Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazırliyi Azərbaycan Respublikiası Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti.

114 
 
    .  Hazırda  ġorthorn  malının  ən  yaxĢı  naxrı  rostov  vilayətinin  buzluq  sovxozunda 
yaradılmıĢdır 
     Hallovey cinsi. Bu cins ingiltərənin hellovey əyaləti ərazisində yaranmaqla dağlıq zonasının 
ot  bitkilərindən  yağ  istifadə  edir.  Hallovey  malı  buynuzsuz  üzü  və  sıx  tüklüdür,  dırnaqları 
möhkəmdir. O dağlıq otların daĢlıq sahələrində gəzir və soyuq hava iqlimində yaxĢı dözür. 
     Bu heyvanlar dərin və enli bədən qurluĢuna, alçaq ayaqlarına görə xarakterizə olunur. Bədən 
qurluĢuna  və  rənginə  görə  aberdin-anqus  cinsinə  oxĢarlığı  vardır.  Tükünün  uzun  olması  onu 
soyuqdan  yaxĢı mühafizə edir. Bu mal  bütün il boyu otlaq Ģəratində qala bilir. Lazımı qədər 
qaba  yem  olduqda  qıĢı  yaxĢı  keçirir.  Ġnəklərin  canlı  kütləsi  500  kq  törədicilərin  800-850  kq 
təĢkil edir. 
   Bu heyvanlar cox ömürlü olması ilə fərqlənirlər. Hallovey inəklərin 190 günündə 1100-1200 
kq  süd  verir  və  südündə  4,5-5%  yağ  cavanları  yaxĢı  inkiĢaf  edir  ġotlandiyada  Ģəratində 
erkıklərin  cəki  artımı  900  qırama  catır.  15  aylıq  yaĢda  onların  canlı  kütləsi  330-430  kq  27 
aylıqda  485-535  kq  olur  Ətlik  geyvanlar 
sərkisində  iki  yaĢında    576  kq,  2-3  yaĢında  724 
kq canlı kütləyə catmıĢlar. Otlaq və kökəlmədən 
sonra  onların  kəsim  cıxarı  60-68%  təĢkil  edir. 
Bu  heyvanlar  soyuq  və  sərt  iqlimə  dözdüyü  
kimi,  isti  iqlimdə  yaxĢı  uyğunlaĢır  və  ona  görə  
də  Argentina,    Braziliya,  Kanada,  hollandiya, 
Yeni zilandiya və ABġ-da geniĢ yayılmıĢdır. Isti 
ölkələrdə bu heyvanların yükü cox uzanır. 
ġəkil-68.Hallovey cinsi buğası. 
      Hallovey cinsli mal 1963-1973-cü illərdə Qazaxstan  Respubilkasına gətrilmiĢ və onu “Uġ-
Konur”  sahəsində  məskunlaĢdırılmıĢdır.  Bura  dəniz  səviyyəsində  1800  m  hündürlüyündə 
yerləĢir. Bunlar dağlıq Ģəratinə tez uyğunlaĢmaqla yaxĢı törəmə və ətlik qabiliyətini saxlayırlar. 
Doğulduqda diĢilər 24-27 kq 8 aylıq yaĢda anadan ayrıldıqda erkəklər 185 kq, diĢlər isə 175 kq 
canlı kütlədə olurlar, 15 aylıqda erkək və diĢi cavanların canlı kütləsi müvafiq sürətdə 355 və 
285  kq  olur.  Otlaq  Ģəratində  gündəlik  cəki    artımı  800  qrama  ccatırə  təmizcinsli  bu  mal  və 
mələzləri  Qazaxstanın  dağlıq  və  dağətəyi  zonasınada  (81,7%)  Azərbaycanda  (11,8%), 
Gürcüstanda (4,25%) və baĢqa respubilkalarda yayılmıĢdır. 
    1970-ci  illərdən  baçlayaraq  bu  ətlik  mal  respubilkamızın  ətlik  maldarlıq  istiqamətli 
təsərrüfatlarında həm təmizlikdə yetiĢdirilir, həm də ondan az məhsuldar Qafqaz-qonur malının 
məzləĢdirilməsində  istifadə  edilir  hallovey  malı  16  rayonda  yetiĢdirldyi  halda,  onun  ən    iri 
naxırları gədəbəy Kəlbəcər Lacın DaĢkəsən xanlar və baĢqa rayonlarında yaradılmıĢdır. 
   Şarole  cinsi. Bu cins fıransanın ġarole kralığında   yaradılmıĢdır.  Bu cins ən iri  ətlik cinslər 
icərisində mühüm yer tutmuĢdur. Buğaların canlı kütləsi 1000-1200 kq bəzən 1400kq inəklərdə 
orta  hesabla  700-800  kq  bəzi  hallarda  1100  kq  olur.  Cavanlar  8-9  aylıqda  340-30  kq  cəkidə  
olurlar. Ġntensif bəslənmədə canlı kütlə erkəklərdə 500 kq-a catır. Bu hüyvanlar tez yetiĢkənliyi, 
yaxĢı ət keyfiyəti və kəsim cıxarı (60-70%) ilə fərqlənirlər. ġarole cinsi aberdin-anqus, hereford, 
Ģorthorn cinslərində alına mələzlərə görə üstünlük təĢkil etmiĢlər.  

---

115 
 
       ġarole cinsi acıq krem rənglidir, heyvanlar 
möhkəm  konstitusiyalı  olmaqla  dal  və  qabaq 
ayaqlar yaxĢı inkiĢaf etmiĢdir. Bədən əzələ ilə 
yaxĢı  əhatə  olunmuĢ  döĢ  enli  dərin  baĢ  cox 
böyük  olmayır  və  enli  alınlıdır,  buynuzu  isə 
qısadır Cins yaxĢı ətlik kefiyəti ilə xarakterizə 
olunur  Cəmdəyin  üst  səhti  nazik  yağ  təbəqəsi 
ilə  örtülür.  Cəmdəkdə  yağ  azlıq  təĢkil  edir. 
Süd  məhsuldarləğına  kifayətləndiricidir  il 
ərzində inəklər 1500-2000 kq süd verillər.                  
                                                                                               ġəkil-69.ġarole cinsin buğası. 
    Buzovlar  adətən  otlaqda  bəslənirlər,  anadan  6-8  aylıqda  ayrılır.  Cavanların  kökəldilməsi 
qarıĢıq yem və ot hesabına aparılır. Cavanların sutkalık cəki artımı 1500-1800 q-a catır. 
   Son  zamanlar  Ģarole  malına  maraq  artmıĢdır.  Həmin  cinsin  törədicilərindən  sənaye 
carpazlaĢdırılmasında daha cox istifadə olunur hazırda Ģarole cinsinin buğaları ABġ Braziliya 
ġimalı və cənubi Afrika və baĢqa ölkələrinə ixrac olunur. 
     Bu  cinsin  buğaları  1961-ci  ildən  qərbisibir,  Qazaxstan,  Ukraniya  və  baĢqa  zonaların 
təsərrüfatlarında  istifadə  olunur.  Südlük,  südlük  ətlik  cinslərin  inəkləri  ilə  cütləĢdikdə  yaxĢı 
nəticələr  əldə  olunur.  Kustanaj  vilayətinin  “Moskalevski”  sovxozunda  ağbaĢ-qazax  malının 
mələz erkəklər 18 aylıqda 600 kq catırlar Omski vilayətinin “Jublejnı” sovxozunda daaparılan 
alınan mələz cavanlar 15 aylıqda 560 kq canlı kütləyə malik olurlar. 
 Limuzin  cinsi.  Fransanın  Limuzin  kralığında  yetiĢdirilmiĢdir.  Bu  cins  həmin  yerin  soyuq 
kecən qıĢına isti yayına sərt küləyinə uyğunlaĢmıçdır. Bu cins ətlik cinsi olmaqla bərabər yaxĢı 
süd 
məhsuldarlığına 
da 
malikdirlər. 
Ona 
görədə 
bu 
cins                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         
ətlik-südlük  istiqamətli  hesabla  olunur.  Ġnəklər  270  günlük  laktasiyada  5,2%  yağlıqlıqda 
4000kq  süd  verir.  Ġriliyinə  görə  bu  cins  ġarole  cinsindən  sonra  ikinci  yeri  tutur.  Canlı  kütlə 
törədicilərdə orta hesabla 950-1150 kq inəklərdə 600-650 kq olur. Limuzim malı yaxĢı kökəlmə 
qabiliyətinə  malikdir.  Buzovlar  doğulduqda  38-42  kq  cikidə  olurlar.  Ġntenesiv  bəslənmədə 
erkəklər 12 aylıqdan 500 kq cəkiyə catırlar. 
   Heyvanların rəngi acıq-qırmızı, sarı (buğda rəngli), drnaqlar acıqdır. Bədən qurluĢlu yaxĢıdır, 
ayaqlar  möhkəm,  baĢı  coxda  böyük  deyil, 
alın  isə  enlidir.  Boyun  qısa  və  enlidir,  döĢ 
enlidir,  ancaq  cox  dərin  deyil,  bel  düzdür, 
arxa hissə yaxĢı inkiĢaf etmiĢdir. Dəri boĢdur 
ancaq cox qalın deyil. Ətlik forma aydın hiss 
olunur. 
   Bu  heyvanın  kəsim  cıxarı  70%-ə  yaxındır, 
cəmdəkdə  yeyilən  hissə  85%-dən  coxdur. 
Limuzin malının cəmdəyi Ġngiltərə cinslərinə 
nisbətən bir az yağlıdır. 

---