Azərbaycan Respublikası Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi
Aqrar Elm Mərkəzi
Azərbaycan Elmi-Tədqiqat
Əkinçilik İnstitutunun
E L M İ Ə S Ə R L Ə R İ
M Ə C M U Ə S İ
XXI CİLD
Azərbaycan Respublikası Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi
Aqrar Elm Mərkəzi
Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Əkinçilik İnstitutunun
E L M İ Ə S Ə R L Ə R İ
M Ə C M U Ə S İ
XXI CİLD
BAKI-2005
Redaksiya heyəti:
Ə.C.Musayev (baş redaktor)
C.Ə.Əliyev
C.M.Təlai
M.Q.Əhmədov
A.M.Abdullayev
M.Y.Rzayev
M.H.Seyidov
X.H.Rəhimova
Məcmuədə Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Əkinçilik İnstitutunun son illər dənli (bərk və
yumşaq buğda, arpa, tritikale, qarğıdalı), dənli paxlalı (noxud, mərcimək, lobya) və tütün
bitkilərinin seleksiyası və toxumçuluğu, becərmə texnologiyaları, əkin dövriyyələrinin rolu,
bitkilərin xəstəlik və zərərvericilərdən mühafizəsi, fiziologiya və biokimyası, genetika və
biotexnologiyası və s. tətbiqi və fundamental sahələrdə əldə etdiyi nəticələr öz əksini
tapmışdır. Eyni zamanda məcmuədə İnstitututun beynəlxalq əməkdaşlıq çərçivəsində aparılan
müştərək tədqiqat işlərinin nəticələri də ətraflı işıqlandırılmışdır.
Qrifli nəşr
©Aqrar Elm Mərkəzi, 2005
M Ü N D Ə R İ C A T
GENETİKA, SELEKSİYA VƏ TOXUMÇULUQ
C.Ə.Əliyev, Ə.C.Musayev,C.M.Təlai, R.U.Mahmudov. Azərbaycanda buğda seleksiyasının
yeni uğurları……………………….…………………………….........................................6
Ə.C.Musayev, F.Ş.Mahmudov, S.K.Mehdiyeva, .. . Payızlıq buğdanın intensiv
və məhsuldar yeni sortlarının yaradılmasında başlanğıc materialın əhəmiyyəti.................9
A.M.Abdullayev,
F.Ş.Mahmudov,
M.Q.Əhmədov,
S.K.Mehdiyeva.
Qırmızı hibrid
xlorozu…………………………….………………………………………………………...15
A.M.Abdullayev. Payızlıq yumşaq buğda sortu Azəri………………....………………....17
E.B.Əliyev. Buğdalarda fotoperiodizim xüsusiyyətinin genetik mexanizminin tədqiqi ilə
əlaqədar bəzi nəticələr………………………………………………………………………19
A.M.Abdullayev, Ə.C.Musayev, E.B.Əliyev. Yumşaq buğdalarda hidrid nekrozunun
tədqiqi……………………………………………………………………………………....21
C.M.Təlai, A.A.Cahangirov, R.U.Mahmudov, S.A.Abdulbaqiyeva, H.N.Həmidov.
Müxtəlif aqroekoloji şəraitlərdə yeni buğda sortlarınm inkişafının xüsusiyyətləri...........25
M.Q.Əhmədov, V.F.İbadov, F.Ş.Mahmudov, A.A.Cahangirov, A.N.Məmmədova.
Müxtəlif perspektiv sort və sortnümunələrinin aqroekoloji smağı....................................31
M.Ş.Şükürov, Q.M.Əliyev, A.N.Məmmədova. İntensiv sortlar yaratmaq məqsəd ilə Şəki-
Balakən bölgəsi üçün payızlıq yumşaq buğdaların dəmyə şəraitində öyrənilməsi...........36
M.Ş.Şükürov, Q.M.Əliyev, A.N.Məmmədova. Şəki-Balakən bölgəsinin dəmyə şəraiti
üçün payızlıq yumşaq buğda sortları yaratmaq məqsədilə öyrənilmiş kolleksiya
nümunələrinin bioloji və təsərrüfat xüsusiyyətləri...........................................................41
C.Ə.Bayramova. Kəmiyyət əlamətlərinin F1-F2 bərk buğda hibridlərində öyrənilməsi..43
A.Dj.Musaev, M.A.Babaev. Oüenka mestnıx obrazüov əçmenə kak isxodnıy material dlə seleküii na
ustoyçivostğ
k
osnovnım
zabolevaniəm
v
usloviəx
Karabaxskoy
Nizmennosti……………………………………………………………………………………………...
48
Z.A.Məmmədov. Tritikale seleksiyasımn Azərbaycanda perspektivləri..........................53
L.Ə.Əmirov, R.S.Mirzəyev, Z.İ.Əkpərov. Dənli paxlalı bitkilərin seleksiyası................55
L.A.Amirov, Dj.Bayramova. Novıy sort fasoli «AzNİİZ-352»……………………………..……
59
H.C.Həşimova. Toxumların vaxtından əvvəl yetişmə səbəbləri......................................60
X.M.Xəlilov, M.G.Şükürov. Basdırılma dərinliyinin payızlıq buğda toxumlarının
cücərməsinə, məhsuldarlığma və kondisiyalı toxum çıxımına təsiri................................. 62
M.G.Şükürov. Dağlıq Şirvan şəraitində payızlıq buğda toxumlarınm basdırılma
dərinliyi...........................................................................................................................68
B.H.Abbasov. Azərbaycanda tütünçülüyün inkişafı........................................................72
II. BİTKİLƏRİN FİZİOLOGİYA VƏ BİOTEXNOLOGİYASI
A.A.Zamanov, T.H.Təmrazov, A.Ə.Əhmədov. Buğda bitkisinin müxtəlif orqanlarında
fotosintezin intensivliyinə quraqlığın təsiri....................................................................... 75
A.Ə.Əhmədov, T.H.Təmrazov, F.Ə.Əhmədova. Quraqlıq şəraitində donor-akseptor
nisbətləri müxtəlif olan buğda sortlarınm bəzi fotosintetik əlamətləri..............................79
П.С.Гарайев
H.N.Həmidov, A.A.Cahangirov, C.M.Təlai, R.U.Mahmudov. Dəmyə şəraitində müxtəlif
buğda sortlarmm inkişaf xüsusiyyətləri........................................................................... 89
A.A.Zamanov, A.Ə.Əhmədov. Müxtəlif buğda genotiplərində transpirasiyanm
intensivliyinə quraqlığın təsiri.......................................................................................... 94
A.Ə.Əhmədov, T.H.Təmrazov, F.Ə.Əhmədova. Müxtəlif suvarma rejimində payızlıq
buğda sortlarında karbon qaz mübadiləsinə donor-akseptor nisbətinin təsiri...................97
C.Ə.Bayramova. Buğda hibridlərində və onlarm valideyn formalarmda su rejimi
göstəricilərinin müqayisəli xüsusiyyətləri........................................................................105
A.A.Zamanov, F.H.Əlibaxşiyeva. Buğda bitkisinin arxitektonikasından asılı olaraq
transpirasiyanm intensivliyinə quraqlığın təsiri..............................................................108
S.Ö.Suleymanov. Formirovanie i sborka svetosobiraöhix kompleksov pri razvitii xloroplastov v listğəx
pşeniüı…
………………………………………………………………………….111
T.N.Allaxverdiev.
Fosfoqliüeratkinaza
listğev
S
4
-rasteniə
amaranta.
(Amararıthus
Cruerıtus
L.)………………………………………………………………………………………………………..….
115
R.S.Mirzoev. Raspredelenie fotosintetiçeski aktivnoy radiaüii i intensivnostğ fotosinteza listğev razliçnıx
ərusov soi
……………………………………………………………… 118
M.Q.Mamedova,T.Q.Karaqezov.
Biotexnoloqiçeskie
osnovı
kulğtivirovaniə
pşeniüı
in
vitro
……………………………………………………………….............................……123
S.Ş.Asadova, İ.V.Azizov. İzmenenie fotosintetiçeskoy aktivnosti somatiçeskix gmbrioidov löüernı na
fone stressornıx faktorov
………………………………………………….…131
Ə.Bayramova, R.U.Mahmudov. Buğda bitkisinin morfofızioloji əlamətlərinin valideyn və
hibrid nəsillərində öyrənilməsi ………………………………………………………… 142
III. BİTKİ MÜHAFİZƏSİ
M.H.Seyidov, , R.U.Mahmudov. Azərbaycanda sarı pas epidemiyası.....151
, B.H. Abbasov. Məhsuldar, zərərverici və xəstəliklərə davamlı tütün
sortlarmm yaradılması və tətbiqi......................................................................................158
M.H.Seyidov, B.M.Əhmədov. Dağlıq-Şirvan zonasmda buğdanm seleksiya materiallarmın
göbələk xəstəliklərinə davamlılığı.............................................................. ....................161
R.İbrahimov. Sarı pasa davamlı buğda sortlarmm yaradılması……………………….162
F.X.Quliev.
Biogkoloqiə
Opomizi
vreditelə
ozimıx
zernovıx
v
Azerbaydjane
………………................................................................................... ……165
N.H.Əzizova. Qırmızıdöş zəlicə böcəyinin (Oulema melanopus) bioloji xüsusiyyətləri və
ona qarşı davamlı payızlıq buğda sortlarmm öyrənilməsi...............................................167
IV. KEYFİYYƏT
Q.M.Həsənova, R.U.Mahnıudov, S.A.Abdulbagiyeva.Yumşaq buğdanın selekesiyasmda
zülal markerləri.................................................................................. .............................169
R.U.Mahmudov, İ.Q.Kərimova. Yeni intensiv buğda sortlarmm dən keyfiyyəti............172
Q.M.Həsənova, M.H.Seyidov. Hibridləşmədə keyfiyyət və xəstəliklərə davamlılığma görə
P.S.Qarayev
P.S.Qarayev
valideyn formalarmm donorluq xüsusiyyətlərinin öyrənilməsi.....................................175
S.M.Məmmədova.Aminolevunil turşusunun dənli taxıl bitkiləri məhsulunun struktur
elementlərinə və dənin keyfiyyət göstəricilərinə təsirinin tədqiqi...................................178
Ş.Mahmudov,S.M.Məmmədova,S.K.Mehdiyeva.Yüksək
keyfıyyətli
yeni
sortlann
yaradılması istiqamətində başlanğıc materialm öyrənilməsi.......................................... 182
T.H.Tənırazov, F.Ə.Əhmədova, A.Ə.Əhmədov. Payızlıq buğda sortlarmda donor-akseptor
nisbətinin dəyişməsinin quraqlıq şəraitində dənin keyfiyyətinə təsiri...............................185
R.U.Mahmudov. Buğda dəninin qliadin zülalları və seleksiyada ondan istifadə
imkanları........................................................................................... ...............................191
S.İ.Hüseynov, C.M.Təlai, C.Ə.Bayramova. Yumşaq buğda sortlarının xəstəliyə davamlılığı
və dəninin texnoloji keyfiyyəti......................................................................... ..............198
S.A.Abdulbaqieva.Fraküionnıy sostav belkov zerna pşeniüı pri zasuxe ………202
S.İ.Hüseynov, C.M.Təlai, R.U.Mahmudov, S.A.Abdulbaqiyeva. Dəmyə şəraiti üçün
məhsuldarlıq və keyfiyyət göstəricilərinə görə fərqlənən perspektivli buğda sortlarının
seçilməsi.................................................................................................................... .......206
V. BECƏRMƏ TEXNOLOGİYASI
M.Y.Rzayev, Z.M.Abdullayeva. İxtisaslaşdırılmış əkin dövriyyələrində qarğıdalınm əkin
sıxlığının və suvarma rejimlərinin məhsuldarlığa təsiri...................................................211
M.Y.Rzayev, S.Ə.Dünyamalıyev. Müxtəlif becərmə üsullarınm qarğıdalının dən
məhsuldarlığına və alaq otlarının miqdarına təsiri......................................................... 213
M.Y.Rzayev, R.U.Mahmudov. Azərbaycanm müxtəlif bölgələrinin taxıl əkinlərində
alaqlarm yayılması..........................................................................................................217
İ.M.Cümşüdov, V.F.İbadov, M.Q.Əhmədov. Qarabağ düzənliyinin suvarma şəraitində
payızlıq buğdanm tirəli səpini............................................................ .............................221
Ş.İ.Sarıyev. Şirvan bölgəsinin Qobustan Dağlıq dəmyə şəraitində buğda istehsalınm
artırılmasınm səmərəli texnologiyası.............................................................................. 226
İ.M.Hacıməmmədov, A.H.Əsədov. Sələf bitkisinin və qida rejiminin payızlıq buğdanm
məhsuldarlığma və səmərəliliyinə təsiri............................................. .............................230
N.H.Həsənov.Ətirli
tütün
sortlarınm
məhsludarlığınm
və
keyfiyyətinin
yaxşılaşdırılmasında
sələf
bitkilərin
və
azot
gübrəsinin
əhəmiyyətli
rolu................................................................................................................................ 238
S.A.Quliyeva. Şəki rayonu şəraitində azot gübrəsinin tütünün məhsuldarlığına və
keyfıyyətinə təsiri.............................................................................. ............................242
T.D.Qölaliev. Vliənie vidovıx osobennostey rasteniy na nakoplenie
90
Sr i
137
Cs v
urojae………………………………………………………………………….………... 246
T.C.Güləliyev. Növ müxtəlifliyinin bitkilərdə
238
U və
232
Th toplanmasına təsiri………250
VI. BEYNƏLXALQ ƏMƏKDAŞLIQ
Dj.M.Talai.Rolğ
mejdunarodnıx pitomnikov v uluçşenii ozimoy pşeniüı v
Azerbaydjane………………………………………………………………………… 254
C.M.Təlai,
R.U.Mahmudov.
Azərbaycanda
beynəlxalq
seleksiya
mərkəz-
lərindən introduksiya olunmuş dənli taxıl bitkiləri genofondunun öyrənilməsi......... 257
A.A.Cahangirov, C.M.Təlai, S.A.Abdulbaqiyeva, R.U.Mahmudov, H.N.Həmidov,
B.M.Əhmədov. Beynəlxalq seleksiya mərkəzlərindən alınmış buğda genotiplərinin
öyrənilməsi........................................................................................ ........................ 263
, Z.A.Məmmədov. Azərbaycanda arpa bitkisinin seleksiyası və beynəlxalq
əməkdaşlığm perspektivləri............................................................... ........................ 267
Z.A.Məmmədov. Azərbaycanda tritikale bitkisinin seleksiyası sahəsində beynəlxalq
seleksiya mərkəzlərinin rolu...................................................................................... 270
R.S.Mirzəyev,
L.Ə.Əmirov,
Z.İ.Əkpərov.
Noxudun
dünya
genofondunun
öyrənilməsi............................................................................................................... 272
Q.H.Orucov
Dostları ilə paylaş: |