyyətləri daxilində və xid mət etdikləri ərazinin sərhədləri çərçivəsində ali hakimiyyət orqanlarıd ır. Kənd yoxsul ko mitələ ri b ilavasitə qəza inqilab ko mitələrinə və xalq daxili iĢlər ko missarlığ ına tabe id ilər. Mü xtəlif vəzifələri yerinə yetird ikdə isə idarəçilik aidiyyəti ilə müvafiq xalq ko missarlıqlarına, nahiyə və qəza inqilab ko mitələrinin Ģöbələrinə tabe idilər, halbuki dekretdə deyilirdi ki, ―yo xsul ko mitəsi ko lleg ial Ģəkildə fəaliyyət göstərir‖ 4 . Kənd yoxsul ko mitələri haqqında əsasnamədə onların təĢkilinin formaları, idarəetmə, kənd təsərrüfatı, yer quruluĢu sahəsində, kəndin iqtis adi, Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|