28
Dəstəfurçayda da daşqınlar 131 gün davam edir. Daşqınların orta başlanğıc vaxtı 6 mart, bitmə vaxtı
is
ə 15 iyuldur.
Gəncəçay 32% qar suları və 44% qrunt suları ilə qidalanır. Yaz daşqını dövründə illik axın çayın
ümumi həcminin 60%-ini təşkil edir. Avqust, oktyabr və bəzən noyabrda düşən yağıntılar
qısamüddətli daşqınlara səbəb olur. Əsas çay və onun qolları üzərində 5 hidrometrik məntəqə var.
Gəncəçay üzərində – Alaxançallı məntəqəsində axım norması 137 m
3
/s 29 iyun 1974-
cü ildə 13,7
m
3
/s ən yüksək su sərfi və 12 yanvar 1986-cı ildə 0,33 m
3
/s minimal su sərfi müşahidə olunmuşdur.
Gəncəçay üzərində – Gədəmiş məntəqəsində axım norması 1,63 m
3
/s, ən yüksək su sərfi – 7 iyun
1974-
cü ildə 15,9 m
3
/s və 14 fevral 1986-cı ildə 0,37 m
3
/s minimal su sərfi müşahidə olunmuşdur.
Zurnabad məntəqəsində stasionar müşahidələr həyata keçirilir. İllik axım norması 4,38 m
3
/s, 11
iyul 1965-
ci ildə 107 m
3
/s ən yüksək su sərfi və 1 mart 1939-cu ildə 0,36 m
3/
s minimal su sərfi
müşahidə olunmuşdur.
Şəmkirçay
Çay şəbəkəsinin orta sıxlığı 0,83 km/km
2
-
dir. Mənsəb hissəsinin çay dərəsi dayazdır və V
formasında olur, aşağı axında dərinlik artır. Hövzə mailliyinin hündürlüyü 100-150m. çay dərəsinin
eni 20-
50 mdir(Mənbə: Məmmədov).
Cədvəl 1.10. Şəmkirçayın əsas qolları
Çayın adı
Sağ/sol sahil
ML, km
L, km
Km
2
Sarısu
Sağ
84
12
30
Ağdaşsu
Sol
84
11
28
Adsız
Sol
79
9
20
Qoşqarçay
Sağ
76
18
86
Çobançay
Sol
74
7
8
Murtuzçay
Sol
70
11
20
Şəmkirçay
Sağ
69
25
192
Aytalçay
Sol
65
6
14
Gədəbəyçay
Sol
60
19
121
Əmirvarçay
Sağ
58
19
100
Adsız
Sağ
56
10
20
Sərdarçay
Sol
54
9
19
Barsumçay
Sol
47
7
19
Nuzkərçay
Sağ
39
7
36
Şəmkirçay yaz daşqınlı rejimə malikdir. Mövsümi qar suları ilə qidalanmaq 38% təşkil edir.
Şəmkirçay üzərində 2 hidrometrik məntəqə var. Şəmkirçayın hövzəsinin Qalakənd yaxınlığındakı
məntəqəyə qədər olan ərazisi 117 km
2
-
dir və 1966-cı ildən bugünə kimi ərazidə stasionar müşahidə
həyata keçirilmişdir. Məntəqənin məlumatlarına əsasən çayın axın norması 2,34 m
3
/s-dir.
Şəmkirçayın hövzəsinin Barsum məntəqəsinə qədər olan ərazisi 92 km
2
-
dir. Məntəqənin
hidrometrik məlumatlarına əsasən çayın axım norması 8,38 m
3
/s olmaqla ən yüksək su sərfi - 240
m3/s iyulun 4-ü 1981-
ci ildə qeydə alınmışdır
Orta çoxillik maksimal su sərfi 67,1 m3/s təşkil edir.
29
Tovuzçay
Tovuzçay hövzəsinin sahəsi 278 km
2
, uzunluğu isə 42 km-dir. Tovuzçay həmçinin tranzit çaydır
və onun Azərbaycan ərazisində uzunluğu 11 km-dir.
Tovuzçay Axıncaçayın sol qoludur.
Tovuzçayın əsas qolları aşağıdakılardır:
1.
Çayın sol qolu; uzunluğu 7 km, hövzəsinin sahəsi 25 km
2
-
dir. Qol çaya Tovuzçayın
mənsəbindən 34 km yuxarıda tökülür.
2.
Navur çay, sol qol; uzunluğu 8 km, hövzəsinin sahəsi 10 km
2
-
dir. Qol çaya Tovuzçayın
mənsəbindən 22 km yuxarıda tökülür.
3.
Noraşen çay, sağ qol; uzunluğu 17 km, hövzəsinin sahəsi 26 km
2
-
dir. Qol çaya Tovuzçayın
mənsəbindən 10 km yuxarıda tökülür.
Su rejiminin əsas fazasını gursululuq dövrü təşkil edir. Yaz daşqınları dövrü qısa zamanda
yekunlaşır və yaz-yay yağışları (aprel-iyul) daşqınlara səbəb olur.
Axım norması 0,7 m
3
/s; ən yüksək axım Tovuz şəhəri yaxınlığında 22,2 m
3
/s olmaqla 25 may
1982-
ci ildə və 50,8 m
3
/solmaqla 7 may 1952-
ci ildə müşahidə olunmuşdur.
Respublika ərazisində bu çayın sululuğu azalır, belə ki, ölkədən kənarda suyun istifadə həcmi
yüksəkdir. Bəzi illərdə çayın qollarında sellər baş verir. Bulanıqlıq dərəcəsi qışda mimimal həddə
çatır, lakin yaz-yay daşqınları zamanı yenidən artır və 1000 q/m
3
-
ə çatır. Orta minerallaşma 500
q/m
3
-
a bərabərdir. .
Çayın suyundan əsasən suvarmada istifadə olunur. Su çaydan 4-dən çox maqistral kanal vasitəsilə
götürülür.
Ağstafaçay
Çay üzərindəki 5 müşahidə məntəqəsinin məlumatlarına əsasən hövzənin 6-10 %-ni təşkil edən
yuxarı axım hissəsində müşahidə olunan ən yüksək axım 6 aprel 1943-cü ildə 45, 2 m
3
/san
olmuşdur. Ən yüksək su sərfi 18 aprel 1960-cı ildə olaraq 144 m
3
/san təşkil etmişdir
Respublika ərazisində Ağstafaçayın bulanıqlığı 10 q/m
3
-
dən 430 q/m
3
-
ə qədər dəyişir. Ən böyük
bulanıqlıq 500 q/m
3
yazda gur daşqınlar dövründə müşahidə olunmuşdur.
Gətirmələrin illik miqdarı 50,000 t, onların axın modulu 28 t/km
2
təşkil edir.
Ağstafaçayda suyun temperaturu il ərzində 1,5
o
C-
dən (fevral) 20,6
o
C-
yə (iyul) qədər dəyişir.
Maksimal temperatur 25,1
0
C 1988-
ci ildə qeydə alınmışdır.
Ağstafaçayın axımını tənzimləmək üçün onun üzərində Ağstafaçay su anbarı tikilmişdir.
Təbii göllər və su anbarları
Regionda çox sayda göllər mövcuddur. Onların əksəriyyəti şirin sulu göllərdir.