Безымянный indd

214
ALTINCI  HISSƏ
kosmonavt və astronavt görüşmüşdü.  
İlk  günlərdə  amerikalı  və  rusiyalı  komandalara  bölünmə  çox  aydın 
görünürdü. Səudiyyə Ərəbistanından olan astronavt, kral ailəsinin üzvü 
Əl-Saud Sultan bin Salman bin Əbdüləziz amerikalıların tərəfini tuturdu. 
Rusların dəstəyi daha böyük idi – biz, yəni İnterkosmos proqramının sək-
kiz kosmonavtı və fransalı Kretyen (“Soyuz-T6” və “Salyut-7” missiyaları) 
onların tərəfindəydik.
Tarixdə ilk görüş Mixail Qorbaçovun – beynəlxalq siyasətin yüksələn 
ulduzunun Fransaya səfərinə təsadüf etdi. ”Perestroyka” sözü dünya kar-
yerasını qurmağa başlayırdı. Həmçinin amerikalılarla rusların birgə uçuşu 
olan Apollo-Soyuz proqramından on il keçirdi. 
Görüşümüzün  məqsədi  nizamnamənin  hazırlanması  və  təsdiq  edil-
məsi, ASE birliyinin həyata keçirilməsi idi. Hər hansı siyasi konteksdən 
qorxurduq və buna görə Assosiasiyanın nizamnaməsində Kosmosun hər-
bi məqsədlərə xidmət edə bilməyəcəyi qeydini əlavə etməmişdik. Daha 
təhlükəsiz formulu işlətdik – kosmik sahənin tədqiqatları insanlara xid-
mət etməlidir. Assosiasiyanın rəsmi dilləri kimi ingilis və rus dilləri seçil-
di, ASE-nın bərabərhüquqlu qərargahları isə San-Fransiskoda və AUKP 
Moskvada fəaliyyət göstərəcəklər.
Mitçellər  bizi  evlərində  qalma  şəraiti  ilə  təmin  etdilər.  Məsləhətləş-
mələr gecə yarısınadək davam edirdi. Zirvə toplantımız ancaq oktyabrın 
4-dən 5-nə keçən gecə Qurultaya çevrildi. Uzun davam edən, gərgin mü-
zakirələrdən sonra etibarsızlıq divarı aşdı. Gecə saat üçdə nizamnaməni 
təsdiqlədik və Kosmos Tədqiqatçıları Assosiasiyasının çağırılması haqqın-
da qərar qəbul etdik. Bu andan kosmonavtlar və astronavtların təşkil et-
dikləri icmaya çevrildik. Şampan verildi. Hadisədən xatirə olaraq təsadüfi 
bir plakata öz imzalarımızı çəkdik. Bu, ənənəyə çevrildi – hər bir qurultay-
dan növbəti bu cür xatirə gətirirəm. Artıq iyirmi beş ədəddir. ASE bağlı 
dairə deyil – kosmik sahədə olanlar, Yer kürəsi ətrafında heç olmasa bir 
dəfə fırlananlar, çəkisizlik təcrübəsinə malik və Yer kürəsini uzaq məsafə-
dən görənlər üçün qapımız açıqdır. 
Sübh çağınadək gözəl əhvalımız var idi. Abbatlığın böyük yemək ota-
ğında növbəti qurultaylara məşhur şəxsləri, bəşəriyyətin sülh yolu ilə inki-
şafına yaxşı təsir göstərən nüfuzlu şəxsləri dəvət etməyi qərara aldıq. Ker-
neydə son banketdə bu xüsusi qonaq qeyri-adi şəxs olmuşdu – Jak Kusto, 
dəniz dərinliklərinin tədqiqatçısı, səyahətçi və yazıçı. Fəxri qonaq hansısa 
anlamda bizə yaxın adam idi. Həqiqətdə okeanın dərinliyi Yer kürəsin-
dən xaricdəki vakuumdan fərqlənir, lakin eynilə insana qarşi ədavətli idi. 
Dərinlik dalğıcları da təklik mühiti ilə tanışdırlar – astronavtlar kimi öz 
intellekti  və  zəhməti  ilə  sualtı  dünyanın  kəşfiyyat  şəraitini  yaradan  in-
sanlar piramidasının zirvəsində dayanıblar. Kusto öz çıxışında dərinlik-

---

215
də  çəkisizliyin  əvəzedicilərinin  üzəçıxma  faktını  qeyd  etdi.  Onun  çıxışı 
böyük maraqla qarşılandı, çünki kəşfləri Kosmosdakı təcrübəmizə yaxın 
idi. Şveytskart qonağa mükafat təqdim etdi və onun haqqında belə sözlər 
dedi: ”İnsanlardan heç biri bəşəriyyətdə ətraf mühitin qorunması üçün 
belə ciddi məsuliyyət duyğusunu Sizin kimi oyada bilməmişdir”.
Vida axşamı ”son et lumiere” (işıq və səs ) üslubunda qeyri-adı tama-
şa ilə bitdi. Zamana səyahət etdik. Min illər əvvələ, bu möhtəşəm divar-
larda qurulan zamanlara qayıtdıq, məşəllər və səslərlə bizə orta əsrlərdə 
baş verənləri və ov səhnələrini göstərirdilər. Kosmos insanlarının ilk bey-
nəlxalq görüşü gözəl atəşfəşanlıqla sona çatdı.   
ASE-nın ilk Qurultayının şüarı belə idi: ”Yer kürəsi – Bizim Evimizdir”, 
çünki Assosiasiyanın ən əsas məqsədi bu günün və Yer kürəsinin qayğısı-
na qalmaqdır. Assosiasiyanın üzvlərini kosmik məkanı tədqiq və istifadə 
etmək sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığı təbliğ etmək, cəmiyyəti insanın 
kosmik məkana çıxmasının tarixi mənası barədə məlumatlandırmaq və 
dünya ictimaiyyətini Kosmik kəşfiyyatlarda əldə edilmiş nailiyyət-
lərin mənasını daha asan başa düşmək üçün birləşdimək niyyətin-
dəyik. 
Assosiasiyanın öz qrafik işarəsi var – bu, Kosmosun qaranlığı fo-
nunda şüşəsində Yer kürəsinin təsviri əks edilən kosmonavtın şle-
midir.  
ASE-nin  ilk  Qurultayının  vacib  amillərindən  biri  dövlət  başçı-
larına  və  hakimiyyətə  Kosmosa  soyuq  müharibə  baxışı  ilə  deyil, 
başqa  bir  nəzərdən  baxmaq,  sülh,  gələcək  nəsil  və  bəşəriyyət  na-
minə kosmik məkanın birgə istifadəsi üçün  alimlərin cəhdlərini bir-
ləşdirməkdir. Hər növbəti Qurultay başqa dövlətdə həmin dövlətin 
kosmonavt və ya astronavtının dəvəti ilə keçirilir. Konqreslər artıq 
Macarıstanda,  Meksikada,  Bolqarıstanda,  Səudiyyə  Ərəbistanında, 
Hollandiyada, Almaniyada, ABŞ-da, Rusiyada, Polşada, Kanadada, 
Kosta-Rikada,  Rumıniyada,  Belçikada,  İspaniyada,  Şotlandiyada, 
Avstriyada və Yaponiyada keçirilib. 2009-cu ildə Praqada, sonra isə 
Malayziyada görüşməyi planlaşdırırıq. 1995-ci ildə Polşada ASE-nin 
Qurultayı  zamanı  fəxri  qonaq  Polşa  Prezidenti  cənab  Lex  Valensa 
olmuşdu, şüarı isə ”Kosmos və müasir cəmiyyət” idi. 
Kosmos insanlarını birləşdirən bağlar çox güclü və təbiidir, buna 
görə tez-tez Ulduz şəhərciyinə gedirəm. Bunun üçün səbəb boldur, 
ya  elmi  simpoziumların  təşkili,  Qaqarinin    uçuş  ildönümü,  missi-
yamızın  ildönümü  və  ya  yubileylər:  Klimukun  60  illiyi,  Valya  Te-
reşkovanın 70 illiyi. Həmçinin səbəb olmadan da Şəhərciyin mühiti 
və  ya  dostlarım  üçün  darıxanda  oraya  gedirəm.  Orada  uşaqlarım 
və qız nəvələrimlə olmuşdum, müəllimlər, həkimlər, təlimatçılar və 
KOSMİK AİLƏ

---