Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyası
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
olar ki, neqativ təsir göstərir. Ona görə də mürəkkəb mühəndis-texniki qurğular hesab olunan bu cür kəmərlərin layihələndirilməsi, tikintisi və istismarı ətraf mühitin mühafizəsi nəzərə alınmadan həyata keçirilə bilməz. Ümumiyyətlə, neft kəmərlərinin tikintisi, istismarı və ətraf mühitin mühafizəsinə kompleks şəkildə baxılması tələb olunur ki, bu da ekoloji-iqtisadi tədqiqatların aparılması zərurətini meydana çıxarır. Ekoloji tədqiqatların aparılması boru kəmərinin keçdiyi ərazidəki bitki və heyvanlar aləminə, atmosfer havasını, yeraltı və yerüstü sulara və s. təsirini öyrənməyi tələb edir. İqtisadi tədqiqatların aparılmasında başlıca məqsəd ətraf mühitə neqativ təsiri azaltmaq üçün neft kəmərlərinin tikintisi və istismar texnologiyasını, mexanikləşdirmə vasitələrini, həmçinin neft kəmərlərində baş verə biləcək qəzaların nəticələrinin aradan qaldırılması üsullarının ətraf mühitə vurulacaq zərərin hesablanması texnologiyasının işlənilməsindən və s. ibarətdir. Magistral neft kəmərlərində müxtəlif xarakterli qəzalar nəticəsində baş verən neft sızmaları ətraf mühitin komponentlərinə təsir baxımından daha çox təhlükəli hesab edilir. Əgər neft sızmaları quruda baş verirsə, onda neft kəmərindən yer səthinə axan neft yerin səthində yayılmaqla bərabər, torpağa da süzülür. Bu isə öz növbəsində qəza baş vermiş ərazidə bitki və torpaq örtüyünün sıradan çıxmasına, havanın, su hövzələrinin, yeraltı suların çirklənməsinə səbəb olur. Boru kəmərindən qəzalar nəticəsində neft sızmalarının operativ şəkildə qarşısını almaq, onların ətraf mühitə təsirini qiymətləndirmək məqsədilə kəmərlərdə müasir avtomatlaşdırılmış ölçü-nəzarət sistemlərinin quraşdırılması zəruriliyi qeyd edilir. Neftin hasilatı və nəqli zamanı ətraf mühitin çirklənməsi insanların sağlamlığına mənfi təsir göstərir. Bu problemin həlli müəyyən maliyyə məsələləri ilə bağlıdır. Neft-qaz istehsalı, onların nəqli və saxlanması zamanı ətraf mühitin çirklənməsi neft sənayesinin vacib problemlərindəndir. Neft hasilatının artırılması, eyni zamanda ətraf mühitin çirklənməsinin qarşısını almaq üçün bir sıra kompleks tədbirlərin həyata keçirilməsini tələb edir. Bu məqsədlə neft-qaz sənayesinin əsas sahələri olan neft-qaz quyularının qazılmasında, mənimsənilməsində, onların istismarında, neft-qazın nəqli və saxlanması zamanı ətraf mühitin mühafizəsinə xüsusi fikir verilməlidir. Neft-qaz quyularının layihə dərinliyinə qazılıb atdırılması bir sıra ekoloji-texniki tədbirlərin həyata keçirilməsini tələb edir. Bu da, öz növbəsində, ətraf mühitin çirkləndirilməsi ilə əlaqədardır. Bütün bu deyilənlərlə yanaşı, neftin nəqli yolları, onun hasilatından başlanmış emalına qədər çox ciddi ekoloji normalar və nəzarətin qabaqcadan işlənib hazırlanması tələb olunur. Dünya ölkələrinin təcrübəsi göstərir ki, ekologiyaya ayrılan vəsait müəssisənin inkişafı üçün ayrılmış vəsaitin 5- 25%-i miqdarında müəyyən edilməlidir. Böyük miqyaslı qurğuların etibarlığının az olması, müəyyən yerdən dağılması, qaz kəməri, çənlərdən zəhərli mayelər və qaz halında olan maddələrin sızması müşahidə olunur. Son vaxtlar sahədə təbii bioloji proseslərdə fərqlənən texnoloji qurğulardan geniş istifadə edilir, parametr və fiziki prinsiplərə istinad edilir. Hər şeyin olmasına baxmayaraq ultra və s. radiasiya, elektromaqnit və başqa sahəyə böyük yayılma olur. Katalizator arsenalı artır, reaktivlər, səthilik, başqa qorxulu zəhərli maddələr, mürəkkəb kimyəvi proses şəklində tətbiq edilir. Bunların hamısı sahənin texnogeninin intensivliyi mühüm dərəcədə ətraf mühitə təsir göstərir. Həmçinin, yeraltı mühafizə problemi gücləndirilir. Məsələnin mürəkkəbliyi onunla nəticələnir ki, hələ çoxlu dərin pro- seslər dəqiq öyrənilməmiş və perspektivlərdə gözlənilməz nəticələr gətirər. Neft-qaz sənayesinin ətraf mühitə təsirinin neqativ meyli perspektivdə nəticələr çıxarmağa imkan verir ki, sahə təbii sistemə əhəmiyyətli təsir göstərə bilər, buna görə də, təbiətdən səmərəli istifadəyə gələcəkdə diqqəti artırmaq, planlaşdırma, metod və formalarının təkmilləşdirilməsi, ekoloji-iqtısadi proqnozların işlənib hazırlanması, qəbulu aktual məsələlərdir. Bazar münasibətlərinin təkamülü cəmiyyət miqyasında özəl istehsal obyektlərinin üzvü əlaqələrinin yaradılması imkanlarını aradan qaldırır və elmi proqnozlaşdırmanı ön plana çəkir. Deməli, bazar iqtisadiyyatı şəraitində proqnozlaşdırma iqtisadiyyatını səmərəli idarəçiliyinin və sağlam sosial münasibətlərinin yaradılmasının əsas ünsürüdür. Ətraf mühitin qorunması və təbiətin mühafizə edilməsi elmi cəhətdən əsaslandırılmış, normativ sənədlərin və proqnozların işlənib hazırlanmasını tələb edir. Məsələnin bu cəhəti bazar iqtisadiyyatı şəraitində daha önəmli olur. Çünki sahibkarlıq fəaliyyətinin genişlənməsi bir tərəfdən cəmiyyətin obyektiv tələbidirsə, digər tərəfdən sərf edilən məsrəflərin səmərəliliyidir. Keçid şəraitində ikinci motiv birincini üstələyir. Fərdi mənafelər baxımından mənfəətlik motivlərinə üstünlük verilməsi istər-istəməz ətraf mühitin qorunması və təbiətin mühafizəsindəki tarazlığı pozur. Ona görə də, təsərrüfatçılıq baxımından aparılacaq işlər cəmiyyətin mə- Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|