Azərbaycan respublikasi kənd тəSƏRRÜfaтi naziRLİYİ
Yüklə 2,06 Mb. Pdf görüntüsü
|
106 Həmin formalar avqustun axırı, sentyabrın əvvəllərində çiçəkləmə fazasına daxil olurlar. Avqustun axırlarında kiçik çiçək salxımları üzərində ilk meyvə qutucuqları görünməyə başlayır. Vegetasiyanın sonuna qədər həmin toxumlar tam yetişmir. Enli yarpaq formada qönçələmə nisbətən gec - sentyabrın əvvəllərində başlayır. Bitkinin yalnız bir budağında kiçik çiçək salxımı müşahidə edilir. Bu formalarda çiçəkləmə uzun müddətdən sonra sentyabrın axırlarında başlayır. İlk meyvə qutucuqları vegetasiyanın sonunda görünür. Vegetasiya müddəti ərzində toxumlar tam yetişmir. Həna populyasiyalarında müşahidə edilən elastik gövdə və dairəsi yarpaq formalarda bir vegetasiya müddəti ərzində qönçələmə və çiçəkləmə müşahidə edilməmişdir. Göründüyü kimi inkişaf fazaları tez başlayan formalarda toxumların yetişməsi başqa formalara nisbətən 15-20 gün tez başa çatır. Eyni zamanda inkişaf fazalar tez başlayan formalardan yığılan toxumlar səpin materialı üçün yararlı, yüksək cücərmə qabiliyyətinə malik olur. Apardığımız müşahidələr göstərdi ki, həna bitkisinin ayrı- ayrı formalarının inkişaf fazaları fərqləndiyi kimi onların yarpaqlarının tökülməyə başlanması və eyni zamanda vegetasiya müddəti də fərqlənir, məlum olduğu kimi oktyabrın əvvəllərində iqlim şəraiti ilə əlaqədar olaraq həna bitkisi «vegetasiyanın qurtarması» mərhələsinə daxil olur. Eyni ilə bu hadisə formalarda da müşahidə olunur. Yarpaqların tökülməsi birinci olaraq sıx budaqlı, iti yarpaq və xırda yarpaq forma- larda başlayır. Bu formalarda yarpaqların kütləvi tökülməsi oktyabrın axırı, noyabrın əvvəllərinə təsadüf edir. Həmin formalarda vegetasiya müddəti 285-290 gün davam edir. Yarpaqların tökülməsi ən gec elastiki gövdə, enli yarpaq, dairəvi yarpaq, seyrək budaqlı formalarda müşahidə edilir. Bu formaların vegetasiya müddəti yuxarıda qeyd edilən vaxtlara nisbətən 15-20 gün gec qurtarır. Ümumiyyətlə həna bitkisinin 107 ayrı-ayrı formalarının vegetasiya müddəti 285-305 gün arasında dəyişir. Ən uzun vegetasiya müddəti seyrək budaqlı və elastik gövdə formalarında müşahidə edilir. Əsas növdən olan bitkilərdə inkişaf fazaları müxtəlif formalara nisbətən tez başlayır. Belə ki, iyunun II ongün- lüyündə həmin bitkilərdə qönçələmə mərhələsi başlayır. Toxumların tam yetişməsi oktyabrın I ongünlüyünə düşür. Yarpaqların tökülməsi oktyabrın əvvəllərindən başlayaraq axırına qədər davam edir. Vegetasiya müddəti isə 285 gün davam edir. Həna populyasiyalarında formaların müəyyən morfoloji əlamətlərini öyrənən zaman ayrı-ayrı formaların tozcuqlarının fertilliyi də öyrənilmişdir. Çünki formaların toxum məhsul- darlığının öyrənilməsində tozcuqların həyatilik qabiliyyətinin böyük əhəmiyyəti vardır. Bunun üçün ayrı-ayrı formaların çiçəkləməsi zamanı onların çiçəklərindən yığılmış tozcuqların cücərmə qabiliyyəti ümumi metodikaya əsasən yoxlanılmışdır. Qidalandırıcı mühit kimi 15% şəkər və 1% aqar-aqar məhlulundan istifadə edilmişdir. Tədqiqatın nəticələri cədvəl 5. 4 - də verilir. Məlum oldu ki, müxtəlif həna formalarının tozcuqlarının ən əlverişli qida mühitində cücərmə qabiliyyəti bir-birindən və eləcə də mövcud növlərdən fərqlənir. Belə ki, xırda yarpaq formada tozcuqların fertilliyi üstünlük təşkil edir. Tozcuqlar 85,0 ±2,61% cücərmə qabiliyyətinə malikdir. Bu formaya daxil olan bitkilərdə çiçəkləmə iyul ayında başlanmış və avqust ayında onlarda tam çiçəkləmə müşahidə edilmişdir. Buna yaxın olan iti yarpaq və qısa boylu formaların tozcuqlarının cücərmə qabiliyyəti uyğun olaraq 82,7 ± 2,06 və 80,3 ± 1,45% təşkil edir. Uzun ensiz, sivri yarpaq, seyrək bucaqlı, xətvari yarpaq və enli yarpaq formaların tozcuqlarının fertilliyi 76,3 ± 1,01 – 79,0 ± 1,34% arasında dəyişilir. Sıx budaqlı və sarımtıl-yaşıl 108 Cədvəl 5. 4 Müxtəlif həna formaları tozcuqlarının həyatilik qabiliyyəti Fo rm alar Qid alan dır ıcı m üh it ( şək ər +1 % a qar - aq ar ), % -lə To z c u q l a r ı n C ücə rm ə qab iliy yəti, % -lə Aseto kar m in də bo yan m a qab iliy yəti, % -lə Fo rm ası Ölçüsü, 1 2 3 4 5 6 Əsas növ 15 84,0 ± 2,1 86,7 ± 2,2 Dairəvi 44,8 Xətvari yarpaq “----“ 78,8 ± 1,01 82,7 ± 1,19 Elleps- vari 46,0–49,3 Sivri yarpaq “----“ 79,0 ± 1,34 84,5 ± 1,35 Dairəvi 47,5 Enli yarpaq “----“ 75,6 ± 1,0 80,1 ± 1,13 Dairəvi 46,4 Dairəvi yarpaq - - - - - Uzun, ensiz yarpaq “----“ 76,3 ± 1,01 79,8 ± 1,12 Dairəvi 46,8 Yüklə 2,06 Mb. Dostları ilə paylaş:
|