B a L o ğ L a n q u L i y e V
Yüklə 3,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
52
yerinə yetirməyi imtina edir. Min cür bəhanələr gətirməklə dərsdən yaxasını qurtarmağa çalışır və nail olurlar. Bəs, onda nə etməli? Biz yuxarıda qavrama haqqında bəzi fikirlərimizi qısa da olsa demişik. Lakin fiziki təlimin optimallaşdırılması ilə əlaqədar qarşıya çıxan çətinlikləri aradan qaldırmaq məqsədilə yenə də qavrama və şagirdlərin müşahidəçilik qabiliyyətlərinin bir cəhətinə müraciət etmək istəyirik. Qeyd etdiyimiz kimi, ümumi orta təhsil yaşlı şagirdlərdə ardıcıl təlim nəticəsində onlar əşyaları və hadisələri hissə-hissə və bütövlükdə qavrama qabiliyyətinə yaxşı yiyələnirlər. Bu isə idrak fəaliyyətində mühüm rol oynayan müşahidə etmə qabiliyyətinin inkişafına səbəb olur. Lakin unutmaq olmaz ki, uşaqlarda müşahidə etmə, hərtərəfli dərin, bəzən də səthi və ya aldadıcı da ola bilər. Qavrama və müşahidə etmək olar ki, bu yaş da bir növü yaranma-qurulmalar mərhələsindədir. Fiziki tərbiyənin təlimi zamanı qavrama və müşahidəçilik qabiliyyətinin yenicə inkişaf etməyə başlaması ərəfəsində, onun inkişaf etdirliməsinə çox böyük ehtiyacı vardır. Bura da ayrı-ayrı idman növləri üzrə texniki fəndlərin yerinə yetirilməsinin qavranılması məqsədilə müəllimin həmin texniki fəndlərin icra olunmasını izah etmə yolu ilə şərhi və bunların üzərində şagirdlərin fəal müşahidələrini təşkil etməsi, diqqətlərini ümumi məqsədə cəmləşdirməsi olduqca zəruridir. Fiziki tərbiyə təliminin göstərilən qaydada təşkili şagirdlərin qavrama və müşahidə etmə qabiliyyətlərini inkişaf etdirmək və möhkəmləndirməklə yanaşı, texniki fəndlərində lazımi səviyyədə icra olunmasına kömək göstərir. Ümumi orta təhsil yaşlı uşaqlar diqqəti toplayıb əsas məqsədə yönəldə bilirlər. Hərəkətlər və təşkil olunan oyunlar mürəkkəb olsa da şagirdlərin onları mənimsəmə imkanları genişdir. Çünki, həmin yaşda uşaqların texniki fəndləri və taktiki variantları görmə və qavramaq imkanları yüksək olur, səsin isə hansı tərəfdən gəlməsini müəyyən etməklə bunun fəndlərin düzgün icrasındakı mahiyyətini də dərk edirlər. Xüsusi ilə hərəkətlərin müəyyən bir ahənglə musiqinin sədaları altında yerinə yetirilməsi şagirdlərin əhval-ruhiyyəsini yaxşılaşdırır, dərsə marağını və diqqətini xeyli yüksəldir. Bütün bunlarda fiziki təlimin optimal qurulmasında mühüm rol oynayır. Lakin qıcıqlandırıcı səslər, ritm ilə və müvafiq templə yerinə yetirilməyən hərəkətlər şagirdləri əsəbiləşdirir, diqqətini dərsdən yayındırır və tez yorulmaya şərait yaradır. 53
Fiziki tərbiyə təliminin optimal təşkili uşaqların yaddaşı ilə də sıx əlaqədardır. Buna görə də onlar yeni fəndlərin icrasını və taktiki variantların mənimsənilməsini əvvəllər öyrənilmişləri yada salmaqla yerinə yetirilmələri təlimə müsbət təsir göstərir. Burada başlıca şərt vaxtı ilə keçilmiş materialları təhlil və müqayisə etmək, tutuşdurmaq, fərqli cəhətlərini aşkara çıxarıb onların gözləri qarşısında canlandırmaq, habelə keçmiş təsəvvürləri bərpa etmək, yeni materiallar ilə əvvəllər mənimsənilmiş materiallar arasında əlaqə yaratmaq və bunların birliyini möhkəmlətməkdən ibarətdir. Təlimin göstərilən qaydada təşkili şagirdlərin hərəki fəallığının artmasına, ayrı-ayrı hərəkətlərin yerinə yetirilmə mexanizminin yada düşməsinə və fəal işləməsinə səbəb olur. Beləliklə, şagirdlərdə qarşıda duran vəzifələrin həyata keçirilməsinə düşüncəli, məqsədyönlü yanaşmağın imkanları xeyli genişlənir, ümumtəlim nəticələrinə müvəffəq olmağı sürətləndirir və fiziki hərəkət normativlərinin verilməsini asanlaşdırır. Ümumtəhsil fənlərinin tədrisi nəticəsində məktəbyaşlı uşaqlar hər bir hərəkətə hörmətlə yanaşmaqla bərabər, həm də müəllimə və özünə tələbkar olur. Bu sahədə sərbəst olmağa ciddi səy göstərirlər. Onların hərəkətlərin yerinə yetirilməsi barədə özlərinə məxsus fikirləri də olur. Buna görə də fiziki tərbiyənin təlimi vaxtı müxtəlif vasitələrdən o cümlədən idrakın fəallaşdırılması yolu ilə uşaqların hərəki fəallığını yüksəltmək mümkündür. Burada fiziki hərəkətlər yerinə yetirildikdən sonra yəni müşahidələri başa çatdıqdan sonra hərəkətlərin icrası texnikasını, taktiki variantlarını şagirdlərin özlərinin söz vasitəsi ilə izah etməsinə, nümayiş etdirməsinə şərait yaratmalıdır. Bu prosesdə uşaqlar izahatında səhvlərə də yol verə bilərlər. Həmin səhvlər və onların aradan qaldırılması yolları bədən tərbiyəsi müəllimi tərəfindən səbirlə, peşəkarlıqla aradan qaldırılmalıdır. Şagirdlərin idrak fəallığının yüksəltməkdə mövzu ətrafında problem situasiyanın yaradılması da vacib pedaqoji amillərdən biri hesab olunur. Burada öyrədilən hərəkətlərlə bağlı şagirlərin qarşısında sualların qoyulması və suallara cavab vermələrini tələb etməkdə problem situasiyanın müəyyən elementlərindən sayılır. Buna aid belə bir misal göstərək. Turnikdə dartınaraq dayağa qalxmaq öyrədilirsə, əvvəllər öyrədilmiş dayaga qalxmalarla əlaqədar uşaqlara belə sual vermək mümkündür: Siz əvvəllər dayağa qalxmanı necə icra etmişsiniz? Hazırda yerinə yetirdiyiniz dayağa qalxma hərəkətinin əvvəllər öyrəndiyiniz hərəkətlə fərqi vardırmı? Əgər vardırsa həmin Yüklə 3,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|