etməsi əsl vətənpərvərlikdir.
«Milli pedaqogikanın əhatə etdiyi elmi yeniliklər hər
hansı digər ölkənin və ya ölkələrin deyil, məhz Azərbaycanın
məhsuludur, Azərbaycan xalqının milli mənəvi sərvətidir və
yeganə məqsədi respublikamızda təhsil islahatının uğurla
həyata
keçirilməsinə, nəticə olaraq, dövlət müstəqilliyimizin
möhkəmləndirilməsinə xidmət etməkdir»(səh. 5) deyən
müəllifin fikrindən dedüdərimizi görmək çətin deyil, r
Dərsliyin ikinci yeniliyi
pedaqoji anlayışlann
yeni pedaqoji
təfəkkür süzgəcindən keçirilərək aydınlaşdıniması, onlann
sərhədlərinin düzgün müə
37
ənləşdirilməsi, onların abstrakt və
müştərək
fimksiyalannın
müstəqilləşdirilməsi
və
könkretləşdirilməsidir. N.M.Kazımov «Məktəb pedaqogikası»
dərsliyində ilk dəfə olaraq «pedaqoji proses kateqoriyası»nı,
«tərbiyə kateqoriyası»m, «təlim kateqoriyası»nı, «təhsil
kateqoriyası»nı bərabər hüquqlu kateqoriyalar kimi venniş və
bu kateqoriyalann pedaqoji proses kateqoriyasının
tərkibində
nəzərdən keçirməyi meqsədəmüvafiq hesab etmişdir. Bu
kateqoriyaların mahiyyətini özünəməxsus bir şəkildə
aydınlaşdıran müəllif onlann oxşar və fərqli cəhətlərinin də
aydmlaş- dırılmasmı unutmamışdır.
Dərslikdə üçüncü yenilik
təlim, tərbiyə və təhsil üçün
psixoloji inkişafın ümumi olmasıdır.
Əgər pedaqoji
psixologiyadan ağızdolusu danışınqsa, pedaqoji prosesdə
psixoloji inkişafın üzərindən sükutla keçə bilmərik. Əgər hər
hansı bir pedaqoq və ya müəllim pedaqoji prosesdə şəxsiyyətin
psixoloji xarateristikasım, şəxsiyyətlərarası münasibətlərin
psixologiyasını, diqqəti, nitq və ünsiyyəti,
şəxsiyyətin idrak
proseslərinin psixologiyasını (duyğular, davranış, hafizə,
təfəkkür, təxəyyül), şəxsiyyətin fəaliyyətinin emosional iradi
cəhətlərini (hisslər, iradə), şəxsiyyətin psixoloji xüsusiyyətlərini
(temperament, xarakter, qabiliyyət) bir nəzəri stimul kimi qəbul
edirlərsə, deməli, onlar bunu pedaqoji prosesdə, yəni təcrübədə
də nəzərə almalıdırlar.
Müəllifin
təbirincə
desək
psixoloji
proseslərin
formalaşmasında təlim və tərbiyə fünksiyalannı fərqləndirməklə
28
kifayətlənmək olmaz. Bəzi pedaqoqlar güman edirlər ki, təlim
şagirdlərdə yalnız elmi anlayışlan-məfhumlan formalaşdınr və
buna görə də onlarda nəzəri təfəkkürü inkişaf etdirir. Bu fikri
əsas götürən fənn müəllimləri təlim zamam şagirdlərin psixoloji
inkişafına ciddi ziyan vururlar. Çünki onlar dərsi anlayışlar
zəminində qurmağa çalışır, tənqidi mühakimələrə uyur,
təxəyyülün emosionallığmı, digər psixoloji keyfiyyətlərin
zəruriliyini isə unudurlar. Halbuki, təlim müvəffəqiyyəti üçün
psixoloji inkişaf məntiqi təfəkkürün formalaşmasında da
vacibdir. Nəzərə aimmalıdır ki, məntiqi təfəkkür digər psixoloji
proseslərdən aynlıqda cərəyan edən müstəqil proses deyil. Bir
çox elmi kəşflər obrazlı təfəkkürsüz, canlı təxeyyülsüz açıla
bilməz. Gözə görünməyən mikroaləmin obrazı
məhz xəyalda
yaradılır və nəzəri təfəkkür süzgəcindən keçirilir: telimdə bunu
unutmaq olmaz» (səh. 43). Məhz ona görə də prof.
N.M.Kazımov haqlı olaraq yazır ki, «...tərbiyə ilə yanaşı təlim,
təhsil və psixoloji inkişaf kateqoriyalan da Milli peda-
qogikamn tədqiqat sahəsinə, pedaqoji proses kateqoriyasına
daxildir» (səh. 10).
Dostları ilə paylaş: