Azərbaycan xalq cümhuriYYƏTİNİn keçİRİLMƏSİ ÜZRƏ DÖVLƏt komiSSİyasi
Yüklə 5,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
52
bolşeviklərə kömək edib, Denikinlə hərb edəlim. Bolşevikləri buraya dəvət edəlim deyənlər var, hətta içimizdə də var. Onun üçün mən yenə təkrar edirəm ki, bolşevizm bizim üçün bir təhlükədir, bəlkə daha böyük təhlükədir. Doğrudur, Əhməd əfəndi mənim sözümü bir qədər böyütdü. Lakin bunu deməkdə məqsəd o deyil ki, bolşeviklər bu saat bizim üzərimizə hücum edirlər və Azərbaycanı istila edirlər. Bolşeviklərin təhlükəsi başqa bir cəhətdəndir. Bu saat bütün dünya bolşevizm ilə mübarizə edir. Bu nöqteyi-nəzərdən bizim tərzi-hərəkətimizə diqqət olunur. Bolşevizmə qarşı bizim nə kimi bir əlaqədə bulunacağımız ilə bizi tanımaq istəyirlər, bizi ölçmək istəyirlər. Əhməd əfəndi buyurdular, Rusiyadan ayrılan xırda millətlərdən Polşa, Estoniya və sairəni Avropa bolşeviklər ilə mübarizə etməyə məcbur etmişlər. Çünkü onlar şərt qoymuşdular. Əgər bu saat mənə desələr ki, səni tanıyıb və istiqlalını təsdiq edərəm, mən sabah burada bir bolşevik qoymaram. (sağdan alqış). Çünkü bolşeviklərin təhlükəsini biz öz istiqlalımız ilə ölçürük. Biz hürriyyəti vicdan tərəfdarıyıq. Bu hürriyyəti-vicdan məsələsində mən bəşəxsə Əhməd əfəndidən daha da müsaidəkar və ona tərəfdaram. Əhməd əfəndi bir tərəfə tam sərbəstlik vermək istədiyi halda digər tərəfi boğmaq istəyir. Mən isə hər iki tərəfə yol verirəm. Lakin hər şeyin bir həddi var. İstər bolşevik olsun, istər menşevik olsun, istər Denikin tərəfdarı olsun, o hüdudu keçərsə onun əfal və hərəkəti bizim tərz idarəyə sədəmə vurarsa, onu orada dayandırıram. Mən arzu edirəm ki, bu barədə mənə müavinət etməsələr də heç olmasa mane olmaya idilər. Mən heç görmədim ki, Əhməd əfəndi bir kərə olsun tutduğum Denikin adamlarından birinin xilası üçün yanıma təvəqqe və xahişə gəlsin. Lakin, heç bir bolşevik tutmadım ki, Əhməd əfəndi onun xilası üçün xahişə gəlməsin. (Alqış). Doğrudur, biz bolşevik tuturuq. Lakin çoxunu bolşevik olduğunu bilirkən yenə xilas edirik. Əhməd əfəndi ilə məndə bir az fərq var. Mən hər kəsə bir nəzər ilə baxıram. Onlar isə bir nəzər ilə baxmırlar. Sonra burada bir az demoqoqya oldu. Guya biz hər kəsi tutmaq istəyiriksə onu bolşevik adlandırırıq. Bu vaxtacan kimsəni və heç bir yekunu bolşevik adı verib, tutduğumuz olmamışdır. Mən güman etmirəm ki, Əhməd əfəndi, burada öylə bir fakt göstərə bilsinlər. Mənim tutduğum, nə bolşevik və nə menşevikdir. Mən yalnız vətənimizin, istiqlaliyyətimizin düşmənlərini tuturam. Onlar öylə adamlardır ki, hər zaman fikirləri bizim hüququmuza və istiqlalımıza təcavüz etməkdir və yaxud tərzi-idarəmizi dəyişmək üçün çalışmaqdır. Bunlar bizim düşmənlərimizdir. İstər anarxist olsun, istər Denikin olsun, istər bolşevik. Mən onlar ilə mübarizə edib, sizi də bu mübarizəyə dəvət edirəm. (Alqış). Sədr - Məmməd Əmin Rəsulzadə... (Məmməd Əmin danışmaqdan imtina edir). Səslər - Daha kifayətdir, müzakirə bitsin. 53
Sədr - Axırıncı söz Əhməd Cövdətindir. Əhməd Cövdət - Əfəndilər! Hökumət rəisi 2-ci dəfə söylədiyinə görə xüsusən bu dəfə tazə sözlər işlətdiyinə, məndə 2-ci dəfə olaraq, bir neçə söz söyləməyə məcsburam. Əvvəla demokrasyon xəttindən başladılar. Söylədilər ki, Dağıstan məsələsində Gürcüstan ilə bizim vəziyyətimiz başqa idi. Çünkü Gürcülər işğal etdikləri yerlərdən çıxırlar, biz isə bir qədər də irəli gedirik. Burada bizim nəzəri-diqqətimizi cəlb edən şey başqadır. Təyin olunan demokrasyon xəttin haqqında indiyədək əlimizdə öylə bir sənəd yoxdur ki, biz yəqin edəydik ki, Dağıstanı bizə həqiqən vermişlərdi. İkinci, əsasən biz buna tərəfdar deyildik. Hökümətdə gərək əsasən bu xətt təklifinə razı olmaya idi. Əgər Dağıstanın dobrovollardan boşaldılması lazım gəldisə bilmərəm nədən ötəri Nəsib bəy cənabları balkondan cəmaətə elan etdirdi ki, Denikin üç günəcən Dağıstandan çıxmasa qoşun ilə gedib onu çıxaracağıq və Dağıstanın üç günəcən boşaldılması üçün ultumatum vermişəm. (Yerdən : siyasət!..). hökumət rəisi gərək hər sözü söyləməsin və vaxta ki, söylədi onu isra etməlidir. Biz əlbət ki, hərb tərəfdarı deyilik, Nəsib bəy cənabları buyurdular ki, ingilislər demokrasyon xətti Petrovski altından çəkəndə, biz deyə bilməzdik ki, Denikin gərək Moskvayasan tutduğu yerləri boşaltsın. Biz bunu heç vaxt hökumətə söyləməmişik. Bizim dediyimiz odur ki, hökumət gərək razı olmaya indiki Petrovskidən xətt çəkilsin. Petrovski hər nə qədər Azərbaycan toprağı deyilsə də, hər halda orada bir qardaş millət yaşayır. Şimali Qafqaz millətlərini biz qardaş adlandırırıq. Bunun üçün gərək biz buna razı olmaya idik. Daxili işlərimizə gələndə Nəsib bəy cənabları dedilər ki, biz tədbirlər görürük. Lakin istəmirik ki, bu tədbirlərə görə başqalarına, günahsızlara zərər və əziyyət dəysin, biz heç bir surətdə deməyirik ki, bir adamın bizə - Azərbaycana zərəri ol masın, buradan tərd edilsin və ona zərər dəysin. Lakin bizim bildiyimiz bir şey var ki, burada biz əleyhimizə işləməkdə olan bir çox zərərli adamlar bulunur ki, onları həbs edərkən heç kəsə əziyyət və zərər olmaz. Nəsib bəy cənabları burada buyurdular ki, xaricdən bizi təhdid edəcək qüvvələr ilə mübarizəyə gələndə bir çox adamlar var ki, bizim ilə müttəfiq olmayacaqlar və bunun üçün də ürəyə müraciət edib bir az da ürəyimdən xəbər vermək istədilər. Heç kəs bir başqasının ürəyinin içindəkini bilməz. Bunun üçün də bir adam barəsində bu surətdə söz söyləmək mümgün və münasib deyildir. Bolşevizm muxtariyyət kəsb etmiş, üfaq millətlər haqqında Nəsib bəy buyurdu ki, onlara təklif etmişlər ki, bolşevizm ilə müharibə ediniz, sizin istiqlalınızı təsdiq edəcəyik. Və yenə buyurdular ki, bu nöqteyi-nəzərdən biz də bolşeviklər ilə mübarizə etməliyik. Hərgah mən bilsəm ki, bizim istiqlalımızı təsdiq edəcəklər, mən özüm vilayətimizdə bir dənə bolşevik də qoymam. Mən bilmirəm Nəsib bəy bu xəbərləri nərədən alır. Bu barələrdə bir sənəd yoxdur. Doğrudur ki, xırda millətlər var ki, bolşeviklər ilə mübarizə edirlər, lakin onların Yüklə 5,97 Mb. Dostları ilə paylaş:
|