27
plyonka materiallarınm 90%-ə qədəri PVX qətranlarından istehsal olunıır. Bunlarla
yanaşı polivinilxlorid əsasında aşağidakı plastik kütlələr istehsal edilir.
Viniplast. Polivinilxloridin termiki plastifıkasiyası zamam qızdırılma
nəticəsində alınan temoplastik ki'ıtlə viniplast adlanır. Belə piaslik kütlənin
antikorroziya və elektroizolyasiya xassəsi yüksəkdir. Termiki plastifıkasiya zamanı
qızdınlma noıicəsində yıımşaldılmış polimer hissəcikləri təzyiq altında yapışdınlır.
V'iniplast müxtəlif qalmhqda (3 mm-dən 1 mm-ə kimi) pərdələr, vərəqlər (2-dən
20 mm-ə kimi) və borıilar şəklində buraxıhr.
Viniplast 150°C temperatura kimi qızdırıldıqda asanhqla formalaşır. 200-
220°C temperaturda isə özlü-axıcı hala keçir. İsti hava axmı təsirindən o dərəcədə
yumşahr ki, kiçik təz\iq altında belə bitişmə qabiliyyəti əldə edir.
Vərəqşəkilli viniplast i'ıç markada buraxılır:
N (qeyri-şəffaf). VP (şəffaQ, VNT (zəhərsiz). Vərəqlərin uzunlugıı 13UU-
15U0 mm, eni 500-650 mm, qalmhğı isə 2-20 mm olmahdır.
Formalaşdırılmış kütlənin preslərdə sıxılması üsulu ilə nasoslar, kranlar və s.
kimi xırda məmulatlar hazııiamaq olar.
Viniplast vərəqlərindən pnevmatik formalaşma iisulu ilə iri məmulaılar
(məsələn, vannalar, santexnika məmulatları. soyudııcular üçün hissələr və s.)
hazırlanır.
Bəzi mexaniki xassələrinə görə viniplast polietilen, polistirol, fenoplast və
aminoplastdan üstün olub
;
konstruksiya materialı kimi işlədilir. Temperaturdan
asılı olaraq o iiç fıziki halda ola bilər: şüşələşmə, yiiksək axıcı və plastiki.
Viniplastın istiliyə davmlılığı yiiksək deyildir (6ü-70
l)
C). Ondan hazııianan
məmulatlar 60"C temperattıra qədər işlədilir. Şaxtaya davamlılığı azdır, - 10
u
S-də
kövrəkləşir. 70°C –dən yüksək temperaturda elastikləşir. 160-170°C-dən yiiksək
temperatuıiarda isə onda plastik deformasiya meydana çıxır.
Viniplast yaxşı dielektrikdir. aqressiv maye və qazlarm təsirinə davamlıdır.
Viniplastın əsas fıziki-mexaniki xassələri
Sıxhq, q/snr 1.38-1.40
Möhkəmlik həddi. kQ/sm
:
28
dartılmaya 400-600
əyilməyə 1000-1200
Zərbəyə davamlıhq, kQ-sm/sm
:
70-150
Qırılmada nisbi uzanma. % 10-15
%
Brinelə görə bərklik. kQ/mm
:
13-16 İstiliyə
davamhhq. "C
Vikaya görə 75-90
Martensəgörə 65-70
Xüsusi həcmi elektrik müqaviməti, Onvsın 10
14
-10
16
.
Dielektrik itkilərinin taımensi (!Ü
{>
hc olanda.) 0.015-
0.018 Dielektrik keçiriciliyi (10
6
hc olanda) 3.1-3.4
Plastikat polivinilxloridin tərkibinə plastifikator əlavə etməklə alınır. O
plastifikator və sabitləşdirici ilə polimer qarışığının kalandıiaşdırılması üsulu ilə
alınır. Plastifıkatorun miqdarı artdıqcä plastikatın elastikliyi və şaxtaya davamlılığı
da artır. Plastikat yüksək elektroizolvasiya, nəmliyi keçirmək, benzinə, yağa
davamhhq, yüksək elastiklik kimi bir sıra qiymətli xassələrə malikdir, yanmır.
Plastikatdan ekstruziya üsulu ilə kabellərin izolyasiyası, eləcə də su, hava, qaz və
yağların ötürülməsi üçün daxili diametri 1-dən .50 mm-ə kimi olan borular
hazırlanır. Plastikatdan vinilit, linoleum, plastizollar hazırlamr. Vinilit nazik
pambıq parçanın bir üziinii plastifikasiya edilmiş polivinilxlorid pərdə ilə
örtməklə alınır. O. xırdavat məmulatlarının, yağışdan qorıınmaq üçün
plaşların, örtüklərin. siifrələrin hazııianmasında tətbiq edilir.
Linoleum. Linoleıım sənayedə plitələr, vaxud rulonlar şəklində buraxılır.
Linoleum birqath və çoxqath, əsassız və parça əsasında. vərdənə-kalandr və
ekstruziya (xiisusi ekstruderləj üsullan ilə hazııianır. Birinci üsııl sadə üsullardan
biridir. Aşağıda linoleum istehsahna lazım olan qarışığın resepti verilmişdir (k.h.):
Polivinilxlorid 100
Plastifıkator 80
Stabilləşdirici 6
Rəngləyici 4
29
Doldıırucu 500
Komponentlər qarışdırıldıqdan sonra 150-160°C temperaturda vərdənələnir və üç,
yaxud dördvallı kalandra verilib 140-180
()
C-də kalandrlaşdırıhr. Linoleum qahnlığı
2-2,5 mm. eni 1.6 m-ə qədər ölçülərində buraxıhr. İkilayh linoleum almaq üçün
əvvəlcə laylar ayn-ayrılıqda vərdənələrdə hazuianır, sonra hər iki lay xüsusi
aparatda-vulkanizatorda preslənir. Üst layın qahnhğı, adətən 0,5 alt layın qalınhğı
isə 1.5 mm olur.
PolivinilxloYİd pastalar ( plastizollar). Polimeıiərin susuz mayelərdəki çox xırda
dispersiyası pasta adlanır. Polivinilxlorid otaq temperaturunda, demək olar ki,
susuz mayelərdə (plastifikatorlarda) şişmir, lakin qızdırıldıqda şişmə baş verir və
1000-2000spz özlülüyimdə bircinsli kütlə əmələ gəlir (plastizol). Plastizol
soyudulduqda xassəcə plastikatdan lərqlənməyən elastik materiala çevrilir.
Bəzi məmulatların haznianmasında aşağı özlülüyə malik pastalar tələb edilir.
Belə pastalar plastizola uçucu üzvi durulaşdırıcılar əlavə etməklə alınır. Bunların
özlülüyü lOOçlOOO spz arasında dəyişir. Bu pastalara orqanozollar deyilir.
Pastalar polimer. plastifikator, dıırulaşdıncı, sabitləşdirici, doldurucu və piqmentlər
kimi komponentlərdən hazırlanır. Polimerin polidispersliyi və polimeıiəşmə
dərəcəsi çox da yüksək olmamahdır.
Plastifikator kimi dibutil-dioktilftalatlar. adipin. sebatsin və fosfor tursularının
mürəkkəb efiıiərindən istifadə olunur. Plastların tətbiqindən asılı olaraq
plastifikatorun miqdarı 30-80
0
götürülür. Stabilizator kimi qurğuşun, qalay-üzvi
birbşmələr, qıırğuşun və yaxud kalsium stearatlar tətbiq edilir ki. bunların da
miqdarı 1-3% təşkil edir. Doldurucıılar kimi əzilmiş narın təbaşir, talk və kaolin
götürülür. Doldurucııların miqdarı məmulatın tətbiqindən asılı olaraq 20°C-ə kimi
dəyişə bilər.
Polivinilxlorid pastaların istehsalı prosesi komponentlərin (polivinilxlorid,
plastifıkator.
stabilizator.
doldurucu.
rəngləyici)
qarışdırılması,
pastanın
yetişdirilməsi.
pastanın
rəng
sürtgəcində
homogenləşdirilməsi
və
vakuumlaşdırılması (hava qabarcıqlarının çıxarılması) əməliyyatlarından ibarətdir.
Dostları ilə paylaş: |