Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutu
Yüklə 1,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
25 çap olunmuşdu 1 . Artıq həmin dövrdə Asan Səbri Bakının ədəbi-ictimai mühiti ilə sıx təmasda idi. Kiçik əyalət şəhəri Bağçasaray, yaxud patriarxal Qazanla müqayisədə dünyanın neft paytaxtının getdikcə geniş- lənən imkanlarını yaxşı başa düşürdü. Rusiya türklə- rinin milli və siyasi zəmində təşkilatlanmasında Əli bəy Hüseynzadə, Əhməd Ağaoğlu kimi müqtədir qə- ləmlərlə təmsil olunan “Həyat” tipli yeni, cəsarətli dəsti-xəttə malik mətbuat orqanının əhəmiyyətini, ayıldıcı və birləşdirici gücünü aydın başa düşürdü. “Həyat”ın işində yaxından iştirak onu qəzetin iki redaktorundan biri – Əli bəy Hüseynzadə ilə daha çox yaxınlaşdırmışdı. Yəqin ki, burada ədəbi zövq yaxın- lığı da öz təsirini göstərmişdi. Ona görə də Əli bəy yaradıcı heyəti formalaşdırmaq niyyətinə düşərkən birincilər sırasında xatirinə gələn qələm sahibləri sırasında Asan Səbri Ayvazov da olmuşdu. Bunu Asan Səbrinin 1906-cı il sentyabrın 14-də, “Həyat”ın qapanmasından on bir gün sonra Krımın Alupka şəhərindən qələm dostuna göndərdiyi və mət- ni ilk dəfə türkiyəli tədqiqatçı Ömər Özcan tərəfindən gün işığına çıxarılan məktub da təsdiq edir 2 . Egey Universitetinin Ədəbiyyat fakültəsi Türk dili və ədəbiyyatı bölümünün Əli bəy Hüseynzadə arxivində 1 Azərbaycan kitabı. 3 cilddə. I cild. 1720-1920. Bakı, 1963, s. 53. Əsərin tam adı belə idi: Üsuli-tədris və təlim-tərbiyə. Mühərriri Həsən Səbri Ayvazov. Alupka məktəbi müəllimi-sadiqi. Bakı, “Kaspi” mətbəəsi, 1906, “Kitabxaneyi-“Həyat”, 233 s. 2 Özcan Omer. Hasan Sabri Ayvazof`un Huseyinzade Ali`ye Mektupları. “Yeni Türk Edebiyatı”, İstanbul, Dergah Yayınları, mart, 2010, say 1, s.233-244. 26 saxlanan orijinal əsasında elmi-ədəbi fikrə təqdim olu- nan həmin tarixi sənəd, eləcə də digər məktub və poçt kartları iki həmkar arasındakı şəxsi və yaradıcılıq əla- qələrinin davamlılığından xəbər verməkdədir. Diqqə- təlayiq haldır ki, türkcə nəşrindən az müddət sonra məktublar krımlı araşdırıcıların da diqqətini çəkmişdi. Krım-tatar ədəbiyyatının tədqiqatçısı Gülnarə Seyid- vaniyeva onları Ukrayna dilinə çevirərək giriş məqa- ləsi və izahlarla birlikdə Tavriya Universitetinin Elmi Əsərlərində çap etdirmişdi 1 . Özünü “əməkdaş və redaksiya müdiri” kimi təq- dim edən Asan Səbri Ayvazov “Vətən xadimi” qə- zetinin blankında Bakıdan, Əli bəy Hüseynzadədən aldığı 8 sentyabr tarixli məktuba cavab yazmışdı. Məktubun mətni əlimizdə olmasa da, onun məzmunu haqqında yəqinliklə mülahizə yürütmək mümkündür – artıq “Həyat” səhifələrində imzasını tanıdan krımlı müəllif yeni layihədə iştiraka dəvət olunurdu. Asan Səbri özü də “Naşiri-maarif Əli bəyəfəndi həzrətləri” müraciəti ilə başlanan məktubunda yaxından izlədiyi Azərbaycan mətbuat aləmindəki son dəyişikliyə – “Həyat” qəzetinin nəşrini daandırmasını və tezliklə daha dolğun proqrama, geniş mündəricəyə malik “Füyuzat” məcmuəsinin yaranmış boşluğu dolduraca- ğı məsələsinə toxunmuşdu: “Eylul 8 tarixli məktubu- nuz alındı. Həyatımıza həyat bəxş edən “Həyat”ın 1 Г.Сеидваниева. Неизвестные письма Асан Сабри Айвазова Али беку Гусейнзаде. (Из архива Али бека Гусейнзаде). Ученые записки Таврического Национального Университета им. В.И.Вернадского. 2013, т. 26-65), с. 201-213. 27 guşeyi-inzivayə çəkilməsi bəni nə qədər dilgir etdiysə şəxsinizin himməti-aliləri sayəsində tülu edəcək “Füyu- zat” da o dərəcədə, bəlkə daha ziyadə məmnun etmişdir. Əfəndim, “Həyat”ın adəmi-rəvacı yüzündən tətilə məcburiyyəti sizin ümid mənbələrinizi qurutmasın. “Həyat” ölməz! Əsl “Həyat” bundan sonra aləmə feyz saçacaqdır. Məktubunuzdakı təklifi-aliyi mövcud şərt ilə bərabər məali-məmnuniyyət ilə qəbul ediyorum və bu gündən etibarən min qayri haddin (heç nəyə bax- madan) “Füyuzat” xadimliyinə giriyorum. “Fiyuzat”- da iştirakımı ilk elanınızda bəyan edə bilirsiniz. Baqi təşəbbüs etdiyiniz işdə hər türlü müvəffəqiyyət dilər və “Füyuzat”ın gözlərinə pərdə çəkilmiş olan millə- timizə gözlük olmasını təmənni edərək xitami-məqam eylərim, əfəndim”. Məktub “Aciz qardaşınız Asan Səbri Ayvazov” 1 imzası ilə tamamlanmışdı. Göründüyü kimi, hələ “Füyuzat” nəşrə başlamaz- dan əvvəl Əli bəy artıq əvvəlki layihəsindən – “Hə- yat” qəzetindən qələminə bələd olduğu Asan Səbrini müvafiq şərtlərlə əməkdaşlığa dəvət etmiş və təklif minnətdarlıqla qəbul olunmuşdu. Onun yuxarıda adını çəkdiyim “Həyat”ın qürubundan və “Füyuzat”ın tü- luundan hasil olan təəssüratım” məqaləsi də ruh və məzmun etibarı ilə Əli bəyə göndərdiyi cavab məktu- bu ilə tam səsləşirdi. Biri-birinə qarışmış təəssüf və se- vinc hisslərini təsirli bir dillə ifadə edən müəllif yazırdı: “Həyat”ın vidasından ən ziyadə mütəəssir və mütəəllim olanların biri də şu sətirləri qaralayan aciz- 1 Ozcan Ömer. Hasan Sabri Ayvazof`un Huseyinzade Ali`ye mektubları. “Yeni Türk Edebiyatı”, s. 237. Yüklə 1,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|