Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi a. A. Bakixanov adina tariX İnstitutu

52 

 

şəfəqləri  sayəsində  böyüdü.  Ona  peyğəmbərliyin  verilməsinin 

(bəisət) onuncu ilinədək o sərvər (Əbu Talib) sağ idi, o həzrətə səylə 

köməklik göstərirdi. Onuncu ildə Allahın dəvətini qəbul edib öldü. 

Həzrət rəsul (salləllahu aleyhi və səlləm) Əbu Talibin, ondan sonra 

isə  Xədiceyi-Kübranın****  (Peyğəmbərin  zövcəsinin  -  Ş.F.) 

vəfatlarından  sonra,  dərin  hüznə  qərq  olmuşdu.  Əbu  Talib 

"kafirlərin  və  müşriklərin  qənimi,  aləmlər  Rəbbinin  dostu  (həbib), 

əzəmətli  Allahın  şiri,  möminlər  əmiri  olan  Heydəri-Kərrarın"

73

  - 

"Əli  ibn  Əbu  Talibin"  hörmətli  atası  idi.  Tərəfdarlarının  və 

müxaliflərinin yazdıqlarına görə, "Ətim ətindən, qanım qanındandır" 

hədisində buyuruldugu kimi

74

, [Həzrət Əli] böyük fəzilət və istedad 

sahibi olan məşhur bir sima idi. Həzrət Məhəmməddən sonra Adəm 

övladının  əşrəfi  olan  Əli  ibn  Əbu  Talib  əleyhis-səlam  asimandan 

gələn  işarə  ilə  Zöhreyi-Zəhra  və  Bətule-Üzra  ilə  (Məhəmməd 

Peyğəmbərin qızı Fatimənin ləqəbləri - Ş.F.) izdivac etdi. İlahinin o 

iki  sirlər  xəzinəsindən  (məxzənül-əsrar)  və  o  iki  sonsuz  nurlar 

mədənindən  (mədəne-dudmane-namotənahi)  iki  parlaq  nübüvvət 

ulduzu  (İmam  Həsən  və  İmam  Hüseyn  -  Ş.F.)*  iki  asimanın  iki 

ulduzu  kimi  dünyaya  gəldi.  Behişt  əhli  olan  o  cavanların  (İmam 

Həsən  və  İmam  Hüseyn  -  Ş.F.)  böyüklüyü  barədə  mirvari  kimi 

qiymətli  sözlər  deyilmişdir.  On  iki  çeşmə  kimi  bütün  dünyanı 

qucaqlayan və asimanın möhkəm qalaları olan o kəslərin uca adları, 

[həmçinin]  möhtərəm  və  uca  məqamlı  övladları  haqqında  çoxlu 

sözlər  zikr  olunmuşdur.  Onların  birincisi  Həzrət  Əli  (ə)  və 

sonuncusu Həzrət Mehdi** (ə)-dir.  Həmin şəcərə ağacının kökü  və 

mübarək nəsli on iki nəfərdir və əzəmətli padşah (Şah Abbas - Ş.F.) 

yer üzərində Allahın kölgəsidir. Buna görə də, mən söz dəftərimi o 

həzrətin əcdadının və böyük atalarının zikri ilə bəzəyirəm. 

Nübüvvət və imamət gülzarının iki dəstə gülü və şücaət və 

kəramət  bostanının  iki  sərvi  olan  o  adamlar  musəvi  və  hüseyni 

xanədanına  mənsubdurlar  ki,  onlar  nəsilbənəsil  möhtərəm  və  uca 

məqamlı adamlar olmuşlar və yuxarıda işarə olunduğu kimi onların 

şəcərəsi  on  iki  imamın  yeddincisi  imam  Museyi-Kazimə***  çatır, 

                                                           

73

 İfadənin ərəbcəsi: "Heydər Kərrar qatili-1-kəfərə bi-1-muşrikinə vəsa həbibu rəbbi-

1-aləminə  əsədu-1-lahi-l-ğalib  əmiru-1-mömininə  Əli  ibn  Əbi  Talibin  əleyhi-s-

səlamu". 

74

 İfadənin ərəbcəsi: Bi hokmi hədisi "Ləhmi min ləhmikə, dəmi min dəmikə" 

 

---

53 

 

ondan törəyir. Buna  görə də  "Günəşə  və onun işığına  and olsun"

75

 

ayəsində deyildiyi kimi, günəşdən də parlaq olan o böyük imamların 

zikri  ilə  sözə  başlayıram  ki,  mənim  dilim  o  həzrətin  uca  məqamlı 

sələflərinin  adlarının  zikri  ilə  daha  da  şirinləşsin.  Ənsab  elminin 

(şəcərə  elminin  -  Ş.F)  übmalarının  hamısı  belə  əqidədədirlər  ki, 

onlar (səfəvilər - Ş.F) həzrət imam Museyi-Kazimin  və ali məqamlı 

imamzadə  Əbülqasim  Həmzənin  nəslindəndirlər.  Düzgün  olan 

məlumata  görə  imam  Museyi-Kazim  Tərşizin  Susefid  adlı  yerində 

dəfn  olunmuşdur  və  onun  şərafətli  məzarı  əhalinin  ziyarətgahı  və 

təvaf yeridir. İbn Bəzzaz* kimi tanınan Dərviş Təvəkkül ibn İsmayıl 

Şeyx  Sədrəddin  Musanın  sağlığında  o  həzrətin,  şeyxlərin  və 

övliyaların  bəyanı  xüsusunda  bir  kitab  yazmış  və  onu  "Səfvətüs-

səfa"  adlandırmışdır.  Həmin  kitab  Firuzşah  Zərrinkolahla 

başlayır.** Bu sətirlərin  müəllifi də İbn Bəzzazın  yoluyla  gedərək, 

özünün zərrin qələminin köməyi ilə "Abmara" [kitabının] səhifəsini 

o həzrətin (Firuzşahın - Ş.F) zikri ilə bəzəyir. 

Firuzşah  Zərrinkolah'':  "Səfvətüs-səfa"  [kitabının] 

müəllifi  yazır:  "Təriqət  sultanının  fərzəndlərindən  biri  İbrahim 

Ədhəmdir.  O,  mülk  tutmaq  bayraqlarını  qaldıraraq  daim  qəza 

(müqəddəs  müharibə  -  Ş.F)  və  cihadla  məşğul  idi.  O  vaxtlarda 

Muğan, Aran və o hüdudda yerləşən yerlərin əhalisi iman zinətindən 

kənar,  islam  şərəfindən  bəhrəsiz  idilər.  Peşəsi  qəza  olan  o  sultan 

(sultane-qəzapişe)  kəskin  qılıncının  şöləsi  ilə  o  vilayətin  hər  yerini 

islam  nuru  ilə  işıqlandırdı,  küfr  və  zalimlik    qaydasını    (rosum)  

aradan  götürdü,  zahiri  (suri) və mənəvi cəmiyyət [üzvləri] arasında 

həm dini, həm də dünyəvi idarəçilik qabiliyyəti olan Əmir Firuzşahı 

Ərdəbilin  və  oraya  tabe  olan  yerlərin  sərvəri  və  əmiri  etdi.  Onun 

var-dövləti,  qoşunu,  heyvanı  və  qənimətləri  o  qədər  çox  idi  ki, 

Ərdəbilə sığınırdı. Oradan çıxıb  Gilan  meşəsinin kənarına  getdi  və 

yaxşı bir yerdə dayandı (rəhle-eqamət əndaxt), həmin vilayətdə dini 

məsələlərin  təlqini  ilə  məşğul  oldu,  fəzilət  və  ənam  süfrəsini  açdı. 

Əmir  Firuzşah  dünyadan  köç  cilovunu  əcəlin  əlinə  verdikdə,  onun 

igid (rəşid) oğlu Əvəzül-xəvas sədaqətli adamların işlərinin icrası və 

sərvərliklə  məşğul  oldu,  həmin  yerdən  Ərdəbilə  tabe  olan 

Əsfərəncan  kəndinə  (qərye)  getdi,  qoşun  və  təbəələri  ilə  orada 

məskunlaşdı.  O  da,  böyük  atası  kimi  öz  səxavəti  (kərəm)  və 

qonaqpərvərliyi  ilə  xalq  arasında  (beynəl-comhur)  məşhurlaşdı. 

                                                           

75

  İfadənin ərəbcəsi: "Bi məntiq va-ş-şəms va-d-duha hə". 

---