Аzərbаycаn rеspubliкаsinin məRKƏZİ banki
Yüklə 2,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Haşiyə 2. “ Kölgə”(shadow) bank sistemi
8 də artım tempi 2,0%-dən 1,5%-dək, İEOÖ üzrə isə 6,0%-dən 5,6%-dək azalacaqdır. Azalma əsasən Аvrozona ilə əlaqədardır. BVF- nin proqnozlarına əsasən Avrozonada artım 2013-cü ildə 0.7% olacaqdır. ABŞ-da iqtisadi artımın 2,3%, Almaniyada Avrozona üzrə orta göstəricidən yüksək olaraq 1,4%, Çində isə 8,5% təşkil edəcəyi ehtimal edilir. 2012-ci ilin əvvəlində Avropa Mərkəzi Bankı tərəfindən həyata keçirilən likvidliyin artırılması tədbirləri bankların aktivlərinə təzyiqi azaltsa da, bu təzyiq sonradan artmağa başladı və bazarın fraqmentasiyası ilə müşayiət olundu. Tədqiqatlar göstərir ki, qısa müddət ərzində etibarı bərpa etmək, kapital axınının qarşısını almaq və Avrozonanı reinteqrasiya etmək məqsədilə kompleks siyasət tədbirlərini tətbiq etmək lazımdır. Cari ilin sentyabr ayında Avropa Komissiyası Avrozonada vahid bankçılıq ilə bağlı planlarını bəyan etdi. Bu plana əsasən qısa müddət ərzində, yəni 2013-cü ilin yanvarına qədər Vahid Nəzarət Mexanizminin tətbiqi və 2013- cü ilin iyul ayına qədər sistem əhəmiyyətli maliyyə institutlarının, 2014-cü ilin yanvar ayına kimi isə bütün bankların Avropa mərkəzi bankının nəzarəti altına keçməsi nəzərdə tutulur. Avropa Komissiyası cari ilin sonuna kimi milli prudensial tənzimləmə, bank qərarlarının və depozitlərin sığortalanması sistemlərinin Avropa Birliyi qanunvericiliyinə uyğunlaşdıraraq vahid bank qərarları çərçivəsi altında birləşdirilməsini nəzərdə tutur. Burada həmçinin milli bankçılıq orqanları üzərində Avropa Bankçılıq Orqanının “məcburi vasitəçilik” səlahiyyətlərinin Avropa Mərkəzi Bankına verilməsi nəzərdə tutulur. Maliyyə sisteminin etibarlılığını artırmaq məqsədilə tənzimləmə sahəsində bir çox islahatlar həyata keçirilsə də, prosesin ilkin mərhələdə olması bu sahədə olan inkişafı məhdudlaşdırır. Habelə, bir sıra ölkələrin hələ də valyuta bazarına müdaxilə edilməsi maliyyə sisteminin yeni etibarlı iş rejimində işləməsini ləngidir. Bu baxımdan əvvəllər olduğu kimi hazırda da, sistem riski yaradan maliyyə seqmentlərinə diqqət yetirmək lazımdır. Bazel III-ə əsaslanaraq likvidlik və kapital buferinin yüksək səviyyədə saxlanılması bankların şoklara qarşı dayanıqlığının artmasına köməklik göstərəcəkdir. Eyni zamanda BVF faiz dərəcələrinin səviyyəsini diqqət mərkəzində saxlamağı tövsiyə edir. Belə ki, aşağı faiz dərəcələri hazırda çox mühüm olsa da, gələcəkdə yeni kövrəklik amillərinin meydana çıxmasına səbəb ola bilər. Bir sıra islahat proqramlarının reallaşmasında irəliləyişlər əldə olunsa da, aşağıdakı sahələrdə həyata keçirilən tədbirlərin təkmilləşdirilməsinə ehtiyac var: • banklar üçün bəzi fəaliyyət növlərinə məhdudiyyətlərin qoyulmasının üstünlükləri və çatışmamazlıqlarının qlobal səviyyədə müzakirəsi; • zəruri olduğu halda “kölgə bank sekto- ru” çərçivəsində sistem riski yaradan bank olmayan maliyyə təşkilatları üçün prudensial normativlər sisteminin yaradılması və monitorinqi; • daha sadə məhsulların və sadə təşkilati strukturların tətbiqinin təşviqi metodlarının təhlili; • maliyyə çətinlikləri yaşayan iri təşkilatların problemlərinin həlli yollarının təkmilləşdirilməsi. Həmçinin daha yaxşı iqtisadi nəticə verə biləcək tənzimləmə və maliyyə siyasətinin digər istiqamətləri ilə bağlı tövsiyələrə aşağıdakılar daxil edilir: Bank sektorunun fəaliyyət göstərdiyi mühit
9 • iqtisadi artımı stimullaşdıran kreditləşmənin rolunu azaltmamaq şərti ilə kapitalın və likvid aktivlərin kifayətliliyi; • beynəlxalq səviyyədə sağlam maliyyə fəaliyyətinin təmin edilməsi üçün bankların səmə- rəli idarə edilməsi və nəzarət mexanizminin tətbiqi; • ölkələrarası kapital axınında volatilliyin aşağı salınması üçün transsərhəd kredit əməliyyatları aparan və ödəmə qabiliyyətini itirən bankların problemlərinin həlli üçün təsirli mexanizmlərin tətbiqi. 2012-ci ilin aprel ayından etibarən Avropa siyasətçiləri Avrozonada maliyyə bazarlarının fraqmentasiyası və İqtisadi və Monetar Birliyin arxitekturasını möhkəmləndirən gələcək siyasət tədbirlərini elan etmişdir. Bu tədbirlərin həyata keçirilməsindən maksimum səmərəlilik əldə etmək üçün ilk növbədə gələcəkdə tam inteqrasiya edilməsi şərti ilə tədbirlərin milli səviyyədə həyata keçirilməsi tövsiyə edilir. 1.2. Azərbaycan iqtisadiyyatında vəziyyət 2012-ci ilin 9 ayında bank sistemi ölkənin xarici mövqeyinin güclənməsi və qeyri-neft sektorunda iqtisadi aktivliyin yüksəlməsi, makroiqtisadi sabitliyin qorunması şəraitində fəaliyyət göstərmişdir. Dövr ərzində qlobal iqtisadiyyat kövrək də olsa, artımın davam etməsi və yüksək enerji qiymətləri şəraitində ölkənin xarici mövqeyi əlverişli olaraq qalmışdır. Dövlət Gömrük Komitəsinin (DGK) məlumatlarına əsasən, 2012-ci ilin 9 ayında xarici ticarət dövriyyəsi 24.6 mlrd. dollar təşkil etmişdir ki, bunun da 17.8 mlrd. dolları ixracın, 6.8 mlrd. dolları isə idxalın payına düşmüşdür. Cari ilin yanvar- sentyabr aylarında xarici ticarət balansının profisiti 11 mlrd. ABŞ dolları olmuşdur. İxracdan əlavə, xaricdən pul baratlarının və kapital axınlarının dinamikası da ölkəyə valyuta Bank sektorunun fəaliyyət göstərdiyi mühit “Kölgə” bank sistemi leverec formalaşdıran, likvidlik transformasiyasında iştirak edən qeyri-bank maliyyə institutlarıdır. Dünya təcrübəsi göstərir ki, iqtisadi tsiklin ekspansiya fazasında kölgə bank sistemi sürətlə böyüyür və tənzimləmə çərçivəsindən kənarda qaldıqda enmə fazasında bank sistemi və iqtisadiyyat üçün əhəmiyyətli risklər formalaşdırır. Bu risklər sırasına ümumi maliyyə sabitliyinin pozulması, real sektorun kreditləşməsində fasilələrin yaranması və s. aid etmək olar. Hazırda kölgə bank sistemi barədə dəqiq və müfəssəl statistika yoxdur. Maliyyə Sabitliyi Şurasının 3 “digər maliyyə vasitəçiləri” klassifikasiyasına uyğun olaraq inkişaf etmiş ölkələrdə əgər 2002-ci ildə kölgə bank sisteminin aktivləri 23 trln. $ təşkil edirdisə, 2007- ci ildə bu rəqəm 50 trln. $-a çatmışdır. Başqa ifadə ilə kölgə bank sisteminin ümumi maliyyə sisteminin aktivlərində payı 23%-dən 27%-ə yüksəlmişdir. Ümumi kölgə bank sistemi içində pul bazarı fondları xüsusi əhəmiyyətə və paya malikdir. Belə ki, bu fondların aktivlərinin həcmi ABŞ-da 2.7 trln. dollara, Avropada 1.5 trln., qalan dünyada isə 0.4 trln. dollara çatır. Bu tip fondları korporasiya və riteyl investorlar qısa müddətli maliyyələşmə və nağd pulun idarəedilməsi üçün vasitə olaraq istifadə edirlər.
Kölgə bank sisteminin həcmi və maliyyə innovasiyalarının tətbiqi sürəti mütəmadi monitorinq və hədəflənmiş intervensiyaları zəruri edir. Hazırda Maliyyə Sabitliyi Şurası bu istiqamətdə işlərini davam etdirir. Həm monitorinq, həm də requlyativ çərçivənin formalaşdırılması böyük əhəmiyyət daşıyır. Siyasət qurucuları üçün xüsusilə maraqlı və önəmli olan kölgə bank sistemi ilə bank sistemi və real sektorun əlaqələri və ya kəsişmələridir. Amma unutmaq lazım deyil ki, kölgə bank sisteminin ümumi maliyyə sistemində artan payı onun özünün ayrıca requlyasiya obyektinə çevrilməsini zəruri edir. Mənbə: “Shadow Banking”, BİS 82nd annual report, iyun 2012 Haşiyə 2. “ Kölgə”(shadow) bank sistemi 3
Təşkilata 24 ölkənin Mərkəzi Bankları, Maliyyə Nazirlikləri və digər iqtisadi qurumları, eyni zamanda bir sıra nüfuzlu iqtisadi benəlxalq təşkilatlar daxildir Yüklə 2,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|