Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan miLLİ konservatoriyasi
Yüklə 3,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
32 bitmir: trioda sözün əsl mənasında belə bir unison çalğıya nail olmağın, doğrudan da böyük yaradıcılıq qələbəsi olduğunu etiraf etməklə bərabər, biz lazımi yerlərdə, yaxşı unisonlarla yanaşı, çox vaxt kamançanın tamamilə müstəqil olaraq ikinci səs çaldığı hallarına da təsadüf edirik. Belə hallarda tarla kamança arasında bəzən sual-cavab, bəzən imitasiya, melodik fiqurasiyalar və hətta ayrı-ayrı hallarda kamançada üç simdə akkordlar götürmək kimi priyomlrdan istifdə yolu ilə əsas melodik xəttin zənginlşdirilməsini görürük. Məhz buna görə, Qurban Pirimov (tar), Saşa Oqanezaşvili (kamança) və Cabbar Qaryağdı oğlu (qaval) triosunun instrumental musiqi cəhətə müvəffəq olduğu mükəmməl ifaçılıq ansamblı, rəngarəng və əzəmətli bir orkestr kimi səslənirdi". Təbii ki, o dövrdə başqa sazəndə dəstələri mövcud olsa da, bu üçlüyün tarixi baxımdan fəaliyyəti daha önəmli, daha avanqard idi. Bu üçlüyün çıxışı sənət yenilikləri ilə zəngin idi. Onların ifası özləri tərəfindən düzülüb qoşulmuş (bəstələnmiş) təsniflər, mahnılar, rənglər, oyun havaları ilə daima yeniləşirdi. Muğam dəstgahlarının sıralanmasında, xüsusilə də araçalğılar özü- özlüyündə daha yaradıcı səpkidə inşa edilərək yaddaqalan şirin xallarla işlənirdi. Bu üçlüyün çıxışı həm peşəkar ifaçıların, bəstəkarların, dirijorların, həm də muğamşünasların maraq və diqqət mərkəzində idi. Bu yaradıcı üçlüyün fəaliyyəti bütövlükdə sazəndə dəstələrinin iyirminci yüzillikdə daha yüksək bir mərrhələyə qədəm qoymasından xəbər verən ən parlaq bir səhifə idi. Bu üçlüyün yaradıcı çıxışları XX əsrin 30-40-cı illərinə kimi özü ilə rəqabət aparacaq bir sazəndə dəstəsi tanımamışdır. İyirminci yüzilliyin əvvəllərindən başlayaraq yeni-yeni yaranan xalq mahnıları, rəng, dəraməd, təsnif, diringə və oyun havaları əsasən bu dəstənin yaradıcılığı olsa da, bu sənətçilər həmin əsərlərin müəllifi kimi tanınmırdılar. Yalnız xalqın yaddaşında iz qoymuş hadisələr hansısa bir məclisdə bədahətən oxunub-çalınan havalar, hətta muğamlar da yaddaşlarda ustadının adı ilə deyilib. Segah İslam, Zabul Qasım, Bayatı-Qacar Baladadaş, Mirzə Hüseyn Segahı, Haşım Segah və sair. "Cabbar Qaryağdı oğlunun şahidliyinə görə Hacı Hüsü 1875-ci ildə "Kürq-Şahnaz", bir el şənliyində isə Sadiqcanın müşayiətilə "Qatar" muğamlarını yaratmışdı, onlarca dadlı-dadlı təsnif qoşmuşdu..." . Cabbar Qaryağdı oğlunun toyların birində bədahətən "İrəvanda xal qalmadı" mahnısının həm sözlərini, həm də musiqisini oxuması musiqi tariximizdə yaddaqalan hadisə kimi xatırlanır. Xan Şuşinski yaradıcılığına aid edilən "Şuşanın dağları" dillər əzbəri olmuşdur. Ustad tarzən Əhməd Bakıxanov "Ömrün sarı simi" kitabında yazır: 33 Azərbaycanın məşhur ustad oxuyanlarından Ələsgər Abdullayevlə Qurbanın "Segah", "Rahab" və "Şur" çalması xüsusi qeyd olunmalıdır. Qurban ilk dəfə olaraq tarda "Çoban bayatı"nı böyük ustalıqla çalmışdır". Peşəkar musiqiçilərin ən böyük xidmətlərindən biri də Azərbaycan dilinin, Azərbaycan poeziyasının muğamata, təsniflərə bədii mətn kimi seçməsidir. Filologiya elmləri doktoru, yazıçı Rəfael Hüseynov yazır: Bu həmin Hacı Hüsü idi ki, Mir Möhsün Nəvvabla birgə Şuşada musiqi məclisinin təməlini qoymuşdu. Bu həmin Məşədi İsi idi ki, Cəlil Bağdadbəyovun yazmasınca məhz o Azərbaycan şairlərinin şeirlərini ilk dəfə məclislərdə oxumağa başladı və Cabbar Qaryağdı oğlunun fikrincə "Herati-Kabili" muğamının ən mahir ifaçısıydı, "xanəndələr arasında qaval çalmasına, əlinin zərbinin düz olmasına görə birinciydi"... Musiqi tədqiqatçısı Firudin Şuşinski yazırdı: "...Cabbar Qaryağdı oğlu böyük ifaçılıq qabiliyyəti göstərib, Azərbaycan şairlərindən Füzulinin, Qasım bəy Zakirin, Seyid Əzim Şirvaninin və Xurşidbanu Natəvanın qəzəllərini ilham və məhəbbətlə oxumuşdur. Cabbarın doğma ana dilində qəzəl oxuması muğamatın geniş kütlələr içərisində yayılmasına xeyli kömək etmişdir". Bülbül Məmmədov yazırdı: "XIX əsrin sonunda və XX əsrin əvvəlində inqilabi hadisələrin və artmaqda olan milli şüurun təsiri altında xanəndə ansamblları demokratikləşməyə başlayır. Xalq onları kütlələrlə qarışmağa məcbur edir. Qeyd etmək lazımdır ki, Cabbar Qaryağdı oğlu Azərbaycan xalq mahnılarını ifa etməyə başlayan və tədricən fars dili mətnindən uzaqlaşan ilk müğənnilərdən biri olmuşdur". Ümumiyyətlə, iyirminci yüzillik bütövlükdə xanəndə və sazəndə dəstələrinin rolunu və əhəmiyyətini tamlığı ilə qoruyub saxladı. XX əsrin sonuna doğru keçmiş ənənələr daha bariz şəkildə kütləviləşdi. Muğam dəstgahlarının bu formada təqdimatı geniş musiqi ictimaiyyəti tərəfindən arzu edilən oldu. Bir sıra keçmiş sazəndəçilər öz çıxışlarını instrumental musiqinin təbliğinə yönəltdilər. Kamançaçalanlar Habil Əliyev, Ədalət Vəzirov, Şəfiqə Eyvazova, tarzənlər Ramiz Quliyev, Həmid Vəkilov, qarmonçalanlar Aftandil İsrafilov, Zakir Mirzəyev və başqa sənətkarlar daha çox instrumental musiqinin inkişafı və təbliğinə üstünlük verdi. Bu tendensiya aşıqlıq sənətində də özünü göstərmyə başladı. Necə deyərlər, Aşıq Ədalət Nəsibovun uğurlu çıxışları sazın instrumental şəkildə inkişafına və təbliğinə üstünlük verdi. Bu tendensiya aşıqlıq sənətində də özünü göstərməyə başladı. Necə deyərlər Aşıq Ədalət Nəsibovun uğurlu çıxışları sazın solo Yüklə 3,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|